(Thanh tra) - TP Hồ Chí Minh đề ra mục tiêu đến năm 2030 cơ bản di dời, bố trí tái định cư cho toàn bộ người dân sống trên và ven sông, kênh, rạch trên địa bàn TP. Tuy nhiên, việc thực hiện mục tiêu này đang gặp phải một số khó khăn, vướng mắc cần có giải pháp hữu hiệu để tháo gỡ.
Nhiều khó khăn, vướng mắc
Sở Xây dựng TP Hồ Chí Minh cho biết, Đề án chỉnh trang đô thị, khu vực nhà trên và ven sông, kênh, rạch trên địa bàn TP giai đoạn 2025 – 2030 đã được UBND TP phê duyệt. Mục tiêu đề ra là đến năm 2030 cơ bản di dời, bố trí tái định cư cho toàn bộ người dân sống trên và ven sông, kênh, rạch trên địa bàn TP, khai thông dòng chảy, cải thiện vệ sinh môi trường, thực hiện chỉnh trang đô thị, khai thác quỹ đất dọc sông, kênh, rạch để phát triển kinh tế.
Cũng theo Sở Xây dựng TP Hồ Chí Minh, trước đây, tỉnh Bình Dương (cũ) và Tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu (cũ) không có chương trình chỉnh trang, di dời nhà ở trên và ven sông, kênh, rạch trên địa bàn. Hiện nay, TP đang phối hợp với UBND các phường, xã để rà soát, tổng hợp, báo cáo số lượng nhà ở trên và ven các tuyến sông, kênh, rạch trên địa bàn quản lý cần phải thực hiện di dời, chỉnh trang, phát triển đô thị.
Trong lộ trình di dời nhà ven kênh rạch trên địa bàn TP Hồ Chí Minh, vào cuối tháng 7/2025, Dự án chỉnh trang đô thị dọc bờ Bắc kênh Đôi (thuộc địa bàn Quận 8 cũ) với tổng mức đầu tư hơn 7.400 tỷ đồng đã bước vào giai đoạn giải tỏa với tổng cộng 1.617 căn nhà, trên diện tích thu hồi khoảng 5,85 ha.
Nhiều hộ dân có nhà nằm trong khu vực dự án này đã bày tỏ ủng hộ dự án, tự nguyện tháo dỡ. Nhưng cũng có những hộ dân chưa chấp nhận việc di dời do chưa đạt được thỏa thuận về phương án bồi thường, hỗ trợ tái định cư.
Đối với công tác bồi thường, hỗ trợ tái định cư để di dời nhà ven kênh rạch trên địa bàn TP Hồ Chí Minh, vướng mắc lớn nhất là về pháp lý. Trong đó, những trường hợp mặc dù người dân dựng nhà, sinh sống ven kênh rạch đã nhiều năm nhưng không có giấy tờ chứng minh hoặc giấy tờ không hợp lệ, gây khó khăn trong việc xác định chủ sở hữu, nguồn gốc đất và tài sản trên đất.
Việc thỏa thuận phương án bồi thường, hỗ trợ và chính sách tái định cư đối với các trường hợp này cũng gặp nhiều nan giải do vướng mắc về pháp lý và xác định chủ sở hữu. Điều này gây ảnh hưởng không nhỏ đến tiến độ di dời nhà trên và ven sông, kênh, rạch.
Bên cạnh đó, đối với các dự án di dời số lượng hộ dân lớn thì việc bố trí tái định cũng gặp không ít khó khăn do cần quỹ đất lớn để bố trí tái định cư cho người dân.
Ngoài ra, việc huy động các nguồn lực xã hội đầu tư vào các dự án di dời, chỉnh trang đô thị khu vực nhà trên và ven sông, kênh, rạch trên địa bàn TP Hồ Chí Minh nhằm giảm bớt gánh nặng ngân sách Nhà nước cũng đang gặp khó khăn do kỳ vọng về lợi nhuận thấp, chưa hấp dẫn được nhà đầu tư.
Cần các giải pháp hữu hiệu
Để người dân có nhà ven sông, kênh, rạch an tâm tháo dỡ, di dời thì việc cần thiết mà chính quyền TP Hồ Chí Minh cần phải thực hiện đó là chuẩn bị sẵn cho người dân có nơi ở mới để họ ổn định cuộc sống.
Về vấn đề này, Sở Xây dựng TP cho biết: TP sẽ tiếp tục đầu tư xây dựng, phát triển quỹ nhà ở tái định cư, nhà xã hội nguồn vốn ngân sách Nhà nước hoặc sử dụng nhà ở xã hội do doanh nghiệp đầu tư phục vụ công tác di dời và tổ chức lại cuộc sống cho người dân đang sống trên và ven kênh, rạch.
Trong năm 2025, TP Hồ Chí Minh sẽ tiến hành rà soát, thực hiện các thủ tục chuẩn bị đầu tư, chấp thuận chủ trương đầu tư, phê duyệt dự án đối với các dự án nhà ở xã hội, nhà ở tái định cư phục vụ công tác di dời, tái định cư cho các hộ gia đình, cá nhân sống trên và ven sông, kênh, rạch trên địa bàn TP.
Bên cạnh đó, thực hiện giải pháp nhằm hỗ trợ người dân ổn định cuộc sống sau khi di dời, như hỗ trợ về sinh kế và việc làm, hỗ trợ về tài chính và an sinh xã hội, chính sách tạo điều kiện hòa nhập cộng đồng, chính sách đảm bảo quyền lợi pháp lý và thủ tục hành chính.
Ngoài ra, tăng cường công tác tuyên truyền và đẩy mạnh chính sách khuyến khích, khen thưởng cũng là giải pháp tích cực nhằm đẩy nhanh tiến độ di dời nhà ven kênh, rạch trên địa bàn TP Hồ Chí Minh. Việc này đang được phường Chánh Hưng thực hiện đối với Dự án chỉnh trang đô thị dọc bờ Bắc kênh Đôi và bước đầu mang lại hiệu quả tích cực.
Ông Nguyễn Xuân Dinh - Phó trưởng Phòng Kinh tế, hạ tầng và đô thị thuộc UBND phường Chánh Hưng cho biết: Đối với các hộ dân hoặc tổ chức bàn giao mặt bằng sớm sẽ được hưởng thêm khoản tiền thưởng ngoài số tiền bồi thường, hỗ trợ đã được duyệt theo phương án tổng thể bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Tính đến cuối tháng 7/2025, địa phương đã chi trả 1.700 tỷ đồng cho 557 trường hợp và thu hồi mặt bằng của 238 trường hợp.
Theo Sở Xây dựng TP Hồ Chí Minh, việc khai thác quỹ đất sau giải tỏa, di dời nhà ven kênh, rạch được căn cứ trên tình hình hiện trạng khu vực, quá trình thực hiện quy hoạch, khả năng phát triển của khu vực. Theo đó, có thể thực hiện các dự án đầu tư xây dựng nhà ở, các dự án thương mại dịch vụ hoặc đầu tư xây dựng hạ tầng, phát triển các công viên, công trình xanh, các không gian công cộng phục vụ cộng đồng hoặc nghiên cứu kết hợp với các khu vực lân cận phát triển khu du lịch sinh thái, du lịch đường sông hay các điểm tham quan văn hóa.
