Xây dựng NTM đã trở thành phong trào thi đua, phong trào quần chúng sôi nổi, tương đối đều khắp trong cả nước khiến bộ mặt nông thôn ngày càng “thay da, đổi thịt”. Ảnh: Thảo Nguyên

Rút ngắn khoảng cách giàu - nghèo, nông thôn - thành thị

Theo Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Cao Đức Phát, xây dựng NTM đã trở thành phong trào thi đua, phong trào quần chúng sôi nổi và tương đối đều khắp trong cả nước. Chương trình đã làm thay đổi nhận thức của đa số cán bộ và người dân: Từ trông chờ, ỷ lại vào đầu tư của Nhà nước, sang tự chủ thực hiện, tạo thành phong trào sôi động khắp cả nước.

Số xã khó khăn đã nỗ lực vươn lên, từ xuất phát điểm dưới 3 tiêu chí, nay đã đạt được 10 tiêu chí trở lên và đến nay đã có 10 đơn vị cấp huyện được công nhận đạt chuẩn NTM. Mức thu nhập bình quân đầu người vùng nông thôn đã đạt 24,4 triệu đồng/năm (tăng khoảng 1,9 lần so với năm 2010); số hộ nghèo ở nông thôn giảm mạnh, còn 8,2%.

Đặc biệt, trong quá trình triển khai thực hiện xây dựng NTM, đã xuất hiện những gương sáng và có đến 22.000 mô hình sản xuất nông lâm nghiệp tiên tiến, hiệu quả làm cơ sở để nhân rộng, nâng cao thu nhập, đời sống cho người dân. Điển hình như gương sáng trong xây dựng NTM, ông Vàng Seo Hầu, dân tộc Mông, thôn Hóa Chéo Chải, xã Hoàng Thu Phố (Bắc Hà, Lào Cai) từ “từng chạy ăn từng bữa”, nhờ biết áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất, nỗ lực hết mình, đã sớm thoát nghèo, vươn lên làm giàu.

“Hầu hết các gia đình trong thôn Hóa Chéo Chải sản xuất không đủ ăn, năm nào cũng đói lúc giáp hạt… Để thoát khỏi hoàn cảnh đó, gia đình tôi cũng bàn nhưng phải bắt đầu từ đâu thì cả nhà… lúng túng. Nghĩ mãi rồi nhớ lại, có lần đi tập huấn, nghe cán bộ tuyên truyền nói muốn thoát cái đói, cái nghèo là phải sinh đẻ có kế hoạch, phải biết áp dụng tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất. Từ đó, gia đình tôi tập trung vào lao động sản xuất, nên đến nay đã có 2ha lúa ngô; 3ha rừng, kết hợp với chăn nuôi và kinh doanh vận tải đã đem lại nguồn thu cho gia đình trên 150 triệu đồng/năm”, ông Vàng Seo Hầu tâm sự.

Hạ tầng nông thôn cũng có bước phát triển nhảy vọt, nhất là giao thông nông thôn, làm cho bộ mặt làng quê khang trang, thay đổi rõ nét. Về Đan Phượng - huyện NTM đầu tiên của TP Hà Nội ai nấy đều tấm tắc trước quang cảnh khang trang khi mọi con đường làng, ngõ xóm thảm bê tông sạch sẽ, hệ thống thoát nước có nắp đậy…

Ủy viên Uỷ ban Văn hoá, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội Nguyễn Thị Bích Nhiệm nhấn mạnh, xây dựng NTM đã cải thiện điều kiện sống như ăn, ở, đi lại, học tập, khám chữa bệnh của người dân, nhất là ở miền núi, vùng sâu, vùng xa, đồng bào dân tộc thiểu số. Mức hưởng thụ văn hóa của người dân cũng được cải thiện.

“Chương trình đã góp phần rút ngắn khoảng cách giàu, nghèo, khoảng cách giữa nông thôn và thành thị, tạo điều kiện để đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn nâng cao nhận thức chính trị, thay đổi tư duy, tự chủ vươn lên làm chủ cuộc sống của mình và từng bước hội nhập”, bà Nhiệm nói.

Nhân dân quyết định thành công trong xây dựng NTM

Thực tế triển khai thực hiện chương trình cho thấy, phải gắn xây dựng NTM với tái cơ cấu nông nghiệp và thực hiện các kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội của địa phương. Có cách làm phù hợp với điều kiện của từng địa phương thông qua lựa chọn nội dung, nhiệm vụ ưu tiên, vận dụng sáng tạo cơ chế chính sách.

Nhất là, phải làm cho dân hiểu, dân tin, dân hưởng ứng bằng sự tham gia bàn bạc, hiến kế, đóng góp công, của và chủ động thực hiện các nhiệm vụ của mình là yếu tố quyết định sự thành công trong xây dựng NTM như nét nổi bật của huyện Đan Phượng khi "lấy sức dân để lo cho dân"; "dân làm có sự hỗ trợ của Nhà nước”.

“Huyện Đan Phượng đã huy động được doanh nghiệp ứng vốn, làm công trình không lợi nhuận và nhân dân góp công, góp của nên đã hạ được giá thành xây dựng các công trình hạ tầng. Riêng với làm đường giao thông thôn xóm, kinh phí chỉ bằng 70% so với xây dựng tuyến đường tương tự ở các huyện khác”, Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Trần Xuân Việt cho biết.

Cho nên, công tác tuyên truyền, vận động quần chúng phải là giải pháp quan trọng hàng đầu. “Chương trình xây dựng NTM rất thiết thực với từng người dân, từng gia đình nên người dân đã góp hàng chục ngàn tỷ, hiến biết bao nhiêu đất, chúng ta mới có thể làm được, đạt được kết quả như vậy”, Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam Nguyễn Thị Thanh Hòa lưu ý, khi người dân nhận thức được vai trò chủ thể thì họ sẽ tự giác, nâng cao trách nhiệm, không ỷ lại mà chủ động tham gia.

Tuy nhiên, cũng có một số lo ngại khi một số địa phương mặc dù đã đạt được những kết quả nhất định nhưng còn thiếu tính bền vững do thu nhập, đời sống của người dân còn khó khăn do chưa quan tâm đúng mức đến chỉ tiêu phát triển của sản xuất… “Sự chênh lệch về tiến độ kết quả xây dựng NTM giữa các vùng đang có chiều hướng gia tăng, một số địa phương chưa chủ động triển khai thực hiện cơ chế chính sách kiện toàn tổ chức bộ máy”, Ủy viên Thường trực Hội đồng Dân tộc Cao Thị Xuân bày tỏ.

Giai đoạn 2016 - 2020, Quốc hội giao mục tiêu, số xã đạt tiêu chuẩn NTM khoảng 50%; mỗi tỉnh, TP trực thuộc Trung ương có ít nhất một huyện đạt chuẩn NTM; không còn xã dưới 5 tiêu chí. Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng nhấn mạnh, những con số này rất cụ thể, đòi hỏi cả hệ thống chính trị phải hành động bằng tất cả tình cảm, con tim của mình hướng về người nông dân, khu vực nông thôn - khu vực có tới 70% dân cư sinh sống.

Trước hết, cần tập trung rà soát, cập nhật, bổ sung, hoàn thiện cơ chế, chính sách cho thực hiện mục tiêu Chương trình như phát biểu của Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng “phải cụ thể, không nói chung chung. Chúng ta nói muốn xây dựng NTM thì phải đưa doanh nghiệp về sản xuất ở địa bàn nông thôn. Nói thì dễ nhưng muốn doanh nghiệp đặt cơ sở sản xuất ở địa bàn nông thôn thì phải cụ thể là cơ chế gì, chính sách gì để thu hút họ”.

Đi liền với đó, là đề cao trách nhiệm, nâng cao nhận thức của các cấp ủy Đảng, chính quyền và cả hệ thống chính trị về xây dựng NTM. Từ quy hoạch, đến đầu tư sản xuất, phát triển hạ tầng, chăm lo phát triển cho y tế, văn hóa, giáo dục… đều phải xuất phát từ tâm tư, nguyện vọng của nhân dân. Các địa phương cũng phải tiếp tục quan tâm huy động các nguồn lực cho xây dụng NTM, lồng ghép thực hiện với nguồn vốn của các chương trình khác; vận động nhân dân đóng góp phù hợp với khả năng; huy động các nguồn lực từ xã hội...

Tính đến hết tháng 11/2015, cả nước có 1.298 xã (14,5%) được công nhận đạt chuẩn NTM; số tiêu chí bình quân/xã là 12,9 tiêu chí (tăng 8,2 tiêu chí so với 2010); số xã khó khăn nhưng có nỗ lực vươn lên (xuất phát điểm dưới 3 tiêu chí, nay đã đạt được 10 tiêu chí trở lên) là 183 xã.

Ở cấp huyện, đã có 11 đơn vị cấp huyện được Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định công nhận đạt chuẩn NTM là: Huyện Xuân Lộc, Thống Nhất, thị xã Long Khánh (Đồng Nai), Củ Chi, Hóc Môn, Nhà Bè (TP HCM), Đông Triều (Quảng Ninh), Hải Hậu (Nam Định), Đơn Dương (Lâm Đồng), Đan Phượng (TP. Hà Nội), thị xã Ngã Bảy (Hậu Giang).

Thảo Nguyên