Nhu cầu phải xây dựng chính quyền đô thị là tất yếu, cần thiết và có ý nghĩa quan trọng. Ảnh minh họa: internet

2 phương án thí điểm

Xu hướng đô thị hóa, cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, việc triển khai mô hình chính quyền điện tử và hình thành các đô thị thông minh đang có những tác động mạnh mẽ, đòi hỏi các cơ quan Nhà nước, cán bộ phải thay đổi về nhận thức, phương thức quản lý.

Trong khi, hiện tổ chức chính quyền các cấp ở TP Hà Nội còn một số hạn chế, bất hợp lý, cả về phân định nhiệm vụ, quyền hạn; cơ cấu tổ chức bộ máy, hoạt động, điều hành... Do đó, nhu cầu phải xây dựng chính quyền đô thị là tất yếu, cần thiết và có ý nghĩa quan trọng.

Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Đức Chung nhấn mạnh, mục tiêu là nghiên cứu, đề xuất phương án thí điểm mô hình tổ chức chính quyền đô thị TP Hà Nội (đô thị đặc biệt), tập trung vào mô hình tổ chức chính quyền tại khu vực đô thị (quận, thị xã, phường) và tiếp tục đổi mới, củng cố chính quyền nông thôn (huyện, xã, thị trấn).

Tại dự thảo đề án mô hình chính quyền đô thị đang được lấy ý kiến, TP Hà Nội đưa ra 2 phương án thí điểm.

Phương án 1, tổ chức chính quyền cấp TP và cấp quận, huyện, thị xã về cơ bản giữ nguyên như hiện nay gồm có HĐND và UBND. Còn cấp xã, phường, thị trấn thì không tổ chức HĐND mà chỉ tổ chức cơ quan hành chính theo thiết chế UBND.

Theo tổ soạn thảo, thực tế, HĐND cấp xã, phường, thị trấn hoạt động kém hiệu quả, không quyết định được những vấn đề kinh tế, xã hội trên địa bàn, hoạt động giám sát mang tính hình thức. Việc tồn tại HĐND cấp này lại làm gián đoạn, cắt khúc quản lý điều hành hành chính Nhà nước, vốn đòi hỏi nhanh nhạy thống nhất và thông suốt...

"Do vậy, tại xã, phường, thị trấn không cần một cấp chính quyền đầy đủ mà tổ chức một cấp hành chính là phù hợp", tổ soạn thảo nêu.

Phương án 2, chủ trương tinh gọn bộ máy được đề ra mạnh mẽ hơn. Theo đó, cấp chính quyền TP mới có đầy đủ gồm HĐND – UBND như hiện nay. Các cấp quận, huyện, thị xã và xã, phường, thị trấn đều không có HĐND mà tổ chức thành cấp cơ quan hành chính theo thiết chế UBND.

Tuy nhiên, tổ soạn thảo cho rằng, phương án 2 sẽ có sự xáo trộn lớn trong bộ máy chính quyền ở hai cấp (quận, huyện, thị xã và xã, phường, thị trấn), phải điều chỉnh ban hành một số quy định pháp luật và tác động đến tâm tư nhiều người đang công tác.

Để phù hợp với lộ trình cải cách tổ chức bộ máy, có bước đi thận trọng, tránh xáo trộn, tổ soạn thảo đề nghị, chọn phương án 1.

Ngại động chạm, rụt rè lại dẫn đến vướng mắc khác

Trao đổi với báo chí về vấn đề này, theo ông Nguyễn Tiến Dĩnh, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ, Luật Tổ chức chính quyền địa phương nêu rõ mô hình tổ chức chính quyền phải phù hợp với đô thị, nông thôn, miền núi, hải đảo. Bởi mỗi vùng có đặc điểm riêng nên phải có mô hình riêng.

“Hà Nội là đô thị đặc biệt nên rất cần tổ chức mô hình chính quyền đô thị”, ông Dĩnh nêu và nhận định, hai phương án Hà Nội đưa ra là phù hợp. Vấn đề đặt ra, cần triển khai theo lộ trình để thực hiện theo đúng Hiến pháp, Luật Tổ chức chính quyền địa phương.

Qua nhiều cuộc hội thảo, đa số ý kiến góp ý của các quận, huyện, thị xã của Hà Nội nghiêng về phương án 1. Nhưng theo quan điểm của nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ, phương án 2 phù hợp hơn. Bởi trước đó, chúng ta đã thực hiện như vậy ở 10 tỉnh, thành và thấy rằng không tổ chức mô hình HĐND quận, huyện, phường, xã là phù hợp.

“Tổ chức theo phương án 2 sẽ động chạm đến rất nhiều vấn đề, đặc biệt nó sẽ xáo động trong bộ máy hành chính. Nhưng tôi cho rằng, nếu chúng ta quyết tâm làm và thấy cần thiết thì nên thực hiện theo phương án 2 vì Hà Nội là đô thị đặc biệt”, ông Dĩnh nói.

Nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ nhấn mạnh, nếu cứ ngại động chạm, rụt rè không làm, lại dẫn đến những vướng mắc khác. “Cấp quận, huyện là cấp trung gian. Nếu để cấp trung gian có HĐND như mô hình phương án 1 thì vẫn có cái gì đó vận hành không thông suốt, vẫn có cái vướng”, ông Dĩnh lý giải.

Trước ý kiến quan ngại sẽ hạn chế “kênh” để cử tri, nhân dân bày tỏ tâm tư, nguyện vọng, ông Dĩnh trấn an, có rất nhiều kênh để phát huy dân chủ của nhân dân, trong đó có vai trò của TP, của các tổ chức chính trị xã hội. Chứ HĐND không phải là kênh duy nhất.

“Nếu không tổ chức HĐND cấp quận, huyện, phường, xã thì chúng ta cần tăng cường dân chủ trực tiếp. Nghĩa là, nhân dân được tham gia đóng góp ý kiến và giám sát mọi chính sách, mọi vấn đề quan trọng của địa phương”, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ nêu quan điểm.

Ông Dĩnh cho biết thêm, trong thực tiễn, việc phát huy vai trò của HĐND cấp quận, huyện, phường, xã rất hạn chế vì liên quan đến chức năng, nhiệm vụ như hai quyết đáp về phân bổ nguồn lực, chính sách thì đã có cấp tỉnh, thành làm thay.

Thảo Nguyên