Ảnh minh họa

Mấy đứa con của dượng đã lớn, với lại sống ở chợ bánh trái thiếu gì, nên chắc rằng chúng sẽ không mê mẩn những món quà quê như hai mươi năm trước dượng từng ra cổng chờ ngoại đi đám giỗ về với túi bánh xách tay. Chỉ có ngoại, chỉ có những người ở quê mới nghĩ những món này vẫn còn được hăng hái chào đón. Cũng nhờ vậy, những món bánh, mứt xưa vẫn còn được gìn giữ nhất là vào các dịp giỗ, lễ, Tết.

Hàng năm, cứ độ giữa tháng Chạp, khi những tờ lịch cuối năm rụng xuống, cũng là lúc quê tôi trở nên nhộn nhịp. Dì ba đã chọn những trái chuối to ngon ép mỏng phơi nắng. Mật chuối tươm ra thơm ngát khoảng sân, thu hút không những đám ong mật lượn lờ bên trên mà cả bàn tay nhỏ xíu của thằng cháu nội dì đang cố nhéo miếng chuối cho vào miệng khi được sai - coi chuối khô chưa. 

Má sáu mùa này đã chọn được mấy bụi gừng cội, rửa sạch, gọt vỏ, sắt lát, hoặc sắt sợi tùy vào món gừng miếng hay gừng sên dẻo. Thằng Tèo xóm trên đã nhanh nhảu đi kiếm mớ chùm ruột mộng nước, to bằng ngón tay cái để má nó sên ổ mứt ngon biếu ông bà và bà con lối xóm. Chú bảy chắc đã thót lên ngọn dừa, lựa mấy trái vừa rám để làm món mứt dừa mời khách ba ngày Tết và thêm một ít để ra Giêng đám giỗ bà ngoại sấp nhỏ. Cứ như vậy mà rôm rả cả vùng quê.  

Những món bánh, mứt ở quê tuy không bắt mắt, cầu kỳ như món bánh Tây nhiều màu trên phố, nhưng nó luôn giữ được sức sống trong lòng người dân quê. Làm mứt Tết dường như đã thành thói quen, làm để nhớ ông bà, tổ tiên, làm để đãi nhau trong ngày Tết. Và những câu chuyện giòn tan sẽ bắt đầu khi miếng mứt chuối, mứt gừng ngọt lịm tan chảy trong miệng. Mùa rồi chú ba làm lúa đỡ hong? Thím tư nuôi bò chắc cũng thắng bộn hử? Giá dừa, giá thanh long năm nay cũng đỡ hén dì! Tui tính năm sau cưới cho thằng Sáu, tội nghiệp hiền lành, chịu khó, hồi ba nó mất, nó còn nhỏ xíu, mà giờ đã lấy vợ được rồi, nhanh thật… Những câu chuyện như vậy cứ nối nhau, không ngơi nghỉ, cũng giống như những ngày nối nhau trên đồng, cấy lúa, mần cỏ, hái rau muống... của những người dân quê. 

Nhìn miếng bánh, mứt tưởng đâu đơn giản, nhưng thật ra, đó là cả một quá trình kỳ công của người làm ra nó. Mứt gừng dẻo sên xong phải trong, độ đường vừa tới không quá cứng cũng không quá mềm. Mứt dừa không được cháy khét, màu tươi tự nhiên, độ đường bong tơi trên từng sợi mứt. Mứt chùm ruột phải còn nguyên trái, không dập nát, có độ ngọt đậm nhưng vẫn còn giữ một chút chua chua tự nhiên… Và bài học này được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Từ trò chơi đám giỗ của trẻ con vùng quê, đến những ổ bánh, mứt đầu tay mà mẹ dạy cho chị tập vào bếp. Má kể, hồi xưa bà nội đi coi mắt má cũng qua ổ mứt chuối má sên, coi có ngon không, có vừa miệng không. Nhìn vào ổ mứt có thể đoán được người làm ra nó có khéo tay, vén khéo hay không. Cũng chính vì thế mà người ta nâng niu, xem những ổ mứt làm ra như tác phẩm của mình. Có bấy nhiêu thứ, cũng đường, cũng nguyên liệu như vậy nhưng mỗi người làm mỗi khác. Ổ nào chưa ưng ý lắm thì để ăn, ngon nhất sẽ được đem dâng lên tổ tiên, biếu bà con. Chỉ có việc làm bánh mứt mà năm này qua năm khác, người làm ra nó phải suy nghĩ để làm sao được ngon nhất.

Và món bánh, mứt lỉnh khỉnh ở quê lên sẽ là món quà nức lòng cho con nhỏ người ở. Hồi mới vô làm cho dì nó cũng khoe biết làm bánh này bánh nọ, nhưng thấy dì phớt lờ nên nó cũng im luôn. Và nghe đâu hồi học cấp 2 nó cũng đạt giải nhất làm bánh bông lan ở xã. Người ta nói nó giống má, làm bánh ngon nhất xứ. Năm nay, ba nó nằm bệnh ở thành phố nên nó không về quê ăn Tết. Nhìn mớ bánh của ngoại, nó cũng nhớ bàn tay của má nó. Giờ này chắc cũng đang chuẩn bị làm bánh, mứt Tết. Chắc chắc có món bánh bông lan – món mà nó thích nhất! Nhưng có lẽ má nó chưa hay, Tết nay nó không về!

Đặng Minh Tiến