Đại diện lãnh đạo HĐND, UBND thăm dự án trồng cây Sơn Trà. Ảnh: Trần Quý

Điểm đến đầu tiên của chúng tôi là nhà ông Hãng Đức Chu, Bí thư Chi bộ bản Tà Số 1. Sau những cái bắt tay thân tình và những lời chúc Tết đầu năm, ông Chu vui vẻ cho biết: Năm nay, bà con ở bản ăn Tết vui vẻ, sung túc hơn mọi năm vì gia đình nào cũng dồi dào lương thực, thực phẩm. Đặc biệt, Tết năm nay trùng với Tết Dương lịch nên có ý nghĩa hơn. 

Thấy chúng tôi tò mò về những tờ giấy bản được dán ở các vật dụng, ông Chu cười và bảo: Khác với người Kinh, người H’Mông xã Chiềng Hắc ăn Tết vào cuối tháng 11, đầu tháng 12 Âm lịch hàng năm. Từ ngày 25, 26 tháng 11, người H’Mông bắt đầu nghỉ ngơi chuẩn bị đón Tết. Các vật dụng được dán giấy bản lên để làm lễ, nhằm tạ ơn một năm vất vả cùng với con người làm ra của cải.

Qua quan sát, chúng tôi thấy, các vật dụng từ xe máy, dao, cối… đến chuồng chăn nuôi gia súc, gia cầm đều được dán giấy bản các màu, những vật dụng nhỏ được đưa lên bàn thờ để lễ. 

Người H’Mông không đón Giao thừa. Đối với họ, tiếng gà gáy đầu tiên của sáng sớm mùng 1 mới là cái mốc đánh dấu một năm mới bắt đầu. Tối hoặc nửa đêm 30, người ta cúng ma nhà (Tổ tiên) bằng một con lợn sống, một con gà trống còn sống, sau đó mới mang đi giết lấy thịt… Các vật dụng đều được dán giấy bản mỗi khi Tết đến. Ảnh: Trần Quý

Từ ngày mùng 2 trở đi, họ mặc quần áo mới, tham gia các hoạt động như: Đá bóng, bóng chuyền, ném pao, múa khèn, múa ô, chơi cầu lông gà, hát ống, hát dân ca, đua ngựa, bắn nỏ... nhất là lễ hội Sải Sán hay Gầu Tào (hội cầu phúc). Người H’Mông ăn Tết kéo dài khoảng 1 tháng.

Nếu trong ngày Tết mà chủ nhà cắm một cành cây trước ngõ ra vào là báo hiệu nhà đang có việc, không được vào. Nếu ai vào thì phải đền tất cả số lễ mà nhà đang cúng. Hoặc chủ nhà không muốn ai đó vào nhà mình, khi thấy họ đến gần thì đem cành cây ra cắm là người đó không dám vào nhà.

Đang dở câu chuyện thì mâm cơm ngày Tết đã được dọn ra. Sau mấy chén xã giao, ông Chu “phát lệnh” “uống theo tục lệ người H’Mông”. Ngay lập tức, người con trai đưa ra 2 chén to gần bằng 2 cái bát ăn cơm làm chúng tôi “hoảng hồn”. Theo tục lệ, mỗi người phải uống 2 chén một lúc, nhưng có thể “đổi công” cho người nào tùy thích (uống hộ, sau đó đến lượt mình thì trả lại) hoặc nhờ “san sẻ”. Uống mấy vòng do gia chủ quyết định, nhưng đến vòng cuối cùng, người “khóa đuôi” phải rót 2 chén đầy và mời vợ chồng gia chủ uống, gọi là uống nhập kho. Thịt lợn được treo trên gác bếp. Ảnh: Trần Quý

Chưa rời chén, chúng tôi được “lệnh” đến nhà Trưởng bản Tà Số 1 Hãng A Long uống tiếp. Cũng chừng ấy món, song rượu thì “vô biên”, nhưng không “ép”, ai uống được bao nhiêu thì tùy. Theo quan sát của chúng tôi, người H’Mông thời nay không lấy uống làm chính như trước đây mà trên mâm cơm ngày Tết họ vẫn bàn cách giúp nhau làm ăn. Vui chén rượu đầu Xuân, Trưởng bản Hãng A Long tranh thủ báo cáo với lãnh đạo huyện về dự án trồng cây Sơn Trà (táo mèo). Mặc dù mới bắt đầu thử nghiệm, song theo ông Long, cây Sơn Trà phát triển tốt, phù hợp với thổ nhưỡng và khí hậu ở đây. Để giúp đỡ bà con triển khai dự án tốt, đoàn đại diện của UBND huyện đã đi thực địa diện tích trồng cây Sơn Trà của gia đình ông Long.

Đứng bên những cây Sơn Trà đang đâm chồi nảy lộc, Chủ tịch UBND huyện Mộc Châu Hà Trung Chiến chia vui cùng bà con dân tộc H’Mông khi thấy bà con vừa vui đón Tết vừa xây dựng kế hoạch làm ăn cho năm mới, đồng thời khẳng định, lãnh đạo huyện Mộc Châu sẽ luôn sát cánh cùng bà con các dân tộc trên địa bàn huyện nói chung và đồng bào H’Mông xã Chiềng Hắc nói riêng trong việc phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ an ninh - quốc phòng. “Việc tổ chức các đoàn về các thôn, bản tặng quà, chúc Tết người H’Mông thể hiện trách nhiệm và tình cảm của lãnh đạo Huyện ủy, HĐND, UBND và các ban, ngành. Mong rằng sang năm mới 2014, bà con sẽ thu được nhiều thắng lợi”, ông Chiến nói.Đại diện lãnh đạo HĐND, UBND chúc Tết và tặng quà tại bản Tà Số 1. Ảnh: Trần Quý

Chung vui chén rượu đầu Xuân với người dân H’Mông bản Tà Số 2, ông Phạm Văn Hợi, Chủ tịch UBND xã cho biết, xã có 1.728 hộ, 7.985 nhân khẩu, trong đó, người H’Mông chiếm 22% dân số. Hiện nay, thu nhập đầu người không ngừng được tăng lên, nếu như thu nhập bình quân của người H’Mông năm 2012 đạt 15,5 triệu đồng/người thì năm 2013 tăng lên 17 triệu đồng/người và năm 2014 phấn đấu đạt 18 triệu đồng/người.

Hiện nay, mỗi người dân bản Tà Số 1 có khoảng 1,5 - 2ha đất canh tác, ngoài việc trồng ngô, khoai dong theo thời vụ, hộ nào cũng đầu tư vào chăn nuôi gia súc, gia cầm. Trung bình mỗi hộ thu nhập trên 100 triệu đồng/năm.

Hầu hết các gia đình tại bản Tà Số 1 và bản Tà Số 2 đều sống trong những ngôi nhà rộng hàng chục m2, được xây cất chắc chắn, nền được láng xi măng hoặc lát gạch hoa, điện sáng lung linh. Hầu như nhà nào cũng có xe máy, ti vi, đáng chú ý, có tới 47 hộ đã sắm được ô tô tải phục vụ sản xuất…

Một mùa Xuân ấm áp lại về với người dân H’Mông ở Chiềng Hắc.