Đó là chưa nói đến quá tải bệnh viện (BV). Chưa nói đến việc nhiều ca tử vong ngoại viện khi chưa kịp lên tuyến trên, hay có lên cũng phải trả về vì… để muộn quá không cứu được.

Cái nghịch lý ấy mới dẫn đến việc tư duy quản lý của ngành Y là phải đầu tư cho y tế cơ sở, phải phát triển các BV vệ tinh. Bởi ở đây xử lý tốt vừa bảo đảm tính mạng cho người bệnh, vừa giảm tải BV, vừa là bài toán kinh tế y tế phù hợp cho cả người nhà bệnh nhân lẫn của Nhà nước. Bao nhiêu năm nay tư duy đúng là thế, nhưng thực chất của y tế cơ sở vẫn không đáp ứng được những yêu cầu đó, và câu chuyện “biết rồi, khổ lắm, nói mãi” này vẫn diễn ra hằng ngày. Dù tiền, trang thiết bị y tế được đầu tư và cả chiến lược đào tạo con người, những chủ trương đưa BS về cơ sở… đều đã và đang làm rầm rộ nhưng bộ mặt y tế cở sở vẫn không được cải thiện là mấy.

Cậu bạn tôi ở quê có con trai lên 3 tuổi bị gãy tay, nhưng nhất quyết phải đưa ra BV Việt Đức cho bằng được. Bảo cậu sao không xử lý ở nhà cho đơn giản thì câu trả lời vẫn… không tin ở đây. Cái sự không tin ấy không phải là tự nhiên mà nó có những nguyên nhân sâu xa của nó. 

Cũng là, ông bác ruột của cậu bạn này thấy khó thở, đau tức trong ngực, sút cân và hom hem. Lên BV tỉnh, chụp chiếu, xét nghiệm bác sĩ (BS) kết luận ung thư phổi giai đoạn cuối. Xem như vô phương cứu chữa. Rồi BV trả về với những lời khuyên rất tình người: “Thôi đưa bác về chăm, được ngày nào hay ngày ấy…”.

Thấy có gì đó không ổn, và với ý nghĩ “còn nước còn tát”, cả nhà cậu bạn tôi đưa bác ra BV K Hà Nội như một hy vọng cuối cùng. Vì biết mình bị “ung thư giai đoạn cuối”, bác bạn tôi tinh thần xuống dốc không phanh nên thể trạng vô cùng yếu. Ra đến BV K, sau hàng loạt xét nghiệm, chụp chiếu thì… té ra cái u mà các BS tuyến tỉnh chẩn đoán “ung thư giai đoạn cuối” kia hoàn toàn không phải như vậy. Hóa ra bác bị “áp xe” phổi, nghĩa là một cái nhọt nó mọc trong phổi, quá lớn gây tràn dịch, đau nhức. Ông bác như chết đi sống lại, BV K chuyển sang Viện Lao và Bệnh phổi. Sau một thời gian điều trị bằng kháng sinh mạnh, bác ra viện và đến giờ vẫn sống như chưa hề có bệnh. 

Từ “kinh nghiệm xương máu” này mà cả nhà “thề” không bao giờ đến tuyến cơ sở. 

Đây cũng chỉ là một câu chuyện trong rất nhiều điều bất bình thường, phản ảnh một thực trạng đúng về trình độ chuyên môn của đội ngũ y BS tuyến cơ sở.

BS về cơ sở rồi lại tìm cách ra đi. Đào tạo con người nhưng chưa đặt đúng vị trí. Các cán bộ y tế tuyến dưới cũng đi học liên tục nhưng học hoàn thiện chuyên môn thì ít, cốt sao có bằng cấp thì lại nhiều. Máy móc hiện đại trang bị nhưng sử dụng cho có hiệu quả lại là câu chuyện khác. Tất cả những điều này cộng lại, trong đó hạt nhân là trình độ chuyên môn của cán bộ y tế cơ sở không bảo đảm chính là sự phi lý của chủ trương đúng đắn tập trung đầu tư cho y tế cơ sở.

Chừng nào ở tuyến này có BS giỏi, tận tâm tận lực với nghề thì chừng đó y tế cơ sở mới phát huy được những khả dụng của mình trong sự nghiệp chăm sóc và bảo vệ sức khỏe cho cộng đồng.

Trần Ngọc Hà