Một góc bản Kò Kài đang kiệt quệ vì ma tuý. Ảnh: D.Th.Tùng

Bản Kò Kài hun hút cuối con đường nhỏ chênh vênh bên miệng vực ven dòng sông Mã. 2 năm trước, chúng tôi tìm đến Kò Kài để chứng kiến thảm cảnh đau lòng của ma tuý ở nơi đói ăn, đói chữ và đói đủ thứ này. Tử thần ma tuý vác lưỡi hái đập cửa từng căn nhà tuềnh toàng xiêu vẹo, khiến đàn ông trai tráng dờ dật như bóng ma. Trẻ con, phụ nữ, người già theo đó cũng đói ăn, nheo nhóc. 2 năm sau, trở lại Kò Kài, những gì mà chúng tôi nhìn thấy, nghe thấy vẫn nguyên vẹn. Kò Kài còn đó nhưng xơ xác hơn. Tiếng thở dài bên bếp lửa hình như cũng không còn đủ sức để mà… dài nữa. Nó ngắt quãng giữa chừng như hơi thở oại oằn của thú hoang sập bẫy giữa rừng sâu.

Cũng như nhiều nhà khác, căn nhà của Trưởng bản Ngân Văn Cảnh trống hoang hoác. Rót nước ra bát mời khách, khuôn mặt người đàn ông có uy tín nhất cái bản đang rã rượi này bỗng trở nên vô hồn khi kể về  ma tuý.

Kò Kài là nơi định cư lâu đời của người Mường, người Thái. Cuộc sống yên bình bị xáo trộn từ năm 1990 - khi có thêm người Mông từ Tây Bắc sang khai hoang, lập nghiệp. Không ít người trong số người Mông đến Kò Kài, đã mang theo hạt giống cây anh túc và cả thói quen sử dụng thuốc phiện, ma tuý. Hiểm hoạ đau đớn bắt đầu gieo xuống bản Kò Kài trong sự ngỡ ngàng của những người lớn tuổi như ông Cảnh.

Mắt đờ đẫn nhìn vào xa xăm, ông Cảnh kể: “Lúc đầu, tao thấy đám trẻ hút cái gì đó là lạ. Đến khi chúng nó xuống tận huyện mua ống tiêm về để chích thì tao không tài nào ngăn nổi nữa rồi. Tao biết ma tuý nó tàn ác lắm nhưng cả con cái nhà tao cũng bị nó làm cho nghiện thì đứa nào trong cái bản này mà thoát cho được”, ông Cảnh nói trong nước mắt. 2 anh con rể ông Cảnh vướng vào hút chích, đã lần lượt qua đời. 2 cô gái trẻ con ông Cảnh sớm rơi vào cảnh góa bụa, bế tắc đành gửi gắm ông nuôi hộ 2 đứa cháu ngoại.

Cây anh túc vẫn đang được lén lút trồng ở nhiều bản làng vùng cao, reo rắc thảm hoạ đau lòng. Ảnh: D.Th.Tùng

Trở lại Kò Kài lần này, chúng tôi tìm đến nhà ông Hà Văn Thịnh. Ma tuý khiến nhà ông kiệt quệ và đối mặt với một tương lai đầy u ám. Khi cưới được cô vợ đẹp đẽ, ngoan hiền về cho thằng con trai, lòng ông Thịnh vui sướng bao nhiêu thì giờ đây ủ dột bấy nhiêu. Cô con dâu mà ông có ý định gửi gắm chìa khóa cơ nghiệp, vì nghiện hút đã dặt dẹo lúc nào không hay. 2 thằng con trai nối dõi ngày này nối ngày kia vật vờ, đói thuốc. Gia sản lụi tàn nên đến cái nồi nhôm có khi cũng phải đem đi giấu vì sợ đám nghiện trong bản đem “quy ra thuốc”.  

Từ khi ma tuý tràn về, Kò Kài đã có hàng chục người chết trẻ. Đến nay vẫn chưa có con số thống kê chính xác xem ở cái bản cô độc, cách trở giao thông với khoảng 400 hộ dân này, có bao nhiêu con nghiện, nhưng những gì mà chúng tôi ghi nhận tại Kò Kài thì thật khủng khiếp. Kò Kài đang có trên 30 trẻ mồ côi (cha hoặc mẹ). Nhiều trẻ không còn cả cha lẫn mẹ. 2 năm trước, ở Kò Kài, chúng tôi được dân bản kể về đứa trẻ đang học lớp 1 bị nhiễm HIV từ cha mẹ và 2 phụ nữ xét nghiệm dương tính với HIV. Lau nước mắt trào ra trên khuôn mặt thất thần, Trưởng bản Kò Kài nói đến một thực tế còn phũ phàng hơn, đấy là cán bộ y tế chỉ vô tình phát hiện 2 phụ nữ bản Kò Kài dương tính HIV khi họ đi khám một căn bệnh thông thường.

Chưa có chiến dịch truyền thông quy mô nào về hiểm hoạ ma tuý và HIV ở Kò Kài nên nhận thức của người dân ở đây về chuyện này gần như là con số 0. Con số 0 tròn trĩnh như sợi dây thòng lọng lủng lẳng trên đầu 400 hộ dân với hàng ngàn nhân khẩu Kò Kài. Ma tuý khiến Kò Kài vật vã xác xơ, nhưng phía sau nó, còn là một thảm hoạ, một bi kịch đau đớn hơn gấp ngàn lần - nếu như ngành Y tế địa phương ra tay thử máu cho tất cả dân Kò Kài để biết chính xác số người lây nhiễm HIV. Đã quá muộn để cứu Kò Kài, nhưng hãy cứu lấy bản làng đẹp đẽ này trước khi không còn gì để cứu.

Dương Thanh Tùng