(Thanh tra) - Trong ký ức của người dân Quảng Trị, Fidel Castro không chỉ là vị lãnh tụ quốc tế đầu tiên đặt chân đến vùng giải phóng sau chiến tranh, mà còn là một trái tim nhân hậu dành trọn tình yêu cho con người Việt Nam. Trên bờ Bắc sông Bến Hải năm ấy, khi nhìn thấy cô gái dân công trẻ Nguyễn Thị Hương bị thương giữa lằn ranh sự sống và cái chết, Fidel đã chỉ đạo các y, bác sĩ Cuba đang theo đoàn nhanh chóng cứu giúp.
Cô dân công nhỏ được Chủ tịch Fidel Castro trao lại sự sống
Trong chuyến thăm mảnh đất Quảng Trị, chiều ngày 15/9/1973, khi rời Dốc Miếu, đoàn xe chở Chủ tịch Fidel Castro và Thủ tướng Phạm Văn Đồng dừng lại bên bờ Bắc sông Bến Hải. Đúng 14 giờ 6 phút, đoàn nghe báo cáo về vụ tai nạn thương tâm: 5 thanh thiếu niên xã Vĩnh Thành (nay là xã Của Tùng) vừa vướng bom bi, nhiều em bị thương nặng. Trong số đó, một nữ dân công 17 tuổi tên Nguyễn Thị Hương, bụng bị xuyên thủng, máu loang đỏ mặt đất.
Bà Hương nay đã 68 tuổi, sống cùng con cháu ở phường Đông Hà, tỉnh Quảng Trị. Kể lại ký ức hơn 50 năm trước, giọng bà vẫn run run: "Buổi sáng ngày 15/9, thanh thiếu niên chúng tôi cầm cờ đứng dọc 2 bên đường Quốc lộ gần cầu Hiền Lương để đón đoàn, lúc đó không ai biết là đoàn của lãnh tụ Fidel Castro. Đến chiều, chúng tôi được huy động san lấp hố bom. Không may, cuốc trúng quả bom bi. Bom nổ, tôi gục xuống nhưng cố gắng ôm bụng chạy vài bước ra Quốc lộ 1A, rồi ngất lịm bên mép đường”.
Mọi người chưa kịp cáng đi cấp cứu thì đoàn xe lạ từ phía Nam qua cầu phao Hiền Lương dừng lại. Không ai ngờ, đó là đoàn xe chở Chủ tịch Fidel Castro.
Vết thương của bà Hương khi ấy rất nặng: 8 đoạn ruột bị cắt đứt, động mạch chủ tổn thương cùng nhiều vết thương chí mạng khác. Giây phút sinh tử, Chủ tịch Fidel Castro đã không do dự. Ông yêu cầu bác sĩ Ariel Soler Munoz cùng ê-kíp y tế tìm mọi cách cứu sống cô gái trẻ.
Sau khi sơ cứu vết thương, chính xe của phái đoàn được trưng dụng để đưa cô dân công nhỏ vào thẳng vào Bệnh viện A Vĩnh Linh cấp cứu. Các y, bác sĩ nói rằng bà Hương mất máu quá nhiều, một chiếc xe trong đoàn được lệnh quay ra Quảng Bình để đưa từ Bệnh viện Đồng Hới vào 10 chai máu để kịp thời truyền cấp cứu. Nhờ những nỗ lực của các y, bác sĩ Cuba và Việt Nam, bà Hương đã thoát khỏi lưỡi hái tử thần, một tháng sau hồi phục và được ra viện.
Năm 2018, cô dân công nhỏ năm nào bất ngờ nhận được bức thư từ Thủ đô La Habana của bác sĩ Ariel Soler Munoz. Trong thư, bác sĩ Ariel Soler Munoz chia sẻ ký ức về giai đoạn đó: Khi phát hiện những người bị thương, trong đó có chị Hương: “…tôi cùng Giáo sư Sleman (bác sĩ của Chủ tịch Fidel) xuống xe đi về phía cánh đồng nơi những người bị thương được đưa ra, trong đó có cô gái trẻ tầm 17 tuổi khi đó bị ngất, là chị. Khi tôi đang thực hiện việc khám nghiệm xem tình hình sức khỏe của chị như thế nào. Fidel đến và nói với tôi: “Anh hãy ở lại để xử lý giúp họ đi, tôi sẽ cho đến đón anh sau”. Ông đã để lại xe cứu thương có nhiệm vụ cấp cứu cho đoàn lãnh đạo Cuba và tiếp tục lên đường”.
Đến 9 giờ tối cùng ngày, bác sĩ Ariel Soler Munoz về đến nơi và báo cáo tình hình trực tiếp cho lãnh tụ Fidel và sau đó ông cùng đoàn về nước.
Tháng 6/2018, khi đọc được bài báo xuất bản ở La Habana viết về bà Hương, bác sĩ Ariel Soler Munoz đã không giấu được xúc động: “Trong suốt 45 năm qua, tôi luôn nghĩ về chị. Không biết vết thương của chị phục hồi như thế nào? Liệu chị còn sống không?... Tôi đã rất hạnh phúc, đầu tiên vì chị còn sống, thứ là chị vẫn khỏe và thứ ba là chị đã lên chức bà ngoại… Tôi biết rằng chị rất mong đến thăm Cuba, tôi cũng vậy. Tôi rất muốn chị đến đất nước tôi, ít nhất để có thể chào chị”.
Xúc động cầm bức thư trên tay, bà Hương chia sẻ thêm, sau khi được cứu sống, bà bất ngờ nhận được món quà gửi tận tay từ Chủ tịch Fidel Castro. Về sau, ông Nguyễn Đình Bin, khi ấy công tác tại Đại sứ quán Việt Nam ở Cuba, kể lại, ông từng được Đại sứ Hà Văn Lâu giao đích thân gói quà mà Chủ tịch Fidel Castro gửi cho bà Hương.
“Mãi mãi trong tim tôi…”
Nhiều năm sau, theo yêu cầu đặc biệt của lãnh tụ Cuba, các đoàn công tác sang Việt Nam đều tìm đến Vĩnh Linh thăm hỏi những thanh thiếu niên từng bị bom bi sát hại hôm ấy, chụp ảnh, mang tin tức về để báo lại cho ông. Về phần mình, bà Hương thường gửi đặc sản tiêu khô Quảng Trị sang Cuba để tỏ lòng tri ân. Và mỗi lần có dịp về Quảng Trị, những nhà báo, lãnh sự quán Cuba đều tìm đến nhà bà Hương thăm hỏi, động viên như những người thân lâu ngày xa cách.
Khi hay tin Chủ tịch Fidel Castro qua đời, bà Hương cùng chồng lặng lẽ ra Hà Nội, đến Đại sứ quán Cuba để dâng nén hương tiễn biệt.
“Trước di ảnh của ân nhân đã cứu sống mình và những cán bộ Đại sứ quán đã coi tôi như người thân khiến tôi không kìm nổi xúc động. Với tôi, Chủ tịch Fidel Castro không chỉ là vị lãnh tụ vĩ đại mà còn là người cha thứ hai đã sinh ra tôi lần nữa. Tôi luôn cảm nhận rằng, dù cách nhau nửa vòng trái đất, Việt Nam và Cuba vẫn như tay với chân trên cùng một cơ thể – gắn bó, thủy chung, dìu nhau qua mọi gian khó. Đất nước Cuba và hình bóng Chủ tịch Fidel Castro mãi mãi trong tim tôi, không bao giờ phai nhạt…”, bà Hương nghẹn ngào.
Trở về ngôi nhà nhỏ, bà lặng lẽ dựng bàn thờ, dâng nén hương thơm và mâm cơm giản dị để tưởng nhớ lãnh tụ Fidel – người cha nuôi đã tái sinh cuộc đời bà thêm một lần nữa. Đó không chỉ là phong tục thờ phụng quen thuộc của người Việt, mà còn là cách để bà gửi gắm lòng biết ơn sâu nặng. Mỗi ngày, bà lại cùng chồng, con và các cháu thong dong bước đi trên lối nhỏ quanh công viên Fidel, chỉ cách nhà mình chưa đầy trăm mét.
Trong nhịp sống bình dị ấy, tình cảm dành cho vị lãnh tụ Cuba như thấm vào từng bước chân, lan tỏa trong từng hơi thở. Và cũng chính tại nơi này, mỗi khi đến những ngày trọng đại của hai dân tộc, gia đình bà cùng người dân Quảng Trị lại thành kính dâng hoa, cúi mình tưởng nhớ Chủ tịch Fidel Castro – người bạn lớn, người anh hùng quốc tế đã để lại trong trái tim họ một niềm kính trọng và ân tình không thể phai mờ.
Năm 1995, trong chuyến thăm Việt Nam lần thứ hai, lãnh tụ Fidel Castro một lần nữa gặp lại Quảng Trị qua những kỷ vật đặc biệt. Ông Trương Sĩ Tiến, nguyên Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Trị, mang ra Hà Nội hai món quà: Bức ảnh Fidel Castro thị sát vùng giải phóng năm 1973 và 2kg hạt tiêu Quảng Trị – thứ tiêu mọc lên từ chính Cứ điểm 241 Tân Lâm, nơi ông từng đứng diễn thuyết. Món quà nhỏ nhưng chứa đựng ý nghĩa lớn: Quảng Trị đã hồi sinh mạnh mẽ từ tro tàn chiến tranh như mong ước của Fidel Castro. Ông xúc động cầm trên tay, lặng im thật lâu, như sống lại ký ức của 22 năm trước.
Ngày nay, dấu ấn Fidel Castro còn hiện hữu khắp Quảng Trị. Con đường ông từng đi bộ từ cầu Đông Hà thị sát chiến trường, giờ đã thành tuyến phố Trần Hưng Đạo sầm uất. Ngay trên tuyến phố ấy, một công viên mang tên ông được dựng nên – như minh chứng bất diệt về tình đoàn kết Việt Nam – Cuba.
Với riêng bà Nguyễn Thị Hương, tình cảm ấy còn thiêng liêng hơn tất cả. Bà luôn tự nhận mình là “cô con gái nuôi của Fidel” – người đã trao cho bà món quà quý giá nhất: Sự sống và niềm tin để tiếp tục hành trình cuộc đời.
Bài 3 (cuối): Công viên Fidel – sâu thẳm tình hữu nghị
