VACI được TI đánh giá là chương trình thúc đẩy sự tham gia của người dân vào cuộc đấu tranh CTN. Trong ảnh: Tổng Thanh tra Huỳnh Phong Tranh trao giải cho các chủ đề án đạt giải VACI năm 2013. Ảnh: Hương Giang

* Người dân có thể và cần tham gia hơn nữa vào đấu tranh chống tham nhũng

55% người dân Việt Nam cảm nhận tham nhũng tăng lên trong 2 năm qua, cao hơn mức trung bình 48% ở khu vực Đông Nam Á. Chỉ có 18% cho rằng tham nhũng đã giảm và 27% cho rằng mức độ tham nhũng không thay đổi. Trong khi đó, lòng tin của người dân vào các nỗ lực chống tham nhũng (CTN) của Chính phủ lại giảm sút đáng kể. Trong cuộc khảo sát tương tự năm 2010, chỉ có 35% người dân đô thị được hỏi tại 5 thành phố lớn cho rằng các nỗ lực CTN của Chính phủ không hiệu quả, nhưng con số này đã tăng lên tới 60% vào năm 2013.

Kết quả khảo sát cũng cho thấy, vấn đề tham nhũng trong các thiết chế cung cấp dịch vụ công chủ chốt ở Việt Nam làm suy yếu chính những thiết chế đóng vai trò bảo đảm các quyền và lợi ích chính đáng của người dân. Trong số 13 ngành được khảo sát, cảnh sát, y tế và đất đai được cho là bị ảnh hưởng nhất bởi tham nhũng và cũng là những ngành có mức độ xảy ra tham nhũng nhiều nhất theo trải nghiệm của người dân.

“Khảo sát cho thấy các nỗ lực phòng, chống tham nhũng (PCTN) trong nước cần đem lại những kết quả cụ thể hơn, đồng thời cần có những chuyển biến tích cực trong một số lĩnh vực cung cấp dịch vụ công chủ chốt để Đảng, Chính phủ cũng như các cơ quan PCTN của Việt Nam chứng tỏ được hiệu quả của các chính sách PCTN quốc gia và khôi phục được lòng tin của người dân” - bà Đào Thị Nga, Giám đốc Điều hành Tổ chức Hướng tới Minh bạch (TT), Cơ quan Đầu mối Quốc gia của TI tại Việt Nam nói.

Theo kết quả khảo sát, người dân cho rằng, trong thời gian tới, các nỗ lực PCTN của Chính phủ cần ưu tiên vào việc tập trung xử lý mạnh mẽ hơn những đối tượng tham nhũng, tăng cường tính liêm chính của đội ngũ cán bộ, công chức đồng thời bảo vệ tốt hơn nạn nhân, nhân chứng và những người tố cáo (TC).

Bên cạnh việc bi quan hơn về mức độ tham nhũng và kết quả các nỗ lực PCTN trong nước, người dân Việt Nam cũng trở nên ít tự tin hơn về vai trò của mình trong cuộc đấu tranh CTN. Trong cuộc khảo sát năm 2010, có tới 68% người dân đô thị ở 5 thành phố lớn cho rằng người dân bình thường có thể tạo ra sự thay đổi trong đấu tranh CTN, nhưng con số này đã giảm xuống chỉ còn 42% vào năm 2013. Người Việt Nam (cả thành thị và nông thôn) cũng cảm thấy ít tự tin hành động hơn so với các nước khác được khảo sát trong khu vực Đông Nam Á. Cụ thể: Chỉ có 60% tin rằng họ có thể tạo ra sự thay đổi trong PCTN so với con số trung bình trong khu vực là 76%.

Có vẻ như thái độ này ảnh hưởng đến mức độ sẵn sàng tham gia vào PCTN của người dân. Theo kết quả khảo sát, người Việt Nam ngày càng ngại TC tham nhũng. Số người dân đô thị sẵn sàng TC một vụ tham nhũng đã giảm gần một nửa sau 2 năm, từ 65% năm 2010 xuống chỉ còn 34% vào năm 2013.

Nhấn mạnh “CTN không chỉ là trách nhiệm của Chính phủ. Người dân có thể và cần tham gia hơn nữa vào các hoạt động PCTN để góp phần phát huy hiệu quả nỗ lực của các cơ quan Nhà nước”, ông Lê Truyền, nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, một trong các cố vấn của chương trình TI tại Việt Nam, cũng khuyến cáo “Chính phủ cần khuyến khích sự tham gia của người dân bằng cách tăng cường khả năng đáp ứng và hiệu quả của cơ chế giải quyết khiếu nại (KN), TC, bảo vệ người TC tham nhũng cũng như bảo đảm rằng người dân có thể tiếp cận các dịch vụ mà có họ quyền được hưởng mà không phải đưa hối lộ”.

Được biết, phong vũ biểu tham nhũng toàn cầu lần thứ 8 của TI khảo sát 114.270 người tại 107 nước và vùng lãnh thổ trên thế giới, trong đó có Việt Nam, trong giai đoạn từ tháng 9/2012 đến tháng 3/2013. Khảo sát tìm hiểu quan điểm của người dân về mức độ tham nhũng trong nước cũng như hiệu quả các nỗ lực PCTN của Chính phủ; đo lường mức độ đưa hối lộ, lý do đưa hối lộ và trải nghiệm thực tế của người dân đối với tham nhũng.

Tại Việt Nam, khảo sát năm 2010 được thực hiện ở 5 thành phố lớn là Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ và thành phố Hồ Chí Minh. Khảo sát năm 2013 được tiến hành ở 15 tỉnh, thành phố với các đối tượng cư dân thành thị và nông thôn (1.000 người tại 6 vùng, miền (đồng bằng sông Hồng, miền núi phía Bắc, ven biển miền Trung, Tây Nguyên, Đông Nam bộ, đồng bằng sông Cửu Long) được phỏng vấn ngẫu nhiên). Trong khảo sát tiến hành năm 2013 tại Việt Nam có 5 câu hỏi mới được đưa vào nhằm tìm hiểu: Ưu tiên về PCTN theo ý kiến người dân; mức độ thường xuyên và giá trị các khoản hối lộ; mức độ cảm nhận về tham nhũng trong quản lý đất đai; đối tượng cảnh sát mà lần cuối cùng người dân đưa hối lộ và hậu quả của việc từ chối đưa hối lộ.

An Hà