Thủ lĩnh Taliban Mullah Mohammed Omar (Ảnh: http://assets.nydailynews.com)

>> Kỳ II: Người chết, chuyện chưa hết
>> Kỳ I: Cái chết của Bin Laden

Cách đó không lâu, đầu tháng 7 này, ít nhất 33 cảnh sát và 5 dân thường đã thiệt mạng trong cuộc giao tranh sau khi lực lượng Taliban vượt qua biên giới từ Pakistan tấn công một khu vực hẻo lánh tại phía Đông Afghanistan.

Tỉnh trưởng Nuristan, ông Jamaluddin Badr cho biết, khoảng 40 phiến quân cũng đã bị tiêu diệt trong các vụ đụng độ xảy ra vài tuần sau những cáo buộc lẫn nhau về các vụ tấn công qua biên giới, vốn đang khiến quan hệ ngoại giao giữa Pakistan và Afghanistan ngày càng trở nên căng thẳng.

TTP được cho là thủ phạm của một số vụ tấn công đẫm máu ở Pakistan trong vài năm trở lại đây. Tổ chức này từng tuyên bố nhận trách nhiệm vụ đánh bom bất thành ở quảng trường Times, New York, Mỹ đầu năm 2010.
Tháng 9/2010, Mỹ đã đưa TTP vào danh sách các tổ chức khủng bố. Ngoại trưởng Hillary Clinton không ngại khẳng định nhóm này là mối đe dọa cho an ninh quốc gia của Mỹ.

Trước đó, đêm 28/6/2011, khách sạn Intercontinental sang trọng - một trong những tổ hợp được bảo vệ cẩn mật ở thủ đô Kabul, nơi người nước ngoài và các quan chức Afghanistan thường xuyên lui tới - đã bị tấn công làm hàng chục người bị chết và bị thương. Tuyên bố với báo giới qua điện thoại từ một địa điểm chưa xác định, Zabihullah Mujahid, kẻ tự xưng là người phát ngôn của Taliban, tuyên bố, tổ chức này nhận trách nhiệm về vụ tấn công.

Hay như, vào ngày 25/6, lực lượng Taliban cũng cho biết, 1 cặp vợ chồng đã thực hiện vụ tấn công tự sát nhằm vào một trạm cảnh sát ở Kolachi (phía Tây Bắc Pakistan) làm chết 10 người và gây bị thương cho 5 người khác.

Cũng vào cuối tháng 6, chi nhánh của Taliban ở Pakistan đã đe dọa sẽ tiến hành 10 cuộc tấn công khủng bố mới, bao gồm các mục tiêu tại Mỹ và châu Âu, để trả đũa cho cái chết của Osama bin Laden. “Các người sẽ sớm được thấy những cuộc tấn công chống lại Mỹ và các nước NATO” (Khối Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương), ABC News dẫn lời Phó Tư lệnh nhóm vũ trang Tehrik-e-Taliban Pakistan (TTP) Waliur Rehman nói trong một đoạn băng video phát trên Đài Al-Arabiya.

Trong số những mục tiêu ở châu Âu, Waliur Rehman chỉ rõ các ưu tiên là Anh và Pháp. Phó Tư lệnh TTP còn tiết lộ, một cuộc tấn công đẫm máu vào căn cứ hải quân tại TP Karachi của Pakistan vào cuối tháng 5 (giết chết ít nhất 11 binh sỹ) là hành động trả đũa đầu tiên của Taliban sau khi bin Laden bị đặc nhiệm hải quân Mỹ tiêu diệt ngày 2/5. Không chỉ gây thương vong về người, theo các nhân chứng, lực lượng phiến quân còn dùng súng phóng lựu đạn để phá hỏng và tiêu diệt một số chiến đấu cơ. Trong số này có máy bay tấn công tàu ngầm mới của hải quân Pakistan là loại P-3C Orion nhập khẩu từ Mỹ. Ít nhất 2 chiến đấu cơ trị giá hàng triệu USD loại này đã bị đốt cháy.

Cũng trong tháng 5/2011, Phó Tư lệnh Waliur Rehman đã tuyên bố TTP sẽ tiến hành cuộc thánh chiến chống lại phương Tây “với nhiệt tình mới” sau cái chết của nhà lãnh đạo tổ chức khủng bố al-Qaeda. “Chúng tôi có cùng mục tiêu, chương trình và hành động. Kẻ thù của chúng tôi là NATO, người Do Thái và Thiên Chúa giáo”.

Xin nói thêm, trong số các cuộc tấn công của lực lượng Taliban còn có vụ ném bom 1 đoàn xe của lãnh sự quán Mỹ tại Peshawar, làm 1 người Pakistan thiệt mạng; vụ tập kích 1 trạm gác ở miền Tây Bắc làm 2 cảnh sát thiệt mạng. Hay vụ đánh bom tự sát kép vào 1 trường huấn luyện bán quân sự ở Shabqadar, Charsadda, Tây Bắc Pakistan làm cho 80 người thiệt mạng, ít nhất 120 người bị thương vào trung tuần tháng 5.

Phát biểu trong chuyến thăm đầu tiên tới Afghanistan kể từ khi lên nắm quyền ở Lầu Năm Góc hồi đầu tháng 7 này, tân Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Leon Panetta bày tỏ tin tưởng rằng, al-Qaeda sẽ thất bại về mặt chiến lược nếu như Mỹ có thể giết chết hoặc bắt được khoảng 20 lãnh đạo còn lại của tổ chức này.

Ông Leon Panetta được BBC dẫn lời cho biết, sau cái chết của Osama bin Laden, Mỹ đã gây áp lực tối đa lên al-Qaeda với hy vọng sẽ khiến tổ chức này trở nên què quặt và không còn là mối đe dọa cho Washington nữa.

Theo Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ, hiện có từ 10 - 20 lãnh đạo chủ chốt của al-Qaeda tại Pakistan, Yemen và Somali. Nói với các phóng viên tháp tùng trong chuyến đi tới Afghanistan, ông Leon Panetta tin rằng, có thể đánh bại al-Qaeda về mặt chiến lược nếu như Mỹ tóm được các đối tượng trên.

Ngoài ra, còn có thể đề cập đến cuộc đánh bom liều chết đầu tháng 2/2011 của 1 thiếu niên mặc đồng phục trường học nhằm vào trại lính thuộc Tiểu đoàn Punjab ở Mardan - TP phía Tây Bắc Pakistan, giết chết ít nhất 31 người. Phái viên M Ilyas Khan của BBC tại Islamabad cho biết, từ lâu trại lính tại TP Mardan đã là mục tiêu của phe Taliban. Thời điểm nổ bom là lúc quân lính thuộc Tiểu đoàn Punjab đang tập thể dục buổi sáng. Khi đó, lên tiếng với Hãng Thông tấn AFP từ 1 địa điểm không tiết lộ, người phát ngôn của Taliban Azam Tariq cho biết, tổ chức này thực hiện vụ tấn công nhằm trả thù những người bị máy bay không người lái của Mỹ giết hại. Cạnh đó là nạn nhân bị thiệt mạng khi quân Chính phủ Pakistan tấn công vùng bộ lạc. Ông Azam Tariq cũng cảnh báo, tấn công sẽ tiếp tục, nhắm đến những ai “bảo vệ người Mỹ”. Lên án cuộc tấn công, Thủ tướng Yusuf Raza Gilani khẳng định: “Hành động đê hèn không thể nào làm nhụt chí tinh thần của đội quân an ninh. Nó cũng không ảnh hưởng đến quyết tâm loại trừ khủng bố của Pakistan”.

Cũng liên quan đến các quốc gia Nam Á, ngày 23/6/2011, Taliban đã tuyên bố: Kế hoạch rút 10.000 quân Mỹ khỏi Afghanistan trước cuối năm nay chỉ là một hành động tượng trưng, đồng thời kêu gọi phương Tây triển khai tích cực hơn nhằm chấm dứt cảnh đổ máu. Theo Taliban, để giải quyết cuộc khủng hoảng ở Afghanistan cần phải ngay lập tức rút toàn bộ lực lượng quân sự nước ngoài ra khỏi lãnh thổ nước này. “Nếu không làm như vậy thì chúng tôi sẽ ngày càng gia tăng kháng chiến”, Reuters trích dẫn một đoạn trong bản tuyên bố Taliban cho biết.

Trước đó, hồi tháng 9/2010, sau một thời gian dài không xuất hiện, lãnh đạo Taliban Mullah Omar đã lên tiếng nói rằng, lực lượng của mình đang chiến thắng ở Afghanistan và nhấn mạnh, chiến dịch của NATO đã “thất bại hoàn toàn”. “Trong tương lai, chúng ta sẽ cố gắng thành lập một hệ thống Hồi giáo độc lập, hoàn hảo và mạnh mẽ”. Thủ lĩnh Taliban còn kêu gọi Tổng thống Mỹ Barack Obama rút quân “vô điều kiện và càng sớm càng tốt”.

Song song với kế hoạch rút quân, vào trung tuần tháng 6/2011, Tổng thống Barack Obama đã tuyên bố: Mỹ sẽ tham gia các sáng kiến về hoà hợp giữa các nhóm khác nhau của nhân dân Afghanistan, kể cả Taliban. Bản thân Bộ trưởng Quốc phòng Robert Gates (thời điểm đó) cũng xác nhận trong một cuộc phỏng vấn của CNN rằng: Mỹ đang tiến hành các cuộc đàm phán “sơ bộ” với Taliban tại Afghanistan. “Việc khởi xướng đàm phán xuất phát từ một loạt quốc gia, trong đó có Mỹ”, người đứng đầu Lầu Năm Góc nói và nhấn mạnh thêm: “Việc chấm dứt tất cả các cuộc chiến chỉ có thể được thực hiện thông qua con đường chính trị”. Theo dự kiến, các cuộc đàm phán thực sự về đình chiến sẽ bắt đầu trước mùa Đông. Và, đây là lần đầu tiên Mỹ chính thức thừa nhận thực hiện đối thoại với Taliban. Hành động này diễn ra 1 ngày sau khi Tổng thống Afghanistan Hamid Karzai tuyên bố đã bắt đầu đàm phán hòa bình với phong trào Taliban.

Cũng xin nhắc lại rằng, chuyện Taliban đàm phán với chính quyền Kabul đã không còn là vấn đề mới. Hồi tháng 10/2010, Đại tướng David Petraeus - Tư lệnh các lực lượng Mỹ và NATO tại Afghanistan đã cho phép đại diện của Taliban vào Kabul tiếp xúc với Chính phủ Afghanistan cũng như đại diện các quốc gia khác có can dự vào Afghanistan. Khi đó, Tướng Petraeus nói rằng, việc cho phép các thủ lĩnh Taliban vào thủ đô Kabul là chuyện nằm trong khuôn khổ sự yểm trợ của các lực lượng Mỹ và đồng minh nhằm giúp nỗ lực hòa giải của Tổng thống Afghanistan Hamid Karzai với phe Taliban. Về phía mình, Bộ trưởng Quốc phòng Robert Gates và Ngoại trưởng Hillary Clinton nhấn mạnh, bất cứ nỗ lực nào nhằm thương thuyết với Taliban cũng phải là một tiến trình do người Afghanistan dẫn đầu. Bà Hillary Clinton cũng cảnh báo, hòa giải giữa Chính phủ của Tổng thống Hamid Karzai và Taliban là một “nỗ lực phức tạp” và “chỉ mới khởi đầu”. Khẳng định “chúng tôi ủng hộ những gì mà người Afghanistan đang làm”, cả Bộ trưởng Robert Gates và Ngoại trưởng Hillary Clinton đều bày tỏ lạc quan hơn về cái gọi là “tiến trình tái hội nhập”, một nỗ lực nhằm khuyến dụ các chiến binh Taliban cấp thấp rời bỏ chiến trường, bằng cách thi hành nhiều biện pháp khích lệ khác nhau.
 
Ở một khía cạnh khác, Ruvr bày tỏ nhận định: Lãnh đạo tinh thần của phong trào Hồi giáo cực đoan Taliban Mullah Mohammed Omar, đang lẩn trốn ở Pakistan, có thể là mục tiêu truy sát tiếp theo của lực lượng đặc nhiệm Mỹ. “Nếu là Omar, chắc chắn tôi sẽ rất lo lắng”, Tướng Mỹ Richard Mills, người trước đây đã chỉ huy quân đội liên minh phương Tây ở Tây Nam Afghanistan nói với báo chí.

Được biết, Mullah Mohammed Omar đã lãnh đạo chính quyền Taliban ở Kabul từ năm 1995 - 10/2001. Mohammed Omar cũng đã cho phép Osama bin Laden và mạng lưới quốc tế al-Qaeda tổ chức từ lãnh thổ Afghanistan các cuộc tấn công khủng bố toàn cầu, bao gồm cả vụ tấn công nhằm vào New York và Washington (Mỹ) hồi tháng 9/2001. Sau khi Lầu Năm Góc bắt đầu tiến hành các hoạt động quân sự tại Afghanistan, Mohammed Omar đã trốn sang Pakistan.

Taliban là một phong trào chính thống Hồi giáo Sunni Pashtun cực đoan và dân tộc thống trị phần lớn Afghanistan từ năm 1995 - 2001, khi những lãnh đạo của họ bị loại bỏ khỏi quyền lực bởi một nỗ lực quân sự hợp tác giữa Mỹ, Anh và Liên minh phía Bắc.

Những người nổi dậy theo trào lưu Hồi giáo chính thống, thường được truyền thông gọi là Taliban, xuất phát ở các khu vực bộ lạc biên giới của Pakistan, đang tham gia vào một cuộc chiến tranh du kích và chiến dịch khủng bố kéo dài chống lại chính quyền hiện tại của Afghanistan và các lực lượng NATO.

Phong trào này do Mullah Mohammed Omar lãnh đạo. Đa số thành viên của Taliban là những người dân tộc Pashtun từ phía Nam Afghanistan và phía Tây Pakistan cùng với một số nhỏ người tình nguyện đến từ các nước châu Âu và châu Á.

Lực lượng Taliban từng nhận được huấn luyện, tiếp tế và vũ khí từ chính quyền Pakistan, đặc biệt là Cơ quan Tình báo Pakistan (ISI). Sau khi kiểm soát được thủ đô Afghanistan (Kabul) và phần lớn đất nước trong 5 năm, chế độ Taliban, hay “Vương quốc Hồi giáo Afghanistan” đã nhận được sự công nhận ngoại giao của 3 quốc gia: Pakistan, Saudi Arabia và các Tiểu Vương quốc Ả Rập Thống nhất. Tuy nhiên, những lạm dụng về nhân quyền đã khiến chế độ này không được Liên hợp quốc và phần lớn các nhà nước trên thế giới công nhận, trong đó có Iran, Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kỳ, Nga, Mỹ. Phần lớn các nước cộng hòa Trung Á đã phản đối Taliban và trợ giúp đối thủ của chế độ này (Liên minh phía Bắc).

Tổng thống Mỹ Barack Obama duy trì cuộc chiến ở Afghanistan với những luận cứ khá mơ hồ về mối đe dọa từ Taliban cũng như al-Qaeda và khẳng định: “Sứ mệnh của Mỹ ở Afghanistan là bảo đảm al-Qaeda không thể tấn công đất Mỹ, các lợi ích Mỹ và các đồng minh”. Lập luận được đưa ra là, nếu Taliban chiến thắng ở Afghanistan, al-Qaeda sẽ lại có cơ hội tiến hành những hoạt động bẩn thỉu của mạng lưới này. Afghanistan sẽ “lại trở thành căn cứ cho khủng bố - những kẻ chỉ muốn giết người”.

Ông Barack Obama cũng nhấn mạnh tới một yếu tố nhân đạo trong sứ mệnh ở Afghanistan. Theo Tổng thống Mỹ, sự trở lại của Taliban sẽ đẩy người dân Afghanistan vào tay “một Chính phủ tàn ác, bị cô lập với quốc tế, kinh tế tê liệt và không có các quyền con người cơ bản”.

Trong suốt thời kỳ dài của cuộc chiến tranh tại Afghanistan và Iraq, lực lượng Taliban chỉ đóng quân tại vùng núi giáp ranh với Afghanistan. Từ đó, tiến hành các cuộc đánh bom liều chết hoặc pháo kích bên trong lãnh thổ Pakistan. Tuy nhiên, đến năm 2009, trên thực tế, lực lượng Taliban dần nắm quyền kiểm soát cả vùng thung lũng Swat chiến lược với sự áp đặt khá thành công Bộ luật Sharia của họ đối với dân chúng địa phương. Lực lượng này cũng không che đậy ý đồ mở rộng ảnh hưởng sang tỉnh Penjab giàu có của Pakistan.

Diễn biến mới này xuất phát từ những nguyên nhân chủ quan và khách quan. Đó là việc Tổng thống Mỹ Barack Obama quyết định rút quân khỏi Afghanistan và Iraq đồng thời tăng cường viện trợ cho Pakistan để chống khủng bố. Quyết định của ông Barack Obama có thể giúp Mỹ và đồng minh giảm bớt gánh nặng tại Iraq và Afghanistan, nhưng cũng tạo cơ hội “rảnh tay” cho Taliban củng cố hậu cứ. Trong một sự trùng hợp, Taliban có thể ráo riết khai thác một số yếu điểm của chính quyền dân sự tại Pakistan do ông Asif Ali Zardari đứng đầu để mở rộng vùng ảnh hưởng và căn cứ tại nước này.

Điều đáng nói là, khác hẳn với Afghanistan và Iraq, chiến trường có thể diễn ra tại Pakistan - nước sở hữu vũ khí hạt nhân. Vì thế, chắc chắn đó cũng không phải là miếng mồi nằm ngoài tầm ngắm của Taliban.

Kỳ IV: Nga - Nạn nhân của khủng bố

Trọng Thành - Thanh Phương (Tổng hợp)