(Thanh tra) - Vụ án liên quan đến anh Thái Khắc Thành, một nông dân ở xã Đô Lương, tỉnh Nghệ An, bị tuyên phạt 6 năm tù vì nuôi và bán 13 con gà lôi trắng, loài động vật nguy cấp, quý, hiếm, đã làm nóng dư luận những ngày qua.
Theo thông tin vụ án, từ năm 2022, anh Thái Khắc Thành (SN 1980) tìm hiểu trên mạng và biết đến gà lôi trắng (loài thuộc nhóm IB theo Nghị định 84/2021/NĐ-CP ngày 22/9/2021), là động vật nguy cấp, quý, hiếm cần được bảo tồn, không được nuôi, nhốt, mua bán và có giá trị cao nên nảy sinh ý định nhân giống bán lấy tiền chi tiêu. Sau đó, anh này mua một con gà lôi trống từ Cần Thơ giá 4,5 triệu đồng và đổi một con chim chích chòe lửa mình đang nuôi lấy hai con gà lôi mái của một người ở huyện Diễn Châu, Nghệ An, đưa về nuôi chung với con gà lôi trống đã mua trước đó. Anh Thành bị buộc tội về việc mua và nuôi gà lôi tại nhà không được đăng ký với cơ quan có thẩm quyền.
Sau một thời gian nuôi, đàn gà sinh sản được 10 con non. Tháng 3/2025, vì khó khăn kinh tế, anh Thành rao bán 10 con gà non trên mạng xã hội với giá 500.000 đồng/con, nhận cọc 2 triệu đồng. Ngày 02/04/2025, khi vận chuyển số gà này ra Thái Bình, anh bị công an kiểm tra và thu giữ toàn bộ số gà non. Khám xét nơi ở, cơ quan chức năng thu thêm 3 con gà lôi (1 con trống, 2 con mái). Kết luận giám định xác định tất cả là gà lôi trắng (Lophura nycthemera), thuộc nhóm IB, nghiêm cấm mua bán.
Ngày 08/08/2025, TAND Khu vực 5 (Hưng Yên) tuyên anh Thành 6 năm tù, phạt bổ sung 30 triệu đồng về tội “Vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm” theo điểm b, khoản 2, Điều 244 Bộ luật Hình sự (khung hình phạt từ 5 đến 10 năm tù đối với hành vi liên quan đến 11–15 cá thể nhóm IB).
Bản án cấp Sơ thẩm đã nhanh chóng gây ra những luồng ý kiến trái chiều. Nhiều ý kiến bày tỏ sự thương cảm khi hình ảnh vợ anh Thành ôm hai con nhỏ bật khóc trước sân toà.
Trên trang cá nhân, Luật sư Lê Hồng Hiển, Giám đốc Hãng luật Lê Hồng Hiển (Đoàn Luật sư Thành phố Hà Nội), người nhận bào chữa miễn phí cho anh Thành cho biết, theo chia sẻ từ người cháu, anh Thành hơn 40 tuổi mới lập gia đình, bố đã mất, mẹ thì già yếu, đau ốm liên miên, ba con gái còn nhỏ. Anh làm nghề hát đám cưới, chăn nuôi để nuôi cả nhà.
Anh vốn mát tay trong việc chăn nuôi, ươm giống, con gì nuôi cũng khỏe và đẻ tốt, nên khi ươm được lứa gà giống này, anh mới đem bán, đây cũng là lần đầu tiên anh bán số gà giống mình gây được.
Gia cảnh càng thêm quẫn bách khi anh trai mất sớm, anh rể, trụ cột khác của gia đình vừa bị tai nạn lao động nặng, đang nằm viện ở Hà Nội.
Luật sư Lê Hồng Hiển lập luận rằng, pháp luật cần nghiêm khắc để bảo vệ đa dạng sinh học, nhưng cũng cần khoan hồng với những trường hợp vi phạm do thiếu hiểu biết và đang oằn mình trong hoàn cảnh ngặt nghèo của số phận.
Trao đổi về vụ án này, Luật sư Trần Hà, Giám đốc Công ty Luật TNHH PHAROS (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) cho rằng, hành vi của anh Thành đã cấu thành tội “Vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm” và việc xử lý nghiêm là cần thiết để bảo đảm tính răn đe, góp phần bảo vệ đa dạng sinh học.
Tuy nhiên, điều đáng nói là tại thời điểm xét xử sơ thẩm, gà lôi trắng đã được chuyển từ nhóm IB sang nhóm IIB theo Thông tư 27/2025/TT-BNNMT ngày 24/06/2025 của Bộ Nông nghiệp và Môi trường (có hiệu lực từ ngày 01/07/2025), tức là từ diện nghiêm cấm tuyệt đối sang diện hạn chế khai thác, sử dụng thương mại. Đây là tình tiết pháp lý có lợi rõ ràng cho bị cáo và nguyên tắc áp dụng pháp luật hiện hành đòi hỏi phải được xem xét nghiêm túc, nhất là sự thay đổi pháp luật đó theo hướng có lợi cho các bị cáo. Việc vẫn áp dụng quy định pháp luật cũ có thể dẫn đến lượng hình nặng hơn so với bản chất hành vi trong bối cảnh pháp luật đã có sự thay đổi.
Luật sư Trần Hà cũng nhấn mạnh, cần đặt vụ án trong hoàn cảnh cụ thể: Bị cáo là nông dân, là lao động chính trong gia đình, nuôi mẹ già, con nhỏ; bị cáo đã thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải; tích cực hợp tác với cơ quan chức năng trong việc xác định nguồn gốc và tình trạng các cá thể; phạm tội lần đầu và xuất phát từ việc nuôi gà như một thú chơi, sau mới nảy sinh ý định bán do khó khăn kinh tế. Đây đều là những tình tiết giảm nhẹ quan trọng được Bộ luật Hình sự quy định, là cơ sở để Hội đồng xét xử xem xét áp dụng khoản 2 Điều 54 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi bổ sung 2017) để quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng và có thể xem xét cho bị cáo được hưởng án treo, nếu xét thấy không cần thiết cách ly bị cáo ra khỏi xã hội.
Qua nghiên cứu toàn bộ hồ sơ vụ án, bản án hình sự sơ thẩm và các quy định của pháp luật, TAND tỉnh Hưng Yên nhận thấy rằng, cấp sơ thẩm chưa áp dụng Thông tư 27/2025/TT-BNNMT, có hiệu lực từ ngày 01/07/2025 khi tuyên án là không đúng với sự thay đổi của chính sách, pháp luật. Do đó, TAND tỉnh Hưng Yên kiến nghị Viện Kiểm sát Nhân dân tỉnh kháng nghị bản án sơ thẩm để xem xét lại toàn bộ vụ án.
Ngày 13/8/2025, Viện Kiểm sát Nhân dân tỉnh đã ban hành quyết định kháng nghị phúc thẩm, đề nghị hủy bản án sơ thẩm và điều tra lại.
Từ góc độ pháp lý và thực tiễn, quyết định của TAND tỉnh Hưng Yên kiến nghị Viện Kiểm sát Nhân dân tỉnh kháng nghị toàn bộ bản án sơ thẩm là cần thiết và đúng đắn. Quyết định này thể hiện sự tôn trọng quy định pháp luật hiện hành, không những bảo đảm yếu tố công bằng, khách quan trong xét xử mà còn xem xét đến tính nhân văn trong quá trình thực hiện công tác xét xử.
Việc xem xét lại vụ án không chỉ bảo vệ quyền lợi hợp pháp của anh Thái Khắc Thành mà còn khẳng định hệ thống tư pháp luôn hướng tới sự công minh và phù hợp với thực tiễn xã hội.
Cũng từ vụ án này, xét trên góc độ phòng ngừa, Luật sư Phạm Trung Kiên, Giám đốc Công ty Luật TNHH PK (Đoàn Luật sư tỉnh Thái Nguyên) cho rằng, vụ án đang phản ánh lỗ hổng trong nhận thức pháp luật của người dân về động vật hoang dã. Không ít trường hợp “vô tình phạm tội” do không biết loài mình nuôi thuộc danh mục cấm hoặc hạn chế. Vì vậy, bên cạnh việc xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, cần tăng cường tuyên truyền, phổ biến pháp luật bằng hình thức dễ tiếp cận tại cộng đồng.
Đồng thời, chính quyền cơ sở và lực lượng kiểm lâm cần có cơ chế tiếp nhận, hướng dẫn người dân khai báo, xử lý khi phát hiện hoặc đang nuôi giữ động vật thuộc diện quản lý đặc biệt.
