Sinh năm 1966 tại Yên Khánh, Ninh Bình, ông Nguyễn Hồng Điệp bước vào ngành Thanh tra từ năm 1995. Hơn 30 năm gắn bó với nghề, đến nay ông đang giữ cương vị Trưởng Ban Tiếp công dân Trung ương, nơi được coi là "điểm nóng" nhất trong hệ thống tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo. Với bản lĩnh, sự tận tâm và những trải nghiệm rất đời thường, ông trở thành gương mặt tiêu biểu, được nhiều người dân nhắc đến với sự tin tưởng và gần gũi.

Tốt nghiệp thạc sĩ Quản trị kinh doanh, trở thành thanh tra viên cao cấp, ông Điệp nhiều lần được vinh danh tại Đại hội Thi đua yêu nước toàn quốc, được trao Huân chương Lao động hạng Nhất, Huân chương Lao động hạng Nhì, bằng khen của Thủ tướng Chính phủ và nhiều danh hiệu điển hình "Dân vận khéo"…

Nhưng điều Trưởng Ban Tiếp công dân Trung ương Nguyễn Hồng Điệp tự hào nhất lại không phải huân chương hay chức vụ, mà là "niềm tin của dân", tài sản quý giá sau hàng chục năm ngồi ghế tiếp dân.

Trong công việc tiếp công dân, ông Nguyễn Hồng Điệp luôn cố gắng tạo sự gần gũi để người dân bộc bạch hết những điều uẩn khúc. Không chỉ bằng thái độ lắng nghe, đôi khi sự kết nối lại đến từ những điều rất giản dị. Nhiều lần thấy người dân ngồi chờ, vừa nhai miếng trầu, ông cũng xin một miếng, vừa nhai vừa chuyện trò cho câu chuyện thêm phần gần gũi. Từ đó, chuyện ăn trầu trở thành một nét riêng của ông. Cái duyên này vốn bắt đầu từ thói quen tuổi thơ, khi còn nhỏ ông hay nhìn bà nội ăn trầu và thỉnh thoảng cũng xin bà cho ăn thử. Giờ đây, trong những buổi tiếp dân căng thẳng, ông thường cười: "Đôi khi chỉ cần một miếng trầu, câu chuyện trở nên cởi mở, gần gũi hơn rất nhiều".

Không chỉ trầu cau, đôi lúc thấy người dân bày cơm nắm, muối vừng, ông cũng ngồi ăn cùng. Hành động tưởng như nhỏ ấy lại xóa đi khoảng cách giữa cán bộ và người dân đi khiếu kiện. Chính sự giản dị đó giúp nhiều công dân mạnh dạn chia sẻ hết nỗi niềm, để cán bộ có cơ sở hướng dẫn, xử lý thấu tình đạt lý hơn.

Hơn mười năm qua, Trụ sở Tiếp công dân Trung ương là nơi thường xuyên căng thẳng. Có thời điểm, đoàn người kéo đến căng băng rôn, la hét cả ngày. Ông Điệp từng bị người dân xô xát, nhắn tin đe dọa đến cả gia đình. Đó là lúc cha mẹ ông khuyên con trai nên nghỉ việc. Nhưng ông chọn ở lại, bởi "Trưởng ban phải là chỗ dựa cho anh em".

Ông Điệp kể: "Việc khó khăn nhất, phức tạp nhất, đông người nhất, tôi đều nhận giải quyết. Nếu mình lùi, cấp dưới cũng nao núng. Giữ được niềm tin, trước hết phải giữ vững chính mình".

Chính sự kiên định ấy khiến ông trở thành "lá chắn tinh thần" cho tập thể cán bộ tại trụ sở, đồng thời cũng là điểm tựa để người dân tìm đến, dù có khi họ từng căng thẳng, lời qua tiếng lại.

Công tác tiếp dân không ít lần đẩy ông Điệp vào thế đối đầu với chính quyền địa phương, thậm chí cả những lãnh đạo cấp trên. Nhưng ông xác định, nếu thấy người dân đúng thì phải lên tiếng. "Tôi ở Trụ sở tiếp công dân Trung ương mà không nói được tiếng nói của dân thì còn ở đây làm gì?", ông thẳng thắn.

Có vụ việc kéo dài gần 20 năm ở miền Nam, sau cùng người dân được đền bù gần 1 tỷ đồng. Có bà giáo ở An Giang, tóc xanh đi khiếu nại, đến lúc được giải quyết thì tóc bạc trắng. Có người phụ nữ quê Hà Nam, khiếu nại suốt 23 năm về chế độ tử tuất, cuối cùng cũng được nhận lại toàn bộ số tiền. Những giọt nước mắt, những lá thư cảm ơn, hay thậm chí chỉ là bài thơ “Cám ơn bác Điệp cho xôi” của một công dân nghèo… tất cả trở thành động lực để ông gắn bó hơn với công việc này. "Làm công việc nào cũng phải tìm được niềm vui của mình. Với tiếp dân, niềm vui là lúc nhìn thấy quyền lợi của dân được đảm bảo, công lý được thực thi", ông Điệp tâm sự.

Ở một vị trí “va đập” nhiều, ông Nguyễn Hồng Điệp hiểu rõ hơn ai hết sự phức tạp của khiếu nại, tố cáo. Có lúc, ông nhận hàng trăm tin nhắn chửi bới, đe dọa. Nhưng dịp Tết, chính những người từng căng thẳng với ông lại nhắn tin chúc mừng năm mới, gửi lời xin lỗi. "Một cán bộ tiếp dân không được phép đóng cửa trái tim. Nếu mình không nghe dân nói hết, không hiểu hết, thì khó mà tư vấn đúng cho chính quyền xử lý", ông chia sẻ.

Đặc biệt, ông kiên trì với triết lý "bốn đến cùng": Giải quyết đến cùng vụ việc; tuyên truyền, giải thích đến cùng; hỗ trợ đến cùng và xử lý đến cùng, kể cả với cán bộ sai phạm. "Không thể để tình trạng dân sai thì xử lý ngay, còn cán bộ sai thì dây dưa mãi không xử lý. Làm thế dân sẽ mất niềm tin", ông nói dứt khoát.

Với vai trò Trưởng Ban Tiếp công dân Trung ương, ông Nguyễn Hồng Điệp nhiều lần đề xuất cần bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm vì lợi ích chung. Theo ông, những người như vậy thường dễ va chạm, dễ bị hoài nghi, nhưng họ mới là động lực để hệ thống đổi mới. “Nếu làm gì cũng rụt rè, sợ sai thì không nên ngồi ghế lãnh đạo”, ông Điệp thẳng thắn.

Ông cũng gửi gắm đến Quốc hội và HĐND các cấp, công tác xây dựng pháp luật phải sát thực tiễn, đồng bộ, tránh chồng chéo. Chỉ khi pháp luật có "sức sống lâu dài", khiếu nại tố cáo mới bớt phát sinh. Và trên hết, thái độ của cán bộ phải thực sự vì dân, cầu thị, dám lắng nghe.

Hơn 10 năm ở Trụ sở tiếp công dân Trung ương, ông Nguyễn Hồng Điệp đã chứng kiến hàng nghìn lượt người dân tìm đến. Có người đi từ Nam ra Bắc, có người đi suốt vài chục năm, mái tóc bạc phơ. Ông bảo, những giọt nước mắt xen lẫn nụ cười ấy là phần thưởng vô giá. Đến nay, ông vẫn giữ thói quen giản dị nhai miếng trầu với dân, chia sẻ miếng cơm nắm, động viên đồng nghiệp và kiên nhẫn giải thích cho công dân. Ông không nhận mình là "người hùng", mà chỉ là một công chức “cố làm cho dân tin”.

Không chỉ tâm huyết trong từng vụ việc, ông Nguyễn Hồng Điệp còn luôn trăn trở tìm giải pháp căn cơ để giảm áp lực cho tuyến Trung ương và bảo đảm quyền lợi chính đáng của công dân. Ông cho rằng, muốn giải quyết tận gốc tình trạng khiếu kiện đông người, kéo dài, thì phải đưa công dân trở về địa phương để xử lý theo đúng thẩm quyền, vừa kịp thời, vừa nhân văn.

Trên cương vị người đứng đầu, ông Nguyễn Hồng Điệp nhiều lần kiến nghị đẩy mạnh cơ chế phối hợp giữa Thanh tra Chính phủ, Bộ Công an, chính quyền địa phương và các tổ chức pháp lý xã hội, đặc biệt trong những thời điểm nhạy cảm như Đại hội Đảng các cấp, Kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, Kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XV, hay bầu cử Quốc hội khóa XVI và HĐND các cấp nhiệm kỳ 2026 - 2031.

Theo ông, chỉ khi người đứng đầu cấp ủy, chính quyền thực sự vào cuộc, đối thoại trực tiếp và chịu trách nhiệm, thì niềm tin của dân mới được khôi phục. Ông nhấn mạnh phải phát hiện sớm, xử lý từ xa, tránh để phát sinh "điểm nóng" khiếu kiện tại Thủ đô; đồng thời đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, tổ chức tiếp công dân trực tuyến để lãnh đạo địa phương có thể trực tiếp đối thoại, vận động, giải thích cho công dân ngay tại Trụ sở Tiếp công dân Trung ương.

Không dừng lại ở đó, ông còn "hiến kế" kết nối các nguồn lực xã hội, từ Liên đoàn Luật sư Việt Nam, Hội Luật gia, Mặt trận Tổ quốc, nhằm tư vấn pháp lý miễn phí cho công dân, giúp họ hiểu đúng quyền và nghĩa vụ của mình. "Muốn giảm khiếu kiện, trước hết phải giúp dân hiểu luật, nắm được quyền và nghĩa vụ của mình. Khi dân biết cách đi đúng đường, thì công lý không còn xa vời", ông chia sẻ.

Không chỉ được người dân tin tưởng, ông Nguyễn Hồng Điệp còn là tấm gương nghề nghiệp cho nhiều đồng nghiệp cùng thế hệ. Ông Vũ Văn Chiến, Trưởng Ban Tiếp công dân tỉnh Quảng Ninh, đồng niên 1966, chia sẻ: "Tôi xem ông Điệp như một tấm gương lớn. Ông Điệp hay nói: kiên trì tuyên truyền, kiên trì giải thích, kiên trì thuyết phục. Tôi học được rất nhiều từ cách ông ấy xử lý vụ việc".

Lời nhận xét ấy cũng phần nào khẳng định, giá trị lớn nhất ông Điệp để lại không chỉ ở kết quả giải quyết hàng nghìn vụ việc, mà còn ở sự lan tỏa tinh thần tận tụy, bền bỉ, đặt người dân làm trung tâm.