Bãi thải Nhà máy Tuyển đồng Tả Phời như quả bom nước trên cao sẵn sàng xả xuống khu dân cư phía dưới khi trời có mưa lớn. Ảnh: ND

Đánh giá chung tác động ảnh hưởng đến môi trường

Qua kết quả quan trắc, phân tích cho thấy sự cố có tác động ảnh hưởng nhất định đến môi trường và cuộc sống của nhân dân. Lượng cặn (bùn) gây vùi lấp ảnh hưởng trực tiếp hoa màu, đất nông nghiêp chưa thể khắc phục ngay để phục sản xuất, với kết quả phân tích về bùn thải so với quy chuẩn Việt Nam (QCVN) thời điểm xảy ra sự cố cho thấy các thành phần nguy hại có nguy cơ tác động ảnh hưởng đến sức khỏe con người đều nằm trong ngưỡng cho phép đối với chất thải.

Việc đánh giá cụ thể ảnh hưởng đến chất lượng đất đảm bảo chính xác Sở Tài nguyên và Môi trường sẽ tiếp tục tiến hành đồng thời với quá trình nạo vét thu hồi và sau khi tiến hành thu hồi xong toàn bộ lượng bùn còn tồn lưu trên mặt ruộng khu vực trong thời gian tiếp theo để đề xuất giải pháp khắc phục trong trường hợp đất bị ảnh hưởng.

Đối với kết quả quan trắc, phân tích nước thải và nước mặt trong khu vực chịu tác động trực tiếp của sự cố cho thấy 09/10 chỉ tiêu kim loại nặng trong nước thải có nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe con người và môi trường nằm trong giới hạn cho phép; 01 chỉ tiêu kim loại vượt quy chuẩn cho phép cả trong nước thải và nguồn nước mặt, trong đó có chỉ tiêu kim loại mangan (Mn) trong nước mặt từ ngày 9/8 đến 21/8 vượt quy chuẩn ở mức độ trung bình dưới 2 lần giá trị giới hạn cho phép, hàm lượng phổ biến giao động từ 0,67-0,98mg/l kết quả giảm dần sau sự cố và nồng độ giảm dần về phía hạ lưu do lắng đọng theo quy luật của dòng chảy và kết tủa, đến ngày 21/8 cơ bản chất lượng nước mặt đã ổn định.

Để đánh giá mang tính khách quan, Sở TNMT đã tổ chức lấy 2 mẫu nước mặt tại suối Cóc và suối Tả Phời về phía thượng lưu. Đây là các điểm không bị ảnh hưởng do sự cố vỡ cống D2000 hồ thải quặng đuôi Nhà máy Tuyển đồng Tả Phời.

Qua kết quả phân tích cho thấy tại khu vực suối Cóc chỉ tiêu Fe vượt 2,16 lần, Mn vượt quy chuẩn 1,02 lần; khu vực suối Tả Phời chỉ tiêu BOD₅ vượt 1,03 lần, Nitrit vượt 3,1 lần. Kết quả cho thấy, những điểm không chịu tác động do sự cố trên cùng lưu vực về tự nhiên đã có những thành phần ô nhiễm nhất định.

Đối với mẫu nước khu vực dòng hợp lưu suối Cóc và suối Tả Phời cơ bản chất lượng nước mặt đã ổn định (chỉ có 02 chỉ tiêu Fe vượt 1,04 lần, Nitrit vượt 2,32 lần).

Qua tham khảo các nghiên cứu cho thấy hàm lượng Mn trong thức ăn vào cơ thể không được vượt quá 3mg/kg thức ăn và trong nước phục vụ cho mục đích sinh hoạt theo QCVN 01-1:2018/BYT của Bộ Y tế không được vượt quá 0,1mg. Ngoài ra, theo QCVN 02/2009/BYT đối với nước sinh hoạt phục vụ cho mục đích sinh hoạt thông thường không áp dụng cho mục đích ăn uống chỉ tiêu Mn không nằm trong danh mục phải kiểm soát (hiện QCVN 02/2009/BYT hết hiệu lực từ ngày 21/6/2021. Tuy nhiên đến nay Lào Cai chưa ban hành được quy chuẩn địa phương thay thế theo Thông tư 41/2018/TT-BYT ngày 14/14/2018 của Bộ Y tế).

Hiện nay cũng chưa có nghiên cứu đánh giá ảnh hưởng đến sức khỏe con người thông qua tiếp xúc trực tiếp trong thời gian ngắn.

Ngay sau sự cố xảy ra UBND tỉnh đã có văn bản chỉ đạo và khuyến cáo người dân trong khu vực không tiếp xúc trực tiếp với nguồn nước bị tác động sau sự cố và sử dụng trực tiếp nguồn nước phục vụ sinh hoạt.

Về kết quả phân tích bùn (đuôi thải): Qua kết quả phân tích 3 mẫu bùn trong hồ thải và mẫu tràn ra ngoài môi trường cho thấy 5/5 chỉ tiêu phân tích độ pH và 04 chỉ tiêu kim loại nặng (Asen, Cadimi, Niken, Kẽm) so sánh với QCVN 50:2013/BTNMT quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về ngưỡng nguy hại đối với bùn thải từ quá trình xử lý nước; QCVN 07:2009/BTNMT quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia về ngưỡng chất thải nguy hại cho thấy các thông số đều nằm trong ngưỡng giới hạn cho phép.

Đối với mẫu nước giếng: Lấy tại hộ ông Nông Văn Chương, thôn Phời 3, xã Tả Phời. Qua kết quả phân tích cho thấy các chỉ tiêu đều nằm trong quy chuẩn cho phép (QCVN 09:2023/BTNMT quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng nước dưới đất).

Đối với mẫu nước sông Hồng: Qua kết quả phân tích cho thấy có 02 thông số vượt Quy chuẩn cho phép. cặn lơ lửng trong nước (TSS) vượt 5,5 lần; thông số Fe vượt 2,76 lần. Việc các thống số này vượt tương đồng với các thông số vượt qua theo dõi hệ thống quan trắc online đặt tại khu vực cầu Cốc Lếu và quan trắc định kỳ của Sở TNMT tại khu vực sông Hồng.

Về một số giải pháp trong thời gian tới

Sở TNMT tiếp tục yêu cầu Công ty Cổ phần Đồng Tả Phời - Vinacomin đẩy nhanh tiến độ thu gom triệt để lượng bùn thải còn tồn lưu trong khu vực theo chỉ đạo của UBND tỉnh tại Văn bản số 3911/UBND-KT ngày 9/8/2023 về việc tạm dừng hoạt động Nhà máy Tuyển đồng Tả Phời.

Tiếp tục quan trắc lấy mẫu đánh giá môi trường chất lượng môi trường (nước, bùn, đất) tại khu vực xảy ra sự cố để đề xuất UBND tỉnh Lào Cai chỉ đạo các giải pháp khắc phục tiếp theo.

Căn cứ trên các kết quả đánh giá Sở TNMT sẽ tiếp tục tham mưu cho UBND tỉnh Lào Cai xử lý vi phạm theo quy định của pháp luật và yêu cầu Công ty Cổ phần Đồng Tả Phời -Vinacomin có trách nhiệm đền bù, hỗ trợ các thiệt hại của nhân dân theo quy định.