Gà Đông Tảo, một trong các mặt hàng thực phẩm làm quà biếu trong dịp Tết đang được nhiều người chọn dùng. Ảnh: Tư liệu

Trước đây, việc lo Tết nhiều nhà đã tính đến từ đầu năm, chí ít thì cũng dăm tháng trước Tết. Nay chỉ cầm tiền ra chợ, ra phố một buổi là sắm đủ cả! Trong xã hội hiện tại, giữa người giàu và người nghèo có khoảng cách khá xa. Do vậy, sắm Tết ở hai nhóm đối tượng này cũng khác nhau, nhưng ở họ có những điểm chung: Sắm mâm cỗ Tết trước hết là để thờ cúng người đã khuất, gia tiên, sau nữa là để ăn.

Dẫu thế, các món được bày đặt trên mâm cúng lại thể hiện đẳng cấp, hay nói đúng hơn là chất “chơi Tết” của những gia đình khá giả. Có những món là gà đặc chủng, chim trĩ, gà quý hiếm nhập ngoại… có giá bằng cả chiếc xe máy bình thường!

Một thời chưa xa, nhiều người dân chạy theo mốt thời thượng kiểu “trưởng giả học làm sang”: Từ ban thờ đến khung ảnh thờ đều được làm bằng gỗ quý, chạm khắc, khảm trai rất tinh xảo hoàn toàn theo phong cách Á Đông. Ngay cả trang phục của các cụ ngày xưa trong khung ảnh lồng kính cũng áo the, khăn xếp… Ấy vậy mà đồ thờ cúng lại là bia, rượu ngoại, thuốc lá ngoại của các thương hiệu nổi tiếng thế giới. Trên mâm cỗ không bày các món truyền thống như măng, miến, bánh chưng, giò, chả… mà thay vào đó nào là vây cá mập, bào ngư, trứng cá hồi… Rặt những thứ lạ hoắc mà thời các cụ còn sống chưa tận mắt nhìn thấy bao giờ! Thờ cúng kiểu ấy hoàn toàn trái với đạo lý “ăn gì cúng nấy” vốn tồn tại trong dòng chảy văn hóa ẩm thực của người Việt hàng nghìn năm nay. Đó là lý do các mâm cỗ sính ngoại chỉ xuất hiện một thời gian ngắn, sau đó bị bài trừ.

Mâm cỗ truyền thống, phần tinh bột phải có đĩa xôi, đĩa chè, bánh chưng làm chủ đạo. Phần thịt bao giờ cũng có chú gà trống choai được luộc và tỉa tót rất bắt mắt. Năm nay là năm con gà (Đinh Dậu), do vậy gà đặc sản sẽ đắt giá. Bên cạnh cùng với gà, nhiều gia đình chọn mua chim công, chim trĩ, ngỗng trời và gà quý ngoại quốc để chơi rồi “chén” thịt trong dịp Tết.

Nắm bắt tâm lý trên, nhiều trang trại nuôi gia cầm đã nhân giống các loại gà đặc sản vốn có ở Việt Nam như gà Hồ, gà Đông Tảo…

Có những chủ trang trại nhập gà đen (gà Cemani, gà đen Indonesia) về nuôi sẵn hoặc nhập gà “bố mẹ” với giá dăm chục triệu đồng/cặp để nhân giống. Do quan niệm của người dân Indonesia, gà Cemani sẽ che chở cho gia đình, giúp gia đình gặp nhiều may mắn, cho nên người dân nhiều nước Á Đông rất thích. Gà Brahma có nguồn gốc Ấn Độ và Pháp. Đến tuổi trưởng thành loại gà này nặng từ 9 - 18 kg nên được gọi là gà khổng lồ. Gà có lông phủ từ đầu xuống tận móng chân. Ở nước ngoài, loại gà này được xem là biểu tượng của quyền lực, phú quý, sự sung túc nên đã du nhập vào Việt Nam và có giá bán “trên trời” 20 - 40 triệu đồng/con.

Các trang trại ở vùng Khoái Châu, tỉnh Hưng Yên, huyện Kim Môn, tỉnh Hải Dương là nơi có truyền thống về nuôi gà Hồ và gà Đông Tảo. Và nay lại là nơi tiếp nhận nhiều giống gà ngoại quý hiếm. Nhiều chủ trang trại ở Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ lưu giữ được giống gà quý 7 cựa đến 9 cựa. Những chú gà trống 9 cựa được bán với giá cả triệu đồng/con. Tuy gà Hồ, gà Đông Tảo dễ dàng đáp ứng được số lượng lớn cho khách hàng, nhưng đối với những con gà đẹp có thể bán được giá 30 - 40 triệu đồng/con.

Ngoài các loại gà thuần chủng thì gà rừng từ vùng núi Nghệ An, Tây Nguyên và các tỉnh vùng núi Tây Bắc cũng đã được các thợ săn “gom hàng”, móc nối với các dịch vụ chuyển về các thành phố lớn để tiêu thụ. Gà trống rừng loại đẹp có giá khoảng 3 triệu đồng/con…

Ngoài các loại gà quý nội địa và gà nhập khẩu, nhiều chủ trang trại đang ráo riết “vỗ béo” cho các loại chim trĩ, đặc biệt loại chim 7 màu để đáp ứng khách hàng. Chim trĩ là loại chim tiến vua trước đây, loại thực phẩm cực kỳ bổ dưỡng, vốn là loài hoang dã nhưng đã được nhiều chủ trại nhân giống thành công nên nguồn cung cũng không phải là hiếm. Chim công là “nữ hoàng” của loài chim có nguồn gốc từ châu Á nay cũng được thuần chủng và nuôi nhiều trong các trang trại. Chim công dễ nuôi như gà do có kháng thể tốt. Tất nhiên chim công cũng có giá không hề rẻ. Những con đực có bộ lông đẹp dễ dàng bán được với giá cả chục triệu đồng. Ngỗng trời cũng là gia cầm được nhiều người dự kiến đặt hàng thực phẩm cho dịp Tết. Giống như vịt trời, ngỗng trời cũng đã được nhiều chủ trang trại Việt Nam thuần chủng nuôi trong các ao hồ, đẻ trứng và nở con như các loại vịt khác. Ngỗng trời có nhiều thịt, có vị ngọt, mát, bổ. Vào dịp Tết, giá mỗi con từ 2 - 4 triệu đồng tùy loại… Trước Tết Nguyên đán trong vườn sinh thái, tư gia của người khá giả… dễ dàng gặp các loại gia cầm quý hiếm “thả rông” trong vườn tạo cảnh quan ấn tượng phú quý…

Như vậy, có nhiều vấn đề đặt ra: Thứ nhất, cũng có nhiều trường hợp chủ nhà tự bỏ tiền túi ra mua các loại gia cầm đặc sản nhưng cũng có nhiều trường hợp loài gia cầm này lại là quà tặng, quà biếu từ những người khác; đặc biệt những loại gia cầm hiếm như chim trĩ 7 màu thì việc đem giết thịt vi phạm quy định của Nhà nước về bảo tồn động vật quý hiếm, mặc dù loài chim này được người dân nhân giống, thuần dưỡng. Thứ hai, việc mua gia cầm quý hiếm để cho, biếu, tặng hoặc giết thịt để ăn uống phè phỡn, đặc biệt vào dịp Tết cổ truyền phải chăng đây là sự xa xỉ, đi ngược lại với thuần phong mỹ tục, trái với đạo lý đền ơn đáp nghĩa “ăn gì cúng nấy” của dân tộc Việt. Trước Tết Đinh Dậu, các loại gia cầm quý hiếm vẫn là một trong các mặt hàng được nhiều người ưu tiên chọn để làm quà tặng, quà biếu các đối tác kinh doanh, đặc biệt là các “sếp” nhân dịp năm mới.

Thiết nghĩ chúng ta phải ăn Tết, vui Tết như thế nào để phù hợp với điều kiện của từng gia đình cũng như xã hội. Trong phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 11/2016, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc chỉ đạo: “Ngay trong dịp Tết Nguyên đán sắp tới, tôi đề nghị tất cả hệ thống hành chính không chúc Tết lãnh đạo, không biếu xén, không phong bao phong bì…”. Ngày 19/12/2016, Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư Đinh Thế Huynh đã ký ban hành Quy định số 55 của Bộ Chính trị về một số việc cần làm ngay để tăng cường vai trò nêu gương của cán bộ, đảng viên. Theo đó, Tết phải được thực hiện đơn giản, tiết kiệm, đảm bảo nếp sống văn hóa mới theo đúng quy định của Đảng và Nhà nước, phù hợp với thuần phong mỹ tục, bản sắc văn hóa tốt đẹp của dân tộc. Nghiêm cấm việc lợi dụng để biếu xén, đưa tặng quà với động cơ vụ lợi không trong sáng. Chấm dứt ngay tình trạng ăn uống “chè chén” xa hoa, lãng phí gây phản cảm trong dư luận xã hội.

Thế Lữ