Sản xuất lúa gạo đang là một trong các hoạt động kinh tế đứng hàng đầu

Nếu trước đây, gạo Việt Nam thường bị các nhà nhập khẩu ép giá, thì kể từ năm 2010 đến nay, khi kế hoạch tạm trữ lúa gạo bắt đầu phát huy hiệu quả, các doanh nghiệp chủ động hơn trong việc đàm phán các hợp đồng XK. Sau những đợt thu mua lúa gạo tại đồng bằng sông Cửu Long vừa qua, gần 1 triệu tấn gạo đã được dự trữ trong kho. Chưa kể, theo Tổng Cty Lương thực miền Bắc, Chính phủ đã có chủ trương xây dựng hệ thống kho trữ được 4 triệu tấn gạo. Chủ trương này là bắt buộc phải làm, nếu chúng ta trở thành nước XK chuyên nghiệp.

Hiệp hội Lương thực Việt Nam cho biết, cơ hội XK gạo năm 2011 khá khả quan vì tính cho đến nay, giá các loại ngũ cốc như lúa mỳ, ngô, bột đậu đang tăng cao trong khi giá gạo lại chưa tăng tương ứng. Tổ chức Nông lương của Liên hợp quốc dự báo, sản lượng lương thực thế giới sẽ giảm mạnh do biến đổi khí hậu và những bất ổn ở Bắc Phi và Trung Đông khiến cho nhiều quốc gia có nhu cầu tích trữ lương thực. Việt Nam muốn tận dụng cơ hội này thì việc tạm trữ lương thực là một chủ trương đúng, nhưng chưa đủ.
    
Đầu năm nay, Chính phủ đã chỉ thị cho ngành Nông nghiệp tăng cường sản suất lúa vụ ba để tăng thêm 1 triệu tấn lúa dành cho XK. Theo nhiều chuyên gia, tăng cường lúa vụ 3 chỉ là mục tiêu trước mắt. Về lâu dài, để giữ vững vị trí dẫn đầu trên thị trường XK lúa gạo, Việt Nam không còn cách nào khác là phải tăng cường áp dụng khoa học công nghệ để thâm canh cây lúa và tạo thương hiệu trên thị trường.
     
Ở Việt Nam, sản xuất lúa gạo đang là một trong các hoạt động kinh tế đứng hàng đầu. Những cánh đồng lúa trải dài từ khắp miền núi, đồng bằng đến cao nguyên hình thành nên nhiều vùng thâm canh cây lúa. Những vựa lúa lớn của nước Việt Nam cả về diện tích, sản lượng và chất lượng có thể kể đến như đồng bằng sông Hồng thuộc khu vực phía Bắc, đồng bằng sông Cửu Long ở phía Nam.
     
Theo Trung tâm Sản xuất Sạch Việt Nam (VNCPC), nơi đang triển khai các dự án phát triển theo hướng bền vững, lúa gạo là một trong các mặt hàng XK chủ lực của Việt Nam. Hiện tại, Việt Nam là nước XK gạo thứ hai thế giới chỉ sau Thái Lan. Nhưng hàng thứ hai này lại cách quá xa so với Thái Lan (Việt Nam mới chỉ XK 5 triệu tấn so với 10 triệu tấn của Thái Lan). Gần đây, Việt Nam bắt đầu chiếm thị phần của Thái Lan tại Ấn Độ và Pakistan, một số nước khác, XK gạo chất lượng thấp chủ yếu đi Trung Đông, châu Phi. Như vậy, hiện tại vị trí của lúa gạo Việt Nam mới chỉ được khẳng định trên thị trường gạo ở phẩm cấp trung bình, giá trị thương mại của hạt gạo là chưa cao và chưa thực sự trở thành một thứ hàng hóa có giá trị. Như vậy, những gì đã đạt được so với tiềm năng của chúng ta vẫn còn rất nhỏ bé.
    
Nghiên cứu của VNCPC đã chỉ ra những vấn đề còn tồn tại đối với sản phẩm lúa gạo của Việt Nam. Đó là, khó khăn từ khâu canh tác, bao gồm diện tích gieo trồng ngày càng thu hẹp do quá trình đô thị hóa, sản xuất manh mún khó cơ giới hóa và áp dụng khoa học kỹ thuật. Các loại sâu bệnh và xu hướng sử dụng thuốc trừ sâu ngày càng tăng ảnh hưởng đến chất lượng nông sản. Công nghệ chế biến sau thu hoạch cũng chưa đồng bộ, chưa coi trọng các giống lúa đặc sản chất lượng cao mà mới chỉ tập trung đạt sản lượng cao. Tuy XK gạo nhiều, nhưng nhập khẩu đầu vào nông nghiệp cũng khá cao như phân bón, thuốc trừ sâu… Vì vậy, trong chuỗi cung giá trị, giá trị gia tăng người nông dân tạo ra là khá thấp.
   
Tại đồng bằng sông Cửu Long hiện nay, nhiều nông dân lo rằng, với điệp khúc được mùa, mất giá vì Hiệp hội Lương thực Việt Nam vừa quyết định hạ giá gạo XK lần thứ hai từ đầu năm tới nay. Việc thu mua tạm trữ 1 triệu tấn gạo sắp kết thúc trong khi nông dân mới bước vào đợt thu hoạch rộ. Có hay không việc mua gạo tạm trữ đợt hai vẫn đang còn bỏ ngỏ.

Rõ ràng, nâng cao giá trị XK với việc phát triển chính sách, chiến lược phát triển nông nghiệp, nông thôn phải đồng nghĩa với việc người nông dân được hưởng lợi từ tăng trưởng, nếu không tăng trưởng sẽ không bền vững.

                                                                                                     Nam San