Xuất khẩu gạo của Việt Nam 2012 đã giành ngôi đầu thế giới, và là mùa xuất khẩu cao nhất trong vòng 20 năm qua

Vượt khó

Theo VFA, xuất khẩu (XK) gạo 11 tháng năm 2012 đạt 3,2 tỷ USD với 7,101 triệu tấn, gần bằng cả năm 2011 (7,128 triệu tấn)... Giá XK gạo bình quân 445,56 USD/tấn, giảm bình quân 43 USD/tấn so cùng kỳ. Như vậy lợi nhuận đã giảm xuống, mặc dù bà con làm nhiều hơn nhưng hưởng lại ít hơn và ngoại tệ mang về cho đất nước cũng bị giảm theo.

“Financial Times: Việt Nam có thể sẽ thay thế Thái Lan để trở thành nước XK gạo lớn nhất thế giới. Theo số liệu mà báo này đưa ra, Việt Nam hiện chiếm 7% sản lượng gạo toàn cầu và hơn 30% thị trường XK gạo của thế giới.”

Tuy nhiên, Phó Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA)  Phạm Văn Bảy, Giám đốc Công ty XNK Nông sản thực phẩm An Giang (Afiex) cho rằng, nếu so với người nuôi cá tra, người trồng lúa ĐBSCL vẫn khá hơn nhiều.

Trong bối cảnh nông sản thế giới nhìn chung đều giảm giá, sự cạnh tranh gay gắt giữa các nước, việc tiêu thụ hết lúa gạo hàng hóa trong dân cũng như cách điều hành trong việc XK không để xảy ra biến động lớn là điểm sáng đáng ghi nhận.

Mặt khác, Chủ tịch VFA Trương Thanh Phong cho rằng, việc gạo cao cấp 5%, bao gồm cả gạo thơm, nếp, tấm… chiếm hơn 59%, tăng 78% so với 11 tháng năm 2011 là nỗ lực rất lớn trong việc chuyển đổi chủng loại sản phẩm. Đó là điểm thay đổi rất lớn trong cơ cấu sản xuất và XK.

Bên cạnh Trung Quốc vẫn là thị trường lớn nhiều năm nay, lượng gạo XK vào nước này năm 2012 áp đảo với 1,7 triệu tấn gạo, các thị trường quen thuộc như Indonesia, Philippines và Malaysia vẫn duy trì mức nhập khẩu gạo Việt Nam tương đối ổn định. Do lượng hợp đồng đăng ký mua gạo tiếp tục tăng so với các tháng trước (trong đó Indonesia ký tập trung mua 300.000 tấn), các DN hiện đang chạy nước rút cho khoảng hơn 1 triệu tấn gạo cần xuất đi từ nay đến hết tháng 12. 

Những tín hiệu tích cực này đã dự phóng lượng gạo XK cả năm 2012 hoàn toàn có khả năng cán đích 7,7 triệu tấn. Như vậy, XK gạo Việt Nam đã vượt trên Thái Lan, giành ngôi đầu thế giới, và là mức XK gạo cao nhất trong vòng 20 năm qua.

Tận dụng thời cơ

Theo Tổ chức Nông lương thế giới (FAO), thương mại toàn cầu năm 2013 đạt 37,5 triệu tấn gạo, tăng không nhiều so với năm 2012 nhưng là mức cao nhất từ trước đến nay. Điều này phản ánh sự mong muốn giảm tồn kho lớn từ các nước xuất khẩu để có chỗ cho các vụ mới, đặc biệt là Thái Lan sẽ khôi phục lại xuất khẩu gạo, dự kiến khoảng 8 triệu tấn. Do lượng tồn kho lớn có thể là áp lực khiến Thái Lan bán ra ở mức giá rẻ hơn trong bối cảnh thế giới đầy gạo.

Vì vậy, nếu Thái Lan bán ra nhiều sẽ làm giá gạo suy yếu thêm. Bộ Nông nghiệp Mỹ dự báo năm 2013, Ấn Độ có thể giảm xuất khẩu còn 7,25 triệu tấn do sản lượng thu hoạch giảm trong khi nhu cầu tiêu thụ nội địa tăng lên và Việt Nam là 7 triệu tấn.

Trong khi đó, Philippines, Indonesia tuyên bố không nhập khẩu trong năm 2013. Còn Malaysia, châu Phi vẫn còn đủ gạo cho đến hết Quý I/2013. Trong khi đó, trước mắt và lâu dài Myanmar sẽ là đối thủ cạnh tranh chủ yếu với hạt gạo Việt Nam, đặc biệt với loại gạo phẩm cấp thấp khi giá bán của nước này rất thấp.

Nhiều chuyên gia dự báo, thị trường gạo thế giới trong thời gian tới theo xu hướng bão hòa, thậm chí sụt giảm. Việc VFA khuyến khích DN tiếp tục mạnh tay nhận càng nhiều hợp đồng càng tốt để XK gạo có thể cán đích 7,7 triệu tấn được coi là động thái khá tích cực, vì vừa tránh  rủi ro trên thị trường gạo 2013, nhiều khả năng sẽ trầm lắng, kéo giá gạo xuống thấp, vừa giải quyết lượng gạo cũ, tránh hiện tượng tồn kho cao dẫn tới giá giảm mạnh trong vụ Đông Xuân 2013 tới.

Minh Mẫn