Hàng năm, Thanh tra Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức nhiều đợt tập huấn về công tác thanh tra cho các cán bộ được giao làm công tác thanh tra, kiểm tra giáo dục. Ảnh: LP

Nghị định số 107/2020/NĐ-CP ngày 14/9/2020 của Chính phủ, sửa đổi, bổ sung Nghị định số 24/2014/NĐ-CP ngày 4/4/2014 của Chính phủ quy định việc thành lập phòng chuyên môn, nghiệp vụ thuộc sở: Khối lượng công việc yêu cầu phải bố trí tối thiểu 7 biên chế công chức đối với phòng thuộc sở của thành phố Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh; tối thiểu 6 biên chế công chức đối với phòng thuộc sở của cấp tỉnh loại I; tối thiểu 5 biên chế công chức đối với phòng thuộc sở của cấp tỉnh loại II và loại III.

Khi Luật Thanh tra năm 2022 có hiệu lực, Nghị định số 03/2024/NĐ-CP ngày 11/1/2024 của Chính phủ quy định về cơ quan thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành và hoạt động của cơ quan được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành được ban hành, thanh tra sở giáo dục và đào tạo là đơn vị bắt buộc phải có trong cơ cấu của sở giáo dục và đào tạo, việc thành lập thanh tra sở được quy định tại khoản 2 Điều 18: “Việc thành lập thanh tra sở phải bảo đảm đáp ứng các tiêu chí như thành lập phòng chuyên môn, nghiệp vụ thuộc sở theo quy định của pháp luật về tổ chức chính quyền địa phương”.

Luật Thanh tra năm 2022 cũng quy định: Trưởng đoàn thanh tra phải là công chức ngạch thanh tra.

Đối chiếu với quy định trên, năm học qua, lực lượng thanh tra của 36/63 sở giáo dục và đào tạo cơ bản bảo đảm theo quy định của pháp luật và đáp ứng yêu cầu công tác thanh tra, kiểm tra. Còn 27 sở giáo dục và đào tạo chưa đảm bảo lực lượng thanh tra, dẫn đến khó khăn trong thực hiện nhiệm vụ (giảm so với năm học 2022 - 2023).

Theo thống kê của Thanh tra Bộ Giáo dục và Đào tạo, tổng số công chức thanh tra các sở giáo dục và đào tạo tính đến tháng 7/2024 là 301 người (tăng 17 người so với năm học 2022 - 2023). Trong số này có 46 người chưa được bổ nhiệm vào ngạch thanh tra (chiếm tỷ lệ 15,3%); có 255 người đã được bổ nhiệm vào ngạch thanh tra (tỷ lệ 84,7%). Có 3 sở giáo dục và đào tạo (Bà Rịa - Vũng Tàu, Bình Thuận, Bạc Liêu) chưa bổ nhiệm chánh thanh tra (giảm 5 so với năm học 2022 - 2023). 

Theo số liệu thống kê, trong số 27 sở giáo dục và đào tạo chưa bảo đảm số lượng công chức thanh tra theo quy định, 2 sở chỉ có 2 cán bộ làm công tác thanh tra là Đà Nẵng, Gia Lai (giảm 2 so với năm học 2022 - 2023); 5 sở có 3 người làm công tác thanh tra là Bắc Kạn, Bình Thuận, Cao Bằng, Phú Yên và Bạc Liêu); 20 sở có 4 người làm công tác thanh tra.

Theo Thanh tra Bộ Giáo dục và Đào tạo, với lực lượng cán bộ làm công tác thanh tra tại các sở giáo dục và đào tạo như thống kê trên, trong năm học 2023 - 2024, nhiều sở không đủ lực lượng để thực hiện hoạt động thanh tra theo quy định của Luật Thanh tra năm 2022, như không đủ người làm trưởng đoàn, giám sát hoạt động đoàn thanh tra, thẩm định dự thảo kết luận thanh tra… Bởi, theo quy định, trưởng đoàn thanh tra cấp sở phải từ thanh tra viên trở lên, cán bộ giám sát hoạt động đoàn thanh tra, cán bộ thẩm định dự thảo kết luận thanh tra phải có chuyên môn, nghiệp vụ về công tác thanh tra).

Do vậy, Sở Giáo dục và Đào tạo Phú Yên không tổ chức thanh tra; Sở Giáo dục và Đào tạo Bình Định chỉ tổ chức 1 cuộc thanh tra hành chính, không tổ chức thanh tra chuyên ngành; sở giáo dục và đào tạo các tỉnh, thành phố Đà Nẵng, Quảng Ngãi, Bắc Kạn chỉ thực hiện 1 cuộc thanh tra hành chính và 1 cuộc thanh tra chuyên ngành.

Trong kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2024, một số địa phương có văn bản báo cáo không đủ cán bộ để bố trí làm trưởng đoàn thanh tra thi theo đúng Luật Thanh tra 2022 và Hướng dẫn số 1932/BGDĐT-TTr của Bộ Giáo dục và Đào tạo.

Theo Thanh tra Bộ Giáo dục và Đào tạo, hiện nay cả nước có hơn 53 nghìn cơ sở giáo dục. Tuy nhiên, số lượng cán bộ, công chức thanh tra của các sở giáo dục và đào tạo lại còn rất hạn chế nên việc huy động thành viên khác tham gia đoàn thanh tra, kiểm tra là tất yếu.

Trước khi Luật Thanh tra năm 2022 có hiệu lực, hoạt động thanh tra ngành Giáo dục thực hiện theo Luật Thanh tra năm 2010 quy định về cộng tác viên thanh tra, trên cơ sở phân cấp của Chính phủ tại Nghị định số 42/2013/NĐ-CP ngày 9/5/2013 quy định về tổ chức và hoạt động thanh tra giáo dục.

Ngoài ra, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng có Thông tư số 54/2012/TT-BGDĐT ngày 21/12/2012 quy định về cộng tác viên thanh tra giáo dục được sửa đổi bổ sung tại Thông tư số 31/2014/TT-BGDĐT ngày 16/9/2014, trên cơ sở đó đội ngũ cộng tác viên thanh tra giáo dục đã được xây dựng, đào tạo, bồi dưỡng đáp ứng yêu cầu công tác thanh tra, kiểm tra trong ngành.

Năm học 2023 - 2024, thực hiện Luật Thanh tra năm 2022, thanh tra các sở giáo dục và đào tạo đã thực hiện huy động 14.219 người; trong đó cán bộ quản lý 3.425 người, viên chức 10.573 người không phải là thanh tra viên tham gia các đoàn thanh tra, kiểm tra (tính cả thanh tra, kiểm tra kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2024).

Theo Luật Thanh tra năm 2022 và các văn bản hướng dẫn thi hành luật, đội ngũ tham gia đoàn thanh tra không phải thanh tra viên hiện chưa có quy định cụ thể về điều kiện, tiêu chuẩn, chưa có chế độ đãi ngộ để đảm bảo thực hiện và huy động thực hiện hoạt động thanh tra, kiểm tra theo quy định pháp luật.

Luật Thanh tra năm 2022 và các nghị định hướng dẫn luật cũng không quy định về việc bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho thành viên tham gia các đoàn thanh tra mà không phải là thanh tra viên. Từ đó dẫn đến đội ngũ này huy động trên cơ sở cộng tác viên của thanh tra sở giáo dục và đào tạo nhiều năm trước còn lại, hoặc những người mới chưa có chuyên môn nghiệp vụ phải tổ chức tập huấn, hướng dẫn khi triển khai hoạt động thanh tra, kiểm tra.

Bên cạnh đó, quy định của Luật Thanh tra năm 2022 và các nghị định hướng dẫn luật cũng chưa cụ thể về việc bồi dưỡng nghiệp vụ cho thành viên khác của đoàn thanh tra, cũng không giao cho bộ trưởng quy định việc này, dẫn đến năm học 2023 - 2024, các sở giáo dục và đào tạo không tổ chức bồi dưỡng đội ngũ. Việc bồi dưỡng cộng tác viên thanh tra theo quy định tại Thông tư 54/2012/TT-BGDĐT được sửa đổi, bổ sung tại Thông tư 31/2014/TT-BGDĐT của Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng bị dừng lại.