(Thanh tra) - Với những quy định trong Dự thảo Luật Tiết kiệm, chống lãng phí, một khuôn khổ pháp lý đầy đủ và rõ ràng về việc cung cấp, xử lý thông tin phát hiện lãng phí và bảo vệ người đấu tranh chống lãng phí đang dần hình thành. Phạm vi thông tin phát hiện lãng phí được mở rộng, bao gồm cả tin, bài đăng trên các phương tiện thông tin đại chúng.
Trong bối cảnh yêu cầu thực hành tiết kiệm, chống lãng phí được đặt ngang tầm với nhiệm vụ phòng, chống tham nhũng, dự thảo Luật Tiết kiệm, chống lãng phí với những quy định rõ ràng về việc cung cấp, xử lý thông tin phát hiện lãng phí và bảo vệ người đấu tranh chống lãng phí đã góp phần thể chế hoá quan điểm của Đảng về nội dung này, hướng tới xây dựng một cơ chế phòng ngừa lãng phí chủ động, công khai và minh bạch.
Mở rộng kênh phát hiện lãng phí - Phát huy vai trò của xã hội
Khoản 1, Điều 7 Dự thảo Luật đã mở rộng đáng kể phạm vi thông tin phát hiện lãng phí, bao gồm: Tin, bài đăng trên các phương tiện thông tin đại chúng; phản ánh, tố cáo, tố giác; hoặc thông tin được cung cấp dưới hình thức khác theo quy định của pháp luật. Cách tiếp cận này cho thấy sự thừa nhận đầy đủ vai trò của báo chí, người dân và xã hội trong việc phát hiện lãng phí, một lĩnh vực vốn rất khó nhận diện.
Đáng chú ý, dự thảo không giới hạn chủ thể cung cấp thông tin, đó có thể là cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân. Đồng thời cho phép cung cấp thông tin cho thủ trưởng cơ quan cấp trên trực tiếp nơi xảy ra lãng phí, cơ quan thanh tra, kiểm tra, điều tra, VKSND để xem xét, giải quyết hoặc gửi đăng tải thông tin trên phương tiện thông tin đại chúng. Đây là cơ chế mở, linh hoạt, phù hợp với thực tiễn tiếp nhận thông tin đa dạng hiện nay.
Tuy nhiên, đi cùng với quyền cung cấp thông tin là trách nhiệm pháp lý rõ ràng. Quy định buộc cơ quan, tổ chức, cá nhân phải chịu trách nhiệm về tính trung thực, chính xác của thông tin đã cung cấp; xử lý nghiêm hành vi cố ý cung cấp thông tin sai sự thật đã góp phần phòng ngừa việc lợi dụng chống lãng phí để vu khống gây ảnh hưởng đến hoạt động của cơ quan, tổ chức, cũng như uy tín của cá nhân.
Nâng cao trách nhiệm người đứng đầu trong xử lý thông tin
Khoản 2, Điều 7 thể hiện rõ nét nguyên tắc trách nhiệm cá nhân gắn với quyền lực, đặt người đứng đầu cơ quan, tổ chức vào vị trí trung tâm của quá trình xử lý thông tin về lãng phí. Không chỉ dừng ở việc “xem xét”, dự thảo yêu cầu người đứng đầu có trách nhiệm kiểm tra, làm rõ thông tin; kịp thời ngăn chặn, khắc phục; xử lý hoặc kiến nghị xử lý sai phạm và công khai kết quả.
Điểm mới có ý nghĩa chính sách sâu sắc là nghĩa vụ giải trình trước cơ quan chức năng về việc để xảy ra lãng phí. Điều này cho thấy, lãng phí được xác định là hệ quả của trách nhiệm quản lý cụ thể. Đồng thời, vai trò của các cơ quan thanh tra, kiểm tra, điều tra, VKSND và cơ quan cấp trên được quy định rõ từ khâu tiếp nhận thông tin, hạn chế tình trạng né tránh, đùn đẩy trách nhiệm.
Lần đầu tiên xác lập cơ chế bảo vệ và bồi thường cho người đấu tranh chống lãng phí
Khoản 3 và 4, Điều 7 được coi là điểm nhấn nổi bật của dự thảo khi lần đầu tiên xác lập cơ chế bảo vệ và bồi thường đối với người đấu tranh chống lãng phí tương đối đầy đủ, tiệm cận với các quy định về bảo vệ người tố cáo trong quy định của Đảng và pháp luật hiện hành.
Không chỉ người trực tiếp đấu tranh chống lãng phí, mà cả người thân và cơ quan, tổ chức cung cấp thông tin đều được áp dụng biện pháp bảo vệ kịp thời, bảo đảm an toàn và quyền, lợi ích hợp pháp. Đặc biệt, quy định trách nhiệm bồi thường của Nhà nước trong trường hợp không áp dụng hoặc áp dụng không kịp thời biện pháp bảo vệ gây thiệt hại đã xác lập trách nhiệm pháp lý cụ thể.
Đây là bước tiến quan trọng, góp phần tháo gỡ tâm lý e ngại, sợ bị trả thù, một trong những rào cản lớn nhất khiến nhiều hành vi lãng phí dù được biết đến nhưng không được phản ánh.
Nghiêm cấm mọi hình thức trả đũa, trù dập
Khoản 5, Điều 7 đã hệ thống hóa đầy đủ các hành vi bị nghiêm cấm trong xử lý thông tin phát hiện lãng phí, bảo vệ người đấu tranh chống lãng phí và người thân. Từ việc dùng bạo lực, xúc phạm, trả thù, phân biệt đối xử trong công tác cán bộ, đến cản trở thủ tục hành chính, tiêu hủy chứng cứ hoặc cố ý trì hoãn việc bảo vệ... đều bị cấm. Danh mục hành vi này được thiết kế chi tiết, quy định cụ thể những hình thức trù dập thường diễn ra trong thực tế nhưng trước đây khó xử lý vì thiếu căn cứ pháp lý rõ ràng.
Đặc biệt, việc nghiêm cấm luân chuyển, điều động, biệt phái người đấu tranh chống lãng phí khi đang giải quyết vụ việc cho thấy tư duy phòng ngừa "từ sớm, từ xa" nhằm loại bỏ các hình thức trù dập tinh vi trong nội bộ. Song song với đó, dự thảo cũng nhấn mạnh việc nghiêm cấm lợi dụng đấu tranh chống lãng phí để vu khống nhằm góp phần giữ vững tính nghiêm minh và công bằng của pháp luật.
Chống lãng phí là một nhiệm vụ quan trọng, đòi hỏi sự tham gia của cả hệ thống chính trị, trong đó, người dân giữ vai trò trung tâm trong phát hiện, phản ánh và giám sát những biểu hiện lãng phí ngay từ cơ sở.
Khi người dân được bảo vệ và được lắng nghe, năng lực tự giám sát của xã hội sẽ được phát huy, trở thành động lực quan trọng để công cuộc thực hành tiết kiệm, chống lãng phí đi vào thực chất và bền vững.
