TS Nguyễn Tuấn Khanh, Phó Hiệu trưởng Trường Cán bộ thanh tra trình bày kết quả nghiên cứu đề tài. Ảnh: TH

Theo TS Nguyễn Tuấn Khanh phân cấp, phân quyền là vấn đề quan trọng được đặt ra trong suốt quá trình xây dựng và hoàn thiện bộ máy nhà nước, đặc biệt là trong hơn hai thập kỷ gần đây với yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền và cải cách hành chính.

Thực hiện Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Chương trình hành động của Chính phủ về thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, Chính phủ đã ban hành riêng Nghị quyết số 04/NQ-CP ngày 10/01/2022 về đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong quản lý nhà nước.

TS Nguyễn Tuấn Khanh cho biết, việc phân cấp trong quản lý nhà nước dẫn đến thẩm quyền quản lý được giao cho các cấp dưới tăng lên đáng kể, điều đó đòi hỏi phải tăng cường lực lượng làm công tác thanh tra.

Tuy nhiên, theo quy định của Luật Thanh tra năm 2022 chỉ có thủ trưởng cơ quan thực hiện chức năng thanh tra có thẩm quyền ra quyết định thanh tra và đương nhiên khi đó không thể đồng thời làm Trưởng đoàn thanh tra. Điều đó dẫn đến ở một số quận, huyện, sở, ngành tại địa phương rất khó khăn trong việc thành lập Đoàn thanh tra do thiếu nhân lực.

Bên cạnh đó, trong quá trình thực hiện chính sách luân chuyển cán bộ và chuyển đổi vị trí công tác, đội ngũ làm công tác thanh tra cũng có nhiều biến động. Đây là vướng mắc mà nhiều cơ quan thanh tra hiện đang gặp phải và khó có thể đáp ứng được yêu cầu tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra Nghị quyết số 04/NQ-CP. Vì vậy, Chính phủ cần chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương khắc phục bất cập này.

Trong phạm vi, quyền hạn của mình, các địa phương phải chủ động kiện toàn đội ngũ làm công tác thanh tra, bảo đảm đội ngũ những người làm công tác thanh tra ổn định, có chuyên môn, chuyên nghiệp và chuyên tâm.

“Một trong những nguyên tắc bảo đảm phân cấp, phân quyền có hiệu quả là phải tăng cường kiểm soát đối với các chủ thể được phân cấp, phân quyền để tránh việc lạm quyền hoặc thiếu trách nhiệm trong thực hiện nhiệm vụ. Vì vậy, cần tăng cường công tác thanh tra đối với các lĩnh vực được phân cấp vì đây cũng thường là các lĩnh vực có nhiều vấn đề cần phải sớm phát hiện và khắc phục. Các cơ quan có thẩm quyền cần lựa chọn một số lĩnh vực điển hình được phân cấp để đưa vào kế hoạch thanh tra hàng năm”, TS Khanh nhấn mạnh.

Theo TS Nguyễn Tuấn Khanh, qua quá trình nghiên cứu, đề tài đã làm rõ những vấn đề lý luận về tổ chức và hoạt động thanh tra, kiểm tra trước yêu cầu phân cấp, phân quyền trong quản lý nhà nước; làm rõ những vấn đề lý luận về trách nhiệm của các chủ thể trong tổ chức hoạt động thanh tra, kiểm tra và điều kiện bảo đảm cho việc tổ chức hoạt động thanh tra, kiểm tra đáp ứng yêu cầu đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong quản lý nhà nước; làm rõ chủ trương, quan điểm của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước về phân cấp, phân quyền và yêu cầu đặt ra.

Ngoài ra, đề tài đã phân tích, đánh giá thực trạng tổ chức hoạt động thanh tra, kiểm tra trong quản lý nhà nước thời gian qua; so sánh, đối chiếu với các yêu cầu phân cấp, phân quyền trong quản lý nhà nước, chỉ rõ những ưu điểm, kết quả đạt được, những điểm phù hợp cần tiếp tục phát huy và chỉ rõ những bất cập, hạn chế trong tổ chức hoạt động thanh tra, kiểm tra; đồng thời, những điểm chưa phù hợp, chưa đáp ứng được yêu cầu phân cấp, phân quyền trong quản lý nhà nước và nguyên nhân của những ưu điểm cũng như bất cập, hạn chế.

Đề tài cũng đã đề xuất quan điểm, giải pháp về tổ chức hoạt động thanh tra, kiểm tra đáp ứng yêu cầu về phân cấp, phân quyền trong quản lý nhà nước trong giai đoạn hiện nay.

Tại hội nghị tự đánh giá kết quả thực hiện đề tài do Viện Chiến lược và Khoa học Thanh tra vừa mới tổ chức, các thành viên Hội đồng tự đánh giá khẳng định: Kết quả nghiên cứu của đề tài đã đáp ứng được mục tiêu đề ra, có tính thực tiễn cao, nội dung phong phú, nhiều thông tin dữ liệu, có giá trị khoa học và ứng dụng vào thực tiễn.

Tuy nhiên, để hoàn thiện hơn trước khi đưa ra nghiệm thu chính thức, Hội đồng yêu cầu chủ nhiệm đề tài cần biên tập, bố cục, điều chỉnh một số nội dung như:

Đề tài có thể có hai cách tiếp cận: Một là, chỉ giải quyết vấn đề phân cấp, phân quyền trong thanh tra, kiểm tra. Hai là, không chỉ bàn trong thanh tra, kiểm tra mà còn tiếp cận vai trò của thanh tra, kiểm tra đối với nội dung phân cấp, phân quyền trong quản lý nhà nước. Chủ nhiệm đề tài cân nhắc, có thể khoanh lại phạm vi ở cách tiếp cận thứ nhất sẽ hợp lý hơn.

Tại Chương I, đề tài cần làm rõ hơn khung lý thuyết, các nội dung liên quan đến kiểm tra về pháp luật và thực tiễn đã đặt ra vấn đề này, liệu có nên coi đây là tính mới của đề tài, vì kiểm tra áp dụng cho hiện tại và mục tiêu của quản lý trước mắt. Nếu đưa kiểm tra là thiết chế trong cơ quan thanh tra là rất mới, cần cân nhắc.

Bổ sung thêm nội dung trách nhiệm phân cấp, phân quyền, cần đưa ra những nhận định riêng. Phần đặc điểm của hoạt động thanh tra, kiểm tra gắn với phân cấp, phân quyền; làm rõ hơn bản thân hoạt động thanh tra mang tính chất độc lập tương đối nên phân cấp, phân quyền sẽ phải thực hiện với cơ chế đặc thù, phải có những đặc điểm, đặc thù phù hợp với tính chất quản lý nhà nước thuộc ngành, lĩnh vực đó. Các yếu tố bảo đảm cần phân tích làm rõ hơn.

Tại Chương II, cần đưa mục 2.1 lên khung lý thuyết tại Chương I. “Hoạt động kiểm tra không cần thiết phân quyền, phân cấp là nhận định phù hợp vì nó mang tính kịp thời, phục vụ nhiệm vụ cấp bách”, Hội đồng nhận định.

Hội đồng đánh giá yêu cầu đề tài cần cập nhật rà soát lại một số Nghị quyết, bổ sung thêm Nghị quyết 21 với 5 lĩnh vực được phân cấp, phân quyền, cần lưu ý đánh giá kết quả. Đồng thời, cần có sự đánh giá phân tích theo từng giai đoạn, bổ sung thêm giai đoạn khi có Luật Thanh tra năm 2022 đến nay. Đề tài cần rà soát, thống nhất tên đề tài với tên các chương, các mục; biên tập, chỉnh sửa các lỗi kỹ thuật

Với những kết quả đạt được, Hội đồng thống nhất đề tài được thông qua, Ban chủ nhiệm đề tài nghiên cứu tiếp thu những ý kiến góp ý của Hội đồng để hoàn thiện sản phẩm trước khi đưa ra nghiệm thu chính thức.