(Thanh tra) - Một trong những điểm có ý nghĩa quan trọng của Luật Viên chức sửa đổi năm 2025 đó là đổi mới cơ chế đánh giá viên chức gắn với nâng cao chất lượng, kết quả thực hiện nhiệm vụ. Đây được xem là bước chuyển quan trọng nhằm thúc đẩy viên chức không ngừng rèn luyện, nâng cao năng lực và ý thức trách nhiệm trong thực thi nhiệm vụ.
Mục 3, Chương 3 Luật Viên chức 2025 (từ điều 25- điều 27) quy định cụ thể về đánh giá viên chức, với nhiều nội dung đổi mới như: Nguyên tắc, thẩm quyền, nội dung đánh giá viên chức; xếp loại chất lượng và sử dụng kết quả đánh giá, xếp loại chất lượng; kiến nghị về kết quả xếp loại chất lượng. Theo cơ quan soạn thảo, việc đổi mới cơ chế đánh giá viên chức trong đơn vị sự nghiệp công lập nhằm tạo cơ chế cạnh tranh trong đội ngũ, thúc đẩy viên chức không ngừng rèn luyện, nâng cao năng lực và ý thức trách nhiệm trong thực thi nhiệm vụ, nâng cao chất lượng cung cấp dịch vụ cho xã hội.
So sánh nội dung đánh giá viên chức với Luật Viên chức 2010 cho thấy, Luật Viên chức sửa đổi năm 2025 đã có bước chuyển rõ rệt về chiều sâu và yêu cầu thực chất trong cơ chế đánh giá. Trước đây, tiêu chí đánh giá được quy định trong Luật Viên chức 2010 mới bước đầu gắn với vị trí việc làm và sản phẩm cụ thể, song vẫn mang tính chất liệt kê, chưa đủ để phân hóa rõ mức độ đóng góp và hiệu quả thực thi công vụ giữa các viên chức.
Trong khi đó, Luật Viên chức năm 2025 xây dựng nội dung đánh giá theo hướng rõ trọng tâm và có tính phân loại cao hơn. Ngoài việc kế thừa các nhóm tiêu chí truyền thống về phẩm chất chính trị, đạo đức, kỷ luật, Luật mới bổ sung và nhấn mạnh ba điểm then chốt.
Thứ nhất, yêu cầu đánh giá viên chức không chỉ dựa vào thái độ, ý thức, mà phải đo lường được số lượng, chất lượng và tiến độ của sản phẩm công việc. Cụ thể, điểm b, khoản 1, Điều 25, Luật Viên chức 2025 quy định nguyên tắc: Nội dung đánh giá phải được định lượng trên cơ sở các tiêu chí gắn với kết quả thực hiện nhiệm vụ theo từng vị trí việc làm.
Thứ hai, Luật 2025 lần đầu tiên đưa năng lực đổi mới, sáng tạo; dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung trở thành một nội dung đánh giá độc lập. Đây là điểm khác biệt căn bản so với Luật 2010, phản ánh yêu cầu xây dựng đội ngũ viên chức không chỉ “làm đúng” mà còn phải chủ động thích ứng với yêu cầu thực tiễn nhằm đóng góp vào mục tiêu chung của đơn vị.
Thứ ba, nội dung đánh giá được mở rộng theo hướng linh hoạt, sát thực tiễn, cho phép bổ sung “nội dung khác theo yêu cầu của vị trí việc làm”. Quy định này tạo điều kiện cho từng đơn vị sự nghiệp cụ thể hóa tiêu chí đánh giá phù hợp với đặc thù ngành, lĩnh vực.
Đối với viên chức quản lý, Luật Viên chức 2025 tiếp tục kế thừa quy định gắn đánh giá cá nhân với kết quả hoạt động của đơn vị hoặc lĩnh vực được giao lãnh đạo, quản lý, phụ trách, nhưng đồng thời nhấn mạnh thêm khả năng tổ chức triển khai thực hiện nhiệm vụ; năng lực tập hợp, đoàn kết viên chức, người lao động thuộc thẩm quyền quản lý. Đây cũng là những tiêu chí mới, nhưng hoàn toàn phù hợp với mô hình quản trị hiện đại, thể hiện rõ vai trò của người đứng đầu trong công tác quản lý.
Theo Luật Viên chức 2010, người đứng đầu đơn vị sự nghiệp công lập chịu trách nhiệm tổ chức đánh giá viên chức, đồng thời có thể trực tiếp đánh giá hoặc phân công, phân cấp cho cấp dưới thực hiện. Người được giao thẩm quyền đánh giá phải chịu trách nhiệm trước người đứng đầu; viên chức quản lý do người có thẩm quyền bổ nhiệm đánh giá. Mặc dù cách quy định này tạo độ linh hoạt cao, nhưng trên thực tế cũng dẫn tới tình trạng phân tán trách nhiệm, chất lượng đánh giá phụ thuộc nhiều vào ý chí chủ quan của người thực hiện, thiếu cơ chế kiểm soát chặt chẽ.
Luật Viên chức 2025 đã xác lập rõ thẩm quyền đánh giá. Theo đó, người đứng đầu đơn vị sự nghiệp công lập hoặc người đứng đầu đơn vị trực thuộc trực tiếp đánh giá viên chức thuộc phạm vi quản lý theo quy chế đánh giá của đơn vị. Riêng người đứng đầu đơn vị sự nghiệp công lập sẽ do người đứng đầu cơ quan, tổ chức cấp trên trực tiếp quản lý đánh giá. Đồng thời, Luật 2025 gắn thẩm quyền đánh giá với quy chế đánh giá nội bộ được xây dựng trên khung tiêu chí thống nhất do Chính phủ ban hành, qua đó tăng tính pháp lý, minh bạch và khả năng giám sát.
So với Luật Viên chức 2010, Luật Viên chức 2025 không chỉ quy định “ai đánh giá, đánh giá cái gì”, mà còn thiết lập mối liên kết chặt chẽ giữa đánh giá, xếp loại, sử dụng viên chức.
Kết quả đánh giá không chỉ để xếp loại hằng năm, mà trở thành căn cứ trực tiếp cho đào tạo, quy hoạch, bổ nhiệm, thực hiện chế độ tiền lương, tiền thưởng, thu nhập tăng thêm và sàng lọc viên chức không đáp ứng yêu cầu vị trí việc làm. Đáng chú ý, Luật mới không còn “gắn cứng” việc sàng lọc với điều kiện “không hoàn thành nhiệm vụ 2 năm liên tiếp”, mà tạo cơ chế cạnh tranh công bằng thường xuyên, liên tục trong nội bộ đơn vị, khuyến khích viên chức làm tốt, hiệu quả có động lực phấn đấu.
Song song với đó, Luật 2025 bổ sung cơ chế kiến nghị về kết quả xếp loại chất lượng với thời hạn, trình tự, trách nhiệm giải quyết rõ ràng, góp phần bảo đảm quyền lợi chính đáng của viên chức và nâng cao trách nhiệm của người đánh giá. Theo đó, khoản 1, 2, Điều 27, Luật Viên chức 2025 quy định, khi có cơ sở cho rằng kết quả xếp loại chất lượng không đúng, viên chức có quyền kiến nghị bằng văn bản đến cấp có thẩm quyền. Thời hạn kiến nghị là 5 ngày kể từ ngày công khai kết quả đánh giá, xếp loại chất lượng.
Luật cũng quy định, cấp có thẩm quyền có trách nhiệm giải quyết kiến nghị bằng hình thức đối thoại hoặc bằng văn bản trong thời hạn 10 ngày làm việc kể từ ngày nhận được kiến nghị.
Nhìn tổng thể, có thể thấy, nếu được triển khai nghiêm túc, đồng bộ với xây dựng vị trí việc làm, cải cách tiền lương và chuyển đổi số, cơ chế đánh giá mới trong Luật Viên chức 2025 sẽ trở thành công cụ then chốt nâng cao chất lượng đội ngũ viên chức, đồng nghĩa với việc nâng cao chất lượng cung cấp dịch vụ công cho xã hội.
