(Thanh tra) - Trong lịch sử 80 năm đầy tự hào của ngành Thanh tra luôn có những con người âm thầm đứng ở nơi ít ánh đèn nhất nhưng lại giữ trong tay thứ giá trị rực sáng nhất, đó là sự thật. Nhìn lại chặng đường dài ấy, mỗi con người trong ngành như một “ô cửa” hé mở, dẫn ta bước vào thế giới của sự bền bỉ, kiên định và tận tâm.
Chính vì vậy, tập sách “Những tấm gương truyền cảm hứng ngành Thanh tra” được tuyển chọn từ Cuộc thi “Nhân vật truyền cảm hứng ngành Thanh tra” do Báo Thanh tra tổ chức dưới sự chỉ đạo của Thanh tra Chính phủ, không chỉ là những trang viết mà là một chuyến đi, một cuộc nhìn sâu vào tâm thế nghề nghiệp, vào trái tim của những người sống bằng lời thề trọn đời liêm chính với Đảng, với Nhân dân.
Viết lời tựa cuốn sách, TS. Trần Bá Dung, nguyên Trưởng ban Nghiệp vụ Hội Nhà báo Việt Nam khẳng định: “Làm thanh tra là đi tìm sự thật”. Một câu nói tưởng như giản đơn nhưng ai từng tiếp xúc với nghề mới hiểu trong đó có bao nhiêu va đập, bao nhiêu câu chuyện không thể kể hết. Sự thật, đôi khi lạnh lùng. Người đi tìm sự thật, nhiều khi cô độc. Và vì thế, những con người chấp nhận sống cùng nó lại càng đáng trân trọng.
Từ trang sách đầu tiên, người đọc như cảm nhận được từng nhịp thở, từng nỗi niềm trăn trở mà TS. Bùi Mạnh Cường, nguyên Thanh tra viên cao cấp Cục II (Thanh tra Chính phủ) dành cho mỗi vụ việc, mà ông phải hiểu và tôn trọng. Điều đáng quý hơn là, dù về hưu nhưng ông và các thành viên gia đình sáng lập quỹ Mái ấm hạnh phúc, thường xuyên trao quà đến với những phận người còn khó khăn ở khắp mọi miền của Tổ quốc. Đó cũng là cách ông đến gần hơn với người dân, giúp họ nhìn vào ngành Thanh tra với cái nhìn thấu cảm, nhân văn và sẻ chia hơn.
Rồi, bước sang một “ô cửa” khác, ta gặp chị Nguyễn Thị Thu Hiền, chuyên viên Ban Tiếp công dân quận Nam Từ Liêm, (cũ) Hà Nội, người mà dân thường gọi bằng cái tên trìu mến “Chị Google”. Trí nhớ gần như tuyệt đối giúp chị nhận ra từng gương mặt, từng vụ việc chỉ qua một cái nhìn. Nhưng thứ đáng quý hơn trí nhớ là sự nhẫn nại: Tiếp dân với chị không chỉ là lắng nghe mà còn là giải thích như giáo viên, phân tích như luật sư và đôi khi đánh giá như một vị quan tòa. Một người “đa nhiệm” của đời sống hành chính.
Từ sự tinh tế ấy, ta chạm vào câu chuyện của ông Nguyễn Hồng Điệp, Trưởng Ban Tiếp dân Trung ương - người mang hương trầu của đất cố đô Hoa Lư vào từng cuộc đối thoại. Với ông, tiếp dân không phải “thủ tục” mà là nghệ thuật của sự hiểu người: Biết lắng, biết dừng, biết nói đúng lúc, đúng chỗ. Người dân thương ông đến mức tặng cả những vần thơ mộc mạc mà chan chứa: “Đói lòng bác Điệp cho xôi/ Giúp dân đỡ đói trong khi cơ hàn…”.
Những người giữ trọn lời thề liêm chính ấy hiện lên dưới nhiều hình dáng, nhiều nếp sống khác nhau. Mỗi người một câu chuyện, một cách bước vào nghề nhưng đều chung một điểm: Họ không chỉ làm công việc của mình mà còn gìn giữ phẩm giá của ngành. Như ông Nguyễn Ngọc Thủy – Thanh tra viên ngành báo chí. Công việc ấy không ồn ào, cũng chẳng mang hào quang nhưng đó chính là khung xương sống để báo chí giữ sự trong sạch giữa thời đại thông tin “nhiễu như ma trận”. Ông Thủy hiểu rằng chỉ khi người cầm bút sạch, tờ báo mới trong và khi báo chí trong, xã hội mới bớt đi một phần những góc tối phải thanh tra, phải minh định. Bởi vậy, đóng góp của ông không chỉ dành cho báo chí mà cho cả những người đi tìm sự thật ở các lĩnh vực khác của đời sống công quyền.
Đối lập với sự lặng lẽ phía hậu trường của ông Thủy là hình ảnh TS. Đinh Văn Minh - người mà đồng nghiệp ví như “tổng đài pháp lý” của ngành Thanh tra. Ở ông, kiến thức pháp luật không phải thứ để cất trong ngăn bàn mà là nguồn năng lượng luôn sẵn sàng truyền đi cho những ai cần. Từ lãnh đạo đến cán bộ trẻ, cứ ai vướng pháp lý là tìm đến ông. Không chỉ giải đáp đúng, ông còn giải đáp… đến nơi đến chốn: Phân tích bối cảnh, chỉ ra tinh thần điều luật, mách lối cách làm. “Hiểu luật để làm đúng, hiểu sâu để làm đến nơi và hiểu người để áp dụng cho phù hợp” - đó là nguyên tắc nghề nghiệp mà ông theo đuổi. Và cũng vì thế, sự sắc bén của ông trở thành điểm tựa để nhiều cuộc thanh tra tránh được va vấp, nhiều kết luận được soi rọi kỹ càng hơn.
Nếu ông Minh và ông Thủy đại diện cho trí tuệ và bản lĩnh ở tầng cao của nghề thì ông Đinh Văn Vụ, Chánh Văn phòng Thanh tra tỉnh Cao Bằng, lại mang đến một lát cắt rất khác: Đường đời gian khó nhưng tràn đầy nghị lực. Từ một cậu bé lớn lên trong hang đá, quen với ánh đèn dầu leo lét và những buổi tối học bài mà sương núi phủ trên đầu, ông đã bước dần vào con đường công vụ như thể đi từ bóng tối ra ánh sáng. Sự khắc khổ của tuổi thơ không khiến ông trầm lại mà làm ông bền hơn: Bền trong suy nghĩ, bền trong hành động, bền trong nguyên tắc. Nhiều người bảo ông “làm việc có phần cứng” nhưng với một người chứng kiến đủ thiếu thốn thì sự cứng ấy chính là cách giữ vững ranh giới - ranh giới giữa đúng và sai mà nghề thanh tra không được phép mờ nhòe.
Và trong dòng chảy lặng thầm của ngành là bước chân của ông Trần Đăng Vinh, Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Thanh tra Chính phủ). Nếu ví các bản thể chế của Chính phủ như những mạch máu vận hành quốc gia thì ông Vinh là người “ngồi cuối bàn làm việc mà lo chuyện rất rộng”. Công việc xây dựng chính sách thường vô danh, bởi tên người soạn thảo hiếm khi được nhắc đến. Nhưng sức nặng của nó thì ai cũng biết. Một câu chữ sai khiến cả hệ thống vướng. Một quy định mờ khiến cả ngành loay hoay. Ông Vinh là kiểu người làm việc kỹ như… thợ kim hoàn: Mài từng từ, cân từng ý, soi từng tác động. Sự cẩn trọng ấy không chỉ giữ cho pháp luật chặt chẽ mà còn bảo vệ lòng tin vào Nhà nước pháp quyền.
Tiếp tục lật mở từng trang trong cuốn sách, chúng ta bắt gặp hình ảnh anh Nguyễn Quốc Hoàn hiện lên như “người gác cổng thầm lặng” của hệ thống ngân hàng. Công việc của anh nằm ở điểm giao giữa tài chính và thanh tra - một nơi đòi hỏi sự tỉnh táo tuyệt đối. Chỉ cần một kẽ hở nhỏ trong quy trình, một sai lệch trong kiểm soát là hàng nghìn người có thể chịu hệ quả. Ở lĩnh vực mà rủi ro luôn rình rập, anh Hoàn giữ nguyên tắc: Kiểm tra để ngăn chặn, phòng ngừa để bảo vệ. Giữ an toàn cho hệ thống ngân hàng không phải là thành tích dễ đo đếm nhưng nhờ những con người như anh, niềm tin vào sự minh bạch của dòng tiền quốc gia mới được củng cố mỗi ngày.
Và còn có cả những người dựng nên nền móng báo chí của ngành như nhà báo Đặng Thu Viện, Tổng Biên tập đầu tiên của Báo Thanh tra. Những số báo đầu tiên ra đời trong thiếu thốn, từ bàn tay những con người vừa làm báo, vừa làm đủ thứ việc không tên. Khi ấy, lời động viên của Tổng Thanh tra Nhà nước Nguyễn Kỳ Cẩm: “Bước đầu là thắng lợi rồi!” - giống một ngọn lửa nhỏ mà ấm, đủ để thắp lên niềm tin. Để giờ đây Báo Thanh tra đã là một tập thể lớn, ngày càng chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại và xứng đáng là cơ quan ngôn luận của Thanh tra Chính phủ và ngành Thanh tra.
Có lẽ sẽ là thiếu sót nếu không nhắc tới Thiếu tướng, Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân Phan Văn Lai, nguyên Chánh Thanh tra Bộ Công an và ông Hồ Anh Tuấn, cán bộ Thanh tra tỉnh Quảng Trị. Cùng với TS. Đinh Văn Minh, họ là ba gương mặt được tôn vinh là “nhân vật truyền cảm hứng” trong Cuộc thi do Báo Thanh tra tổ chức. Nếu câu chuyện về vị tướng già dặn trận mạc, luôn khắc ghi lời tâm niệm “Thanh tra gian lao mà nhân nghĩa”, khiến người đọc cảm phục bởi khí chất và sự từng trải, thì hành trình của ông Hồ Anh Tuấn lại lay động bởi nghị lực vươn lên. Từ một người con dân tộc Pa Cô sinh ra trong điều kiện còn nhiều thiếu thốn, ông đã bền bỉ học tập, rèn luyện để trở thành cán bộ Thanh tra, mang tinh thần công vụ đến với đồng bào quê hương mình.
Nếu mỗi cá nhân trong ngành là một đốm sáng thì Thanh tra Lạng Sơn chính là một bó đuốc tập thể, thắp sáng cả những miền rừng núi hiểm trở. Họ không chỉ đi làm việc theo giờ hành chính mà là những chuyến công tác xuyên ngày xuyên đêm, vượt suối, băng rừng, mang theo cơm đùm cơm nắm giản dị, để kịp có mặt ở những bản làng xa xôi, nơi mà đường đến đã là thử thách, còn hoàn cảnh sinh hoạt lại càng gian nan. Đêm đến, không có giường nệm, họ ngủ giữa rừng sâu, nghe tiếng côn trùng hòa cùng tiếng gió mà vẫn giữ tinh thần cảnh giác, chuẩn bị cho một ngày đầy nhiệm vụ phía trước.
Những chuyến đi ấy không chỉ là công việc mà còn là minh chứng sống cho ý chí kiên định và tinh thần đồng đội. Những “đoàn rác, đoàn rừng, đoàn thú y” - nghe qua tưởng bình thường, thậm chí có phần lạ lẫm nhưng từng bước chân, từng nắm tay giúp dân, từng ánh mắt quan sát hiện trường lại chứa đựng cả trách nhiệm, sự nhẫn nại và khí phách của những người làm nghề thanh tra. Họ đối mặt với mưa gió, vắt cắn, đường trơn trượt nhưng không để sự khó khăn làm chùn bước, bởi họ hiểu rằng, công việc của mình không chỉ là kiểm tra hay giám sát mà là đem lại công bằng, đem lại sự minh bạch cho xã hội, là bảo vệ quyền lợi người dân ngay từ những vùng xa xôi nhất.
Trong diễn văn trang trọng tại Lễ kỷ niệm 80 năm Ngày Truyền thống Thanh tra Việt Nam, đồng chí Đoàn Hồng Phong, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Thanh tra Chính phủ nhắc lại dấu son ngày 23/11/1945 khi Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 64 thành lập Ban Thanh tra Đặc biệt. Người đã lựa chọn hai cán bộ ưu tú là cụ Bùi Bằng Đoàn và đồng chí Cù Huy Cận để đảm nhiệm sứ mệnh “thường xuyên kiểm soát mọi công việc”, giữ gìn sự liêm chính của bộ máy nhà nước non trẻ. Tổng Thanh tra Chính phủ nhấn mạnh rằng, tinh thần kiên định, khách quan và tận tâm ấy đã trở thành “kim chỉ nam”, soi rọi cho mọi thế hệ thanh tra, từ những bước đi đầu tiên của ngành đến hôm nay.
Ngành Thanh tra, từ nền móng ấy, đã cùng đất nước trải qua kháng chiến gian lao, hòa bình hàn gắn, đổi mới sôi động và hội nhập toàn cầu. Qua từng giai đoạn, dù mang tên gọi nào, tinh thần cốt lõi vẫn chỉ một: Giữ cho bộ máy nhà nước trong sạch, giữ cho niềm tin của Nhân dân bền vững. Nhưng nhìn lại không chỉ để tự hào mà còn để hướng về phía trước với trọng sách lớn hơn, sứ mệnh cao cả hơn. Tại lễ kỷ niệm, Tổng Bí thư Tô Lâm đã đặt ra yêu cầu mới với toàn ngành: “Thanh tra ngày nay không chỉ là công cụ phát hiện sai phạm mà còn là thiết chế kiến tạo sự minh bạch, thúc đẩy đổi mới, bảo vệ sự ổn định và niềm tin xã hội. Một nền quản trị tốt phải có cơ chế giám sát mạnh và ngành Thanh tra chính là trụ cột trong cơ chế này”.
Từ những tấm gương sống động trong sách đến những phát biểu tổng kết của người đứng đầu ngành Thanh tra và phát biểu định hướng, giao nhiệm vụ của người đứng đầu Đảng ta, 80 năm ngành Thanh tra hiện lên như một bản trường ca không phô trương nhưng bền bỉ, được viết bằng mồ hôi, trí tuệ và liêm chính của biết bao thế hệ. Những con người ấy - những người “đi tìm sự thật” - vẫn lặng lẽ mở từng “ô cửa” của pháp luật, để ánh sáng của sự minh bạch tiếp tục soi rọi vào đời sống, giữ vững niềm tin của Nhân dân, vun đắp sự hùng cường và phồn vinh cho Tổ quốc.
Mỗi câu chuyện, mỗi con người, mỗi tấm gương - từ cán bộ thanh tra dày dặn kinh nghiệm đến những người cán bộ mới vào nghề, từ miền rừng núi xa xôi, đến đô thị sôi động, phồn hoa - đều hòa vào bản nhạc trường ca ấy, vừa trầm lắng, vừa mạnh mẽ, vừa sâu lắng, vừa rực sáng. Thanh tra không chỉ là một nghề mà là hành trình suốt đời của những ai chọn đứng về phía sự thật, đứng về phía Nhân dân, giữ trọn lời thề liêm chính với Đảng và phải như “cái gương cho người ta soi mặt” như Bác Hồ kính yêu hằng mong muốn.
