(Thanh tra) - Theo Thiếu tướng, Anh hùng lực lượng vũ trang Nhân dân Phan Văn Lai, Chánh Thanh tra đầu tiên của Thanh tra Bộ Công an, công tác thanh tra có vai trò quan trọng trong việc xây dựng lực lượng Công an Nhân dân (CAND) trong sạch, vững mạnh; trong những thành tích, chiến công của các đơn vị, lực lượng CAND, có sự đóng góp không nhỏ của lực lượng thanh tra CAND gần 60 năm hình thành và lớn mạnh.
Thanh tra CAND ra đời từ yêu cầu cấp thiết của công tác xây dựng lực lượng
Sau khi lực lượng CAND được thành lập, nhằm đáp ứng yêu cầu cấp thiết của công tác xây dựng lực lượng, ngày 22/11/1948, Bộ trưởng Bộ Nội vụ ký ban hành Nghị định số 463/NĐ-NV quy định đặt tại Nha Công an Trung ương chức danh Thanh tra Công an và tại Sở Công an khu chức danh Kiểm tra Công an khu. Đây là lực lượng tiền thân của Thanh tra CAND ngày nay.
Ngay sau khi được thành lập, Thanh tra Công an đã phối hợp với các lực lượng khác tiến hành thanh tra nhiều vụ việc nghiêm trọng, gây bất bình trong nhân dân, điển hình như vụ Nguyễn Đình Điền, Giám đốc Công an Liên khu 3 và Đặng Trần Dương, Trưởng Ty Công an Hà Nam… Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước, qua các cuộc thanh tra, kiểm tra, Thanh tra Công an đã thực hiện minh oan, trả tự do, sửa chữa sai lầm, khôi phục quyền lợi hợp pháp cho hơn 19.000 cán bộ, đảng viên và Nhân dân, góp phần củng cố nội bộ Đảng, chính quyền, tổ chức công an các cấp và ổn định tình hình xã hội.
Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, đất nước thống nhất, vai trò quan trọng của Thanh tra CAND tiếp tục được khẳng định trước yêu cầu, nhiệm vụ của giai đoạn mới.
Trong những năm đầu thời kỳ đổi mới (1986 - 1996), Thanh tra CAND trên toàn quốc đã thanh tra, kết luận nhiều vụ việc liên quan lãnh đạo, chỉ huy bị tố cáo tham nhũng. Qua đó đã minh oan, đề nghị hạ mức kỷ luật 5.012 cán bộ, chiến sĩ; phục hồi quyền, lợi ích hợp pháp cho 10.791 công dân, tổ chức; kiến nghị cơ quan điều tra khởi tổ hoặc phục hồi điều tra, đình chỉ điều tra 1.628 vụ, giải quyết trên 400 vụ việc phức tạp, trong đó có nhiều vụ việc rất phức tạp liên quan đến lãnh đạo chủ chốt của công an các đơn vị, địa phương.
Những năm gần đây, dưới sự chỉ đạo của Đảng ủy CATW, lãnh đạo Bộ Công an, sự phối hợp, hướng dẫn của Thanh tra Chính phủ, lực lượng Thanh tra CAND đã tích cực, chủ động tham mưu thủ trưởng công an các cấp và trực tiếp tiến hành có hiệu quả nhiệm vụ công tác, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí.
Công tác tham mưu, xây dựng thể chế được chú trọng, lần đầu tiên Thanh tra Bộ đã chủ động nghiên cứu, tham mưu Đảng ủy CATW ban hành Nghị quyết số 18-NQ/ĐUCA về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh tra trong CAND”. Nghị quyết này đã tạo ra một bước ngoặt về nhận thức và hành động của cấp ủy, thủ trưởng công an các cấp, trở thành cơ sở chính trị quan trọng để nâng cao toàn diện chất lượng, hiệu quả công tác thanh tra.
Cùng với đó, việc tham mưu xây dựng 2 nghị định, 12 thông tư và trực tiếp ban hành 18 quy trình nghiệp vụ đã tạo ra một hành lang pháp lý ngày càng đồng bộ, vững chắc cho tổ chức và hoạt động thanh tra trong toàn lực lượng. Các mặt công tác chuyên môn đều đạt và vượt chỉ tiêu, thể hiện tinh thần kiên quyết, “không có vùng cấm, không có ngoại lệ” trong giữ gìn kỷ luật, kỷ cương của Đảng và của ngành.
Mục đích cao nhất phải lấy phòng ngừa là chính
Nhớ về những ngày đầu bén duyên với ngành, Thiếu tướng Phan Văn Lai cho biết, đối với ông, đó là công việc mới, rất lạ lẫm và nhiều thách thức, nhất là trước đó đã có những tiền bối gắn bó với công tác thanh tra như ông Đinh Châu, từng giữ chức Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ của Bộ Công an; hay ông Nguyễn Văn Còn (Mười Thạnh), từng là Ủy viên An ninh Cục miền Nam… những người đầy tài năng, tâm huyết, trí tuệ và có quá trình tham gia cách mạng từ rất sớm.
Ngày 28/5/1967, Bộ trưởng Bộ Công an Trần Quốc Hoàn ký Quyết định số 295/QĐ-BCA thành lập Ban Thanh tra trực thuộc Bộ trưởng Bộ Công an, đánh dấu việc hình thành một tổ chức hoàn chỉnh của lực lượng Thanh tra CAND.
Thời gian đầu, Ban Thanh tra Nhân dân trực thuộc Tổng cục xây dựng lực lượng, đến năm 1989 được chuyển về trực thuộc Bộ trưởng Bộ Nội vụ (nay là Bộ Công an). Khi Pháp lệnh số 33-LCT/HĐNN8 ngày 29/3/1990 của Hội đồng Nhà nước về Thanh tra quy định tổ chức, hoạt động thanh tra, được ban hành và có hiệu lực từ ngày 1/6/1990, ông Phan Văn Lai được bổ nhiệm làm Chánh Thanh tra đầu tiên của Thanh tra Bộ Công an và giữ chức vụ này cho đến khi nghỉ hưu vào năm 1996.
Thời kỳ đầu, công tác thanh tra của Bộ Công an chủ yếu là gắn với đối ngũ cán bộ, chiến sĩ trong lực lượng CAND, nên với bản lĩnh, tâm huyết, tri thức thực tiễn trong nội bộ ngành và sự thấu hiểu về những vấn đề trong nội bộ qua quá trình công tác với nhiều vị trí, nhiệm vụ, nên ông rất thấu hiểu và luôn khắc sâu trong tâm thức về triết lý “thanh tra gian lao mà nhân nghĩa”.
Quá trình thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo, cần phải xem xét, đánh giá cả những yếu tố chủ quan và khách quan, nếu chỉ xem xét những lỗi vi phạm của đối tượng, mà không xem xét đến những thành tích, cống hiến của những cá nhân, tổ chức trong suốt quá trình công tác, hoạt động, đã đóng góp cho tổ chức, cho xã hội trước đây thì là chưa thỏa đáng. Thanh tra không phải chỉ đi tìm những sai lầm, khuyết điểm để xử lý, mà phải lấy phòng ngừa là chính, là cơ bản. Mục đích của thanh tra, một mặt là phải xử lý nghiêm minh những cán bộ có sai phạm, nhưng mặt khác, phải minh oan cho những cán bộ bị tố cáo oan sai để bảo vệ cán bộ. Và trên hết, làm thanh tra phải lấy phòng ngừa là chính, bởi phòng ngừa giúp ngăn chặn sai phạm từ sớm, tránh hậu quả và tổn thất đáng tiếc.
Đồng thời, phòng ngừa góp phần nâng cao ý thức chấp hành pháp luật, kỷ luật trong cán bộ, chiến sĩ; phát hiện ra những cách làm hay, mô hình hiệu quả, cá nhân tiêu biểu để kịp thời khen thưởng, biểu dương và nhân rộng; củng cố được đoàn kết nội bộ, giúp cho tổ chức trở nên tốt hơn; sau khi giải quyết khiếu nại, tố cáo là phải giải quyết được tận gốc rễ của vấn đề, hóa giải mâu thuẫn, nội bộ đơn vị phải ổn định, phát triển. Qua đó, giữ gìn uy tín, hình ảnh trong sạch, vững mạnh của lực lượng CAND. Đây cũng là giải pháp bền vững để xây dựng lực lượng chính quy, tinh nhuệ, hiện đại.
Đánh giá về đội ngũ cán bộ Thanh tra Bộ Công an hiện tại, ông Lai cho rằng, đội ngũ cán bộ, chiến sĩ hiện tại đang phát huy rất tốt truyền thống của lực lượng Thanh tra CAND, với nhiều thành tích tốt, được Đảng, Nhà nước và các cấp ghi nhận, khen thưởng. Nhiệm vụ, công tác thanh tra ngày càng khó khăn, phức tạp, tình trạng tham nhũng, tiêu cực cũng ngày càng tinh vi, do vậy, cán bộ thanh tra cần chủ động rèn luyện, nâng cao trình độ, phải có sự tinh thông nghiệp vụ, giỏi về công nghệ để đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ trong thời đại mới.
