Tháng 4, khắp dải đất hình chữ S lại vang lên những giai điệu hào hùng, nhắc nhớ về ngày đất nước thống nhất, non sông thu về một mối. Trong niềm vui chung ấy, có một vùng đất là nơi hội tụ của hàng vạn trái tim - những trái tim hướng về ký ức, lịch sử và những hy sinh không thể đo đếm. Nơi đó được ví như chiếc đòn gánh, gánh hai đầu đất nước - Quảng Trị, mảnh đất gắn liền với những trang sử bi tráng, hào hùng nhất của dân tộc.

Hành trình tri ân trên đất thiêng

Quảng Trị nằm ở dải đất miền Trung khắc nghiệt, nơi thiên nhiên lắm giông bão, nơi con người kiên cường sống giữa hai đầu đất nước. Trong suốt hai cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, Quảng Trị là một trong những địa bàn trọng yếu, là tuyến đầu của miền Bắc xã hội chủ nghĩa, là hậu cứ của cách mạng miền Nam.

Đặc biệt, sau Hiệp định Genève 1954, sông Bến Hải - cầu Hiền Lương trở thành giới tuyến tạm thời, chia cắt đất nước trong suốt 21 năm ròng rã. Bến Hải - Hiền Lương đã khắc ghi vào lịch sử dân tộc và tiềm thức nhân loại mãi mãi là biểu tượng sáng ngời của niềm tin và khát vọng hòa bình, thống nhất non sông, là ý chí và sức mạnh của dân tộc Việt Nam trong công cuộc đấu tranh giải phóng đất nước và sự nghiệp xây dựng xã hội chủ nghĩa.

Cầu Hiền Lương – sông Bến Hải trở thành biểu tượng chiến thắng của khát vọng hòa bình, đoàn tụ, và toàn vẹn lãnh thổ. Lễ Thượng cờ bên cầu Hiền Lương lịch sử đã trở thành một nghi thức gắn với lễ hội "Thống nhất non sông" thường niên vào ngày 30/4: Tổ quốc đã độc lập – đất nước đã liền một dải. Ảnh: Minh Tân

Khi đất nước rộn ràng chào đón ngày 30/4 - Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, Quảng Trị lại đón tháng 4 trong một không khí rất khác. Không rộn ràng, tưng bừng, mà trầm mặc và thiêng liêng. Những đoàn xe từ khắp các miền đất nước đổ về đây. Người già, người trẻ, cựu chiến binh, thân nhân liệt sĩ, những người chưa từng đặt chân đến mảnh đất này nhưng vẫn thấy nặng lòng... Tất cả cùng đến để tri ân, để tưởng nhớ, để nói lời biết ơn với những người đã ngã xuống vì một Việt Nam hòa bình.

Dọc theo quốc lộ 1A, những tấm biển chỉ dẫn về các nghĩa trang liệt sĩ như nghĩa trang Trường Sơn, nghĩa trang Đường 9, Thành cổ Quảng Trị… luôn hiện rõ trong mắt người đi đường. Đó không chỉ là chốn linh thiêng, mà còn là những “tọa độ ký ức” khắc sâu vào tâm khảm nhiều thế hệ.

Có lẽ không nơi nào ghi dấu sự khốc liệt của chiến tranh như Thành cổ Quảng Trị. Chỉ rộng hơn 2 km², nhưng nơi đây từng hứng chịu hơn 328.000 tấn bom, đạn trong suốt 81 ngày đêm mùa hè đỏ lửa năm 1972. Anh linh của hàng nghìn chiến sĩ đã hòa vào đất, vào nước, vào từng viên gạch thành xưa.

Thành cổ Quảng Trị là biểu tượng của lòng yêu nước và khát vọng hòa bình, nơi ghi dấu tinh thần kiên cường của cả một thế hệ. Giữa đất trời hôm nay, nơi đây trở thành điểm hẹn thiêng liêng để tri ân và nhắc nhớ những hy sinh vì một tương lai tươi sáng. Ảnh: Minh Tân

Mỗi dịp tháng 4, khuôn viên Thành cổ lại đón hàng ngàn bước chân. Họ đến, lặng lẽ dâng nén hương thơm, đặt một vòng hoa, hay chỉ đơn giản là đứng lặng trong vài phút trước đài tưởng niệm. Không gian nơi đây luôn mang một vẻ tĩnh lặng kỳ lạ, như thể thời gian cũng chậm lại để nhường chỗ cho những ký ức bi tráng.

Chị Nguyễn Thị Thanh Thúy, một du khách đến từ Hà Nội nghẹn ngào chia sẻ sau khi thắp hương tại Thành cổ Quảng Trị: “Tôi sinh sau chiến tranh, chưa từng chứng kiến bom rơi đạn nổ, nhưng khi đứng giữa Thành cổ - nấm mồ chung không bia mộ tim tôi như thắt lại. Các anh hy sinh tuổi thanh xuân để chúng tôi được sống trong hòa bình. Mỗi lần đến Quảng Trị, tôi như được nhắc nhở phải sống tốt hơn, sống có ích hơn để xứng đáng với những gì cha anh đã ngã xuống cho hòa bình ngày nay”.

Không xa Thành cổ là dòng Thạch Hãn – nơi từng chứng kiến bao người lính vượt sông trong đạn bom để bảo vệ Thành cổ, bảo vệ niềm khát vọng hòa bình, độc lập của đất nước, của dân tộc Việt Nam. Ngày nay, mỗi khi hoàng hôn buông xuống, người ta lại thả những dòng hoa trắng trên dòng Thạch Hãn, thay cho lời tri ân, tưởng nhớ anh linh các Anh hùng liệt sĩ đã hóa thân vào đất trời Tổ quốc.

Những bản trường ca bất tử

Nằm trên đồi thông lộng gió ở huyện Gio Linh, nghĩa trang liệt sĩ quốc gia Trường Sơn là nơi an nghỉ của hơn 10.000 liệt sĩ, phần lớn là bộ đội Trường Sơn – những người đã làm nên con đường huyền thoại Hồ Chí Minh, góp phần vào chiến thắng lịch sử. Giữa đồi thông thanh bình, anh linh các anh còn mãi nơi đây như một bản trường ca bất tử giữa đại ngàn.

Đi giữa những hàng mộ thẳng tắp, không ai không nghẹn ngào. Có những ngôi mộ đã có tên, quê quán, năm sinh, năm mất rõ ràng. Nhưng cũng có hàng trăm ngôi mộ chỉ ghi dòng chữ "Liệt sĩ chưa biết tên". Những người lính vô danh - các anh, các chị đã nằm xuống cho đất nước hòa bình.

Nghĩa trang Trường Sơn là một địa chỉ đỏ, là nơi giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ. Với Quảng Trị – đó là linh hồn của đất thiêng, với Việt Nam – đó là trái tim bất tử của cả một thời đại hào hùng.. Ảnh: Minh Tân

Ngay bên cạnh, nghĩa trang liệt sĩ Quốc gia Đường 9 cũng là nơi yên nghỉ của gần 11.000 Anh hùng liệt sĩ bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương, dân quân du kích và thanh niên xung phong đã từng chiến đấu, phục vụ chiến đấu trên mặt trận Đường 9 và trên đất Lào trong suốt cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.

Không chỉ là nơi yên nghỉ của các Anh hùng liệt sĩ, Quảng Trị còn là minh chứng sống động về sự kiên cường của con người trong chiến tranh. Địa đạo Vịnh Mốc - một trong những công trình quân sự độc đáo bậc nhất thế giới là minh chứng rõ ràng nhất.

Hơn 2.000 ngày đêm sống dưới lòng đất, người dân Vịnh Mốc đã biến những căn hầm sâu hun hút thành nhà ở, trạm xá, nhà sinh hoạt, thậm chí là nhà hộ sinh. Trong bóng tối của bom đạn, vẫn có tiếng trẻ con chào đời. Đó không chỉ là sự sống, mà còn là lời thách thức của con người trước sự hủy diệt của đạn bom.

Địa đạo Vịnh Mốc minh chứng cho lòng yêu nước, tinh thần bất khuất của dân tộc Việt Nam. Ảnh: Minh Tân

Đứng dưới lòng đất sâu hun hút của địa đạo Vịnh Mốc, chị Lê Hồng Anh, du khách đến từ Đăk Lăk xúc động: “Tôi chưa từng hình dung ra con người có thể sống, sinh hoạt và sinh con dưới lòng đất trong điều kiện khắc nghiệt như vậy. Nhưng họ đã làm được. Không những sống mà còn giữ gìn từng tất đất, nuôi giấu bộ đội, sinh ra những đứa trẻ giữa tiếng bom. Với tôi, đây là sự sống bất diệt, là minh chứng cho lòng yêu nước và tinh thần bất khuất không gì khuất phục nổi của dân tộc Việt Nam”.

Tháng 4 về, Quảng Trị không chỉ là điểm đến của ký ức, mà còn là điểm hẹn của những hành trình tri ân. Những cựu chiến binh trở lại thăm chiến trường xưa, mang theo nắm đất quê hương, chai nước chứa đựng nguồn nước nơi con sông quê mà bạn bè, đồng đội từng tắm để gửi đến những người đã nằm xuống trên mảnh đất lửa anh hùng này.

Những cựu chiến binh Trung đoàn 27 - Triệu Hải và những chuyến hành hương "Đưa quê hương vào cho đồng đội". Ảnh: Minh Tân

Những người trẻ lần đầu đến, để hiểu hơn về cái giá của hòa bình. Những học sinh, sinh viên ngồi lặng bên mộ liệt sĩ, viết nên những dòng nhật ký xúc động về một niềm tự hào, nguyện tiếp nối bảo vệ Tổ quốc, gìn giữ hòa bình và xây dựng đất nước ngày càng phát triển như ước nguyện của anh linh các Anh hùng liệt sĩ đã hi sinh vì Tổ quốc.

Hôm nay, khi đất nước bước vào mùa lễ lớn kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025), Quảng Trị lại thêm một lần nữa trở thành điểm hẹn thiêng liêng của triệu con tim hướng về lịch sử. Những cánh hoa trắng vẫn nhẹ nhàng trôi trên dòng Thạch Hãn, những nén hương vẫn được thắp lên trong lòng Thành cổ, trên đại ngàn Trường Sơn với lòng biết ơn và khát vọng vươn lên của bao thế hệ trẻ hôm nay.

Những con đường xưa in dấu bánh xích xe tăng giờ rộn ràng tiếng xe du lịch. Những vùng “đất chết” năm nào vì bom đạn nay đã thành làng quê xanh mát, ruộng đồng thẳng cánh cò bay. Trên mảnh đất từng chi chít hố bom nay là tiếng bước chân dập dìu đến với các “địa chỉ đỏ”, đó không chỉ là hành trình tri ân mà còn là hành trình khám phá lịch sử, giáo dục thế hệ trẻ tình yêu quê hương, đất nước.