Ngày 10/10/1954 đã đi vào lịch sử dân tộc như một mốc son chói lọi. Sau gần một thế kỷ chịu ách đô hộ, Hà Nội chính thức sạch bóng quân thù, hân hoan chào đón những đoàn quân chiến thắng trở về trong rực rỡ cờ hoa.

Sáng 10/10/1954, các cánh quân của Quân đội nhân dân Việt Nam từ các cửa ô tiến vào tiếp quản Thủ đô được giải phóng trong rừng cờ hoa đón chào của 20 vạn người dân Hà Nội. Ảnh tư liệu

Chiến thắng Điện Biên Phủ “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu” buộc thực dân Pháp phải ký Hiệp định Geneva ngày 21/7/1954, công nhận độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Việt Nam.

Theo Hiệp định, Hà Nội nằm trong khu vực tập kết 80 ngày của quân đội Pháp trước khi chuyển giao cho ta quản lý. Trong thời gian này, quân và dân Thủ đô vẫn phải kiên trì đấu tranh, bởi thực dân Pháp tìm cách phá hoại kinh tế, văn hóa, đồng thời dụ dỗ, cưỡng ép Nhân dân di cư vào Nam.

Với đỉnh cao là chiến thắng Điện Biên Phủ "lừng lẫy năm châu/chấn động địa cầu", phía Pháp buộc phải ngồi vào bàn đàm phán tại Hội nghị Geneve, kết thúc cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của Nhân dân Việt Nam kéo dài 9 năm. Ảnh tư liệu

Ngày 17/9/1954, theo quyết nghị của Hội đồng Chính phủ, Ủy ban Quân chính thành phố Hà Nội được thành lập do Thiếu tướng Vương Thừa Vũ làm Chủ tịch, bác sĩ Trần Duy Hưng làm Phó Chủ tịch, với nhiệm vụ tiếp quản và quản lý Thủ đô. Sau nhiều cuộc đàm phán, hai bên đã ký Hiệp định bàn giao Hà Nội về quân sự (30/9/1954) và hành chính (2/10/1954).

Từ ngày 6/10, quân Pháp bắt đầu rút khỏi Văn Điển, Hà Đông và vùng phụ cận. Ngày 8/10, các đơn vị Quân đội nhân dân Việt Nam tiến sát các cửa ô thành phố. Đến chiều 9/10, quân Pháp lặng lẽ rút qua cầu Long Biên, trong khi bộ đội ta từ phía bên này tiến vào, dưới sự giám sát của Ủy ban Quốc tế thi hành Hiệp định Geneva. 16 giờ 30 phút cùng ngày, quân ta hoàn toàn tiếp quản Hà Nội trong an toàn, trật tự.

Lính Pháp rút khỏi Hà Nội qua đường cầu Long Biên. Ảnh tư liệu

Bộ đội ta tiến qua cầu Long Biên vào tiếp quản Hà Nội chiều 9/10/1954. Ảnh tư liệu

Sáng 10/10/1954, hàng vạn Nhân dân Thủ đô trong trang phục chỉnh tề, tay cầm cờ đỏ sao vàng, ảnh Bác Hồ, rực rỡ hoa tươi, đứng dọc các tuyến phố đón chào đoàn quân giải phóng. Dẫn đầu đội hình tiến vào trung tâm thành phố là đoàn xe của Thiếu tướng Vương Thừa Vũ và bác sĩ Trần Duy Hưng. Không khí ngày hội non sông lan tỏa khắp nơi, tiếng hô vang “Hồ Chủ tịch muôn năm! Kháng chiến thắng lợi muôn năm!” vang dội.

Hàng vạn người dân Hà Nội tràn ra đường chào đón đoàn quân chiến thắng về giải phóng Thủ đô. Ảnh tư liệu

Thiếu nữ Hà Nội chào đón Thiếu tướng Vương Thừa Vũ dẫn đầu Đại đoàn Quân Tiên Phong về tiếp quản Thủ đô bên hồ Hoàn Kiếm. Ảnh tư liệu

Đồng chí Trần Duy Hưng, Phó Chủ tịch Ủy ban Quân chính, sau là Chủ tịch Ủy ban Hành chính Hà Nội, trong ngày tiếp quản Thủ đô 10/10/1954. Ảnh: Tư liệu

15 giờ cùng ngày, tại sân vận động Cột Cờ, Ủy ban Quân chính long trọng tổ chức lễ chào cờ. Hồi còi dài vang lên từ Nhà hát Lớn báo hiệu thời khắc lịch sử: Thủ đô Hà Nội hoàn toàn giải phóng.

Các đơn vị thuộc Đại đoàn 308 tiếp quản Hà Nội tiến hành nghi lễ chào cờ đầu tiên trong Ngày Giải phóng Thủ đô, diễn ra tại sân Cột Cờ (nay là Đoan Môn - Hoàng thành Thăng Long) vào lúc 15 giờ ngày 10/10/1954. Ảnh tư liệu

Đoàn quân giải phóng làm lễ chào cờ tại sân Đoan Môn - Hoàng thành Thăng Long năm 1954. Ảnh tư liệu

Hồi còi dài vang lên từ Nhà hát Lớn báo hiệu thời khắc lịch sử: Thủ đô Hà Nội hoàn toàn giải phóng. Ảnh: Tư liệu

Ngày 10/10/1954 mở ra một chương mới vẻ vang cho Hà Nội – mảnh đất ngàn năm văn hiến. Thủ đô sạch bóng quân thù, Nhân dân lao động từ thân phận nô lệ trở thành người làm chủ vận mệnh của mình, bắt đầu sự nghiệp xây dựng xã hội mới, tiến vào con đường cách mạng xã hội chủ nghĩa dưới sự lãnh đạo của Đảng.

Các đơn vị thuộc Đại đoàn 308 tiến vào khu vực ngã năm Bờ Hồ (nay là quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục), sáng 10/10/1954, trong tiếng reo vui của người dân Thủ đô. Ảnh tư liệu

Ngày 10/10/1954, Thủ đô Hà Nội hân hoan đón chào đoàn quân chiến thắng trở về. Ảnh tư liệu

Với những chiến công oanh liệt và đóng góp to lớn trong sự nghiệp cách mạng, Đảng và Nhà nước đã nhiều lần trao tặng Thủ đô những phần thưởng cao quý: Huân chương Sao Vàng (1994, 2004, 2010) và danh hiệu Thành phố Anh hùng (2000).

Ngày Giải phóng Thủ đô không chỉ là niềm tự hào của Nhân dân Hà Nội, mà còn là biểu tượng của ý chí quật cường, khát vọng hòa bình và tinh thần đoàn kết của dân tộc Việt Nam trong thời đại Hồ Chí Minh.

Hồ Hoàn Kiếm và Cột cờ Hà Nội Ảnh: IT

71 năm giải phóng Thủ đô (10/10/1954 - 10/10/2025) - Hà Nội vẫn vẹn nguyên vẻ đẹp nghìn năm văn hiến. Những công trình lịch sử như: Hồ Hoàn Kiếm, Cột cờ Hà Nội, Hoàng Thành Thăng Long, Nhà hát lớn, Cầu Long Biên, Quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục... vẫn uy nghi, trầm mặc giữa lòng thành phố hiện đại, trở thành chứng nhân lịch sử, gợi nhắc ký ức hào hùng và khẳng định sức sống bền bỉ của Thủ đô ngàn năm tuổi.

Hoàng Thành Thăng Long và Nhà hát lớn. Ảnh: Hoàng Thành Thăng Long và IT

Cầu Long Biên và Quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục. Ảnh: IT