Tỉnh Đắk Lắk đang tưng bừng với hàng loạt sự kiện xoay quanh Lễ hội cà phê Buôn Ma Thuột lần thứ 9 năm 2025. Mùa lễ hội này được đánh giá có quy mô hoành tráng nhất từ trước đến nay. Đặc biệt hơn, lễ hội còn diễn ra đúng vào dịp Lễ kỷ niệm 50 năm chiến thắng Buôn Ma Thuột - chiến thắng mở đầu cho cuộc Tổng tiến công và nổi dậy toàn thắng mùa Xuân năm 1975, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Ông Nguyễn Văn Lạng – nguyên Chủ tịch UBND tỉnh Đắk Lắk, nguyên Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (Bìa trái) đã có những chia sẻ thú vị với PV Báo Thanh tra về những kỷ niệm với Lễ hội cà phê Buôn Ma Thuột.

Trong thời điểm thiêng liêng đầy tự hào này, PV Báo Thanh tra đã có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Văn Lạng – nguyên Chủ tịch UBND tỉnh Đắk Lắk, nguyên Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ, người đặt nền móng cho Lễ hội Cà phê Buôn Ma Thuột. Ông là người đã đưa ra ý tưởng và đặt nền móng cho Lễ hội Cà phê Buôn Ma Thuột.

Ông Lạng chia sẻ, rất tự hào khi Lễ hội cà phê Buôn Ma Thuột đã đi đến hành trình 20 năm. Ông cũng vui mừng khi cà phê Việt Nam nói chung và Đắk Lắk nói riêng đã vươn xa và đã khẳng định được vị thế trên trường quốc tế.

“Việt Nam đã trở thành cường quốc xuất khẩu cà phê đứng thứ 2 thế giới. Hiện kim ngạch xuất khẩu cà phê Việt vượt mốc 5 tỷ đô la. Trong đó có sự đóng góp rất lớn của Đắk Lắk – thủ phủ cà phê cả nước. Với tôi, đây là câu trả lời trực quan nhất cho câu hỏi “liệu cà phê có phải là con gà đẻ trứng vàng?”, mà tôi từng bị chất vấn cách đây gần 30 năm”, ông Lạng nói và hồi tưởng về hành trình phát triển của cây cà phê trên cao nguyên Đắk Lắk.

Việt Nam đã trở thành cường quốc xuất khẩu cà phê đứng thứ 2 thế giới. Hiện kim ngạch xuất khẩu cà phê Việt vượt mốc 5 tỷ đô la.

Theo ông Lạng, cây cà phê có mặt trên vùng đất đỏ bazan Đắk Lắk từ rất sớm, do người Pháp đưa sang trồng tại các đồn điền như CADA, ROSSI… Sau giải phóng, các đồn điền này được chính quyền tiếp quản, tiếp tục phát triển cây cà phê. Với lợi thế về khí hậu, thổ nhưỡng, cây cà phê được bà con Đắk Lắk mở rộng diện tích. Có năm, diện tích trồng mới lên tới hàng nghìn héc-ta khiến trung ương “sốt ruột”. Năm 1995, ông Lạng bị chất vấn khi diện tích cà phê phát triển “nóng”.

Các đại biểu tại Lễ hội cà phê Buôn Ma Thuột lần đầu tiên. Ảnh: Bảo Hưng

Thời điểm đó, ông Lạng đương chức Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đắk Lắk. Ông đã khẳng định rằng lịch sử sẽ chứng minh “cà phê là con gà đẻ trứng vàng”. Và hơn thế nữa cà phê Đắk Lắk sẽ có vị thế, vươn tầm thế giới. Sở dĩ ông có niềm tin như vậy là nhờ những chuyến xuất ngoại đến nhiều quốc gia sản xuất cà phê.

“Đắk Lắk đã dẫn đầu cả nước về diện tích cà phê. Bài toán đặt ra chính là thị trường tiêu thụ. Do đó, tôi nghĩ đến việc thăm các quốc gia lớn về sản xuất cà phê để học hỏi kinh nghiệm. Nói là làm, tôi cùng một số doanh nghiệp cà phê bắt đầu xuất ngoại. Nơi tôi đến nhiều nhất là Brazil – cường quốc số 1 thế giới về cà phê. Đến tận nơi mới thấy quy mô và sản lượng của họ hơn 10 lần nước ta. Brazil chủ yếu sản xuất cà phê Arabica (cà phê chè-PV). Họ có diện tích hàng triệu héc-ta, sản lượng rất cao. Ngoài ra họ có nhiều chính sách đặc biệt để phát triển loại nông sản này”, ông Lạng kể.

Ông Nguyễn Văn Lạng là “Cha đẻ” của Lễ hội Cà phê Buôn Ma Thuột.

Ngoài ra, ông Lạng còn nhiều lần được tham dự hội nghị quốc tế về cà phê. Năm 2002 ông Lạng có cơ duyên gặp Tổng thống Brazil trong dịp hội nghị cà phê. Lần gặp gỡ này đã đặt tiền đề cho sự hợp tác tổ chức hội thảo cà phê Việt Nam – Brazil.

Một trong những chính sách mà ông học hỏi, tham mưu là nghiên cứu ghép chồi cà phê. Năm 2002, UBND tỉnh Đắk Lắk đồng ý cấp 1,4 tỷ đồng cho Viện nghiên cứu Cà phê Eakmat để thực hiện đề án này sau chuyến đi Brazil và chính ông Lạng là người trực tiếp chỉ đạo thực hiện.

Trong những chuyến xuất ngoại, ông Lạng tận thấy lễ hội cà phê do Brazil tổ chức, thu hút cả triệu người tham gia. Thông qua lễ hội, họ quảng bá sinh động, trực quan, hấp dẫn nhất về truyền thống văn hoá dân tộc, và cây cà phê.

Ông Nguyễn Văn Lạng chụp ảnh lưu niệm với Nguyên Bí thư Tỉnh uỷ Đắk Lắk Y Luyện Niê Kdăm trong một lần trở lại ghé thăm Đắk Lắk.

Ý tưởng tổ chức lễ hội cà phê cho Buôn Ma Thuột được manh nha từ đó và ông đã báo cáo với Bí thư Tỉnh uỷ Đắk Lắk Y Luyện Niê Kdăm thời đó. Đồng thời, ông cũng đề xuất và được chấp thuận cho thực hiện Chỉ dẫn địa lý cà phê Buôn Ma Thuột. Theo ông, cây cà phê có tại Đắk Lắk từ rất lâu, nếu không đăng ký bảo hộ, sau này dễ xảy ra tranh chấp pháp lý.

Từ năm 2003, câu chuyện Chỉ dẫn địa lý cà phê Buôn Ma Thuột và tổ chức lễ hội cà phê đã được tỉnh Đắk Lắk bàn đến. Tuy nhiên, năm 2004, địa phương này lại xảy ra bạo loạn do các thế lực phản động xúi giục bà con dân tộc trong tỉnh. Việc tổ chức lễ hội cà phê tưởng chừng không thể nhưng với sự quyết tâm của Đắk Lắk, trung ương đồng ý cho thực hiện. Sau đó, Đắk Lắk đã mất 10 tháng để chuẩn bị.

“Thời điểm đó, lễ hội được diễn ra tại khách sạn Biệt Điện (TP Buôn Ma Thuột). Lễ hội có voi diễu hành, có cồng chiêng, bà con đi dự lễ hội đông vui lắm. Nhiều quán cà phê tự nguyện mời cà phê miễn phí. Có một sự kiện đặc biệt chính là thời điểm tổ chức lại gặp mưa. Ban tổ chức đã tính đến phương án làm mái che song thấy không khả thi. Chúng tôi thuận theo ý trời vậy. Bất ngờ là khi khai mạc trời lại tạnh hẳn mưa, lễ hội diễn ra thành công tốt đẹp”, ông Lạng nhớ lại.

Cũng tại lễ hội cà phê đầu tiên này, UBND tỉnh Đắk Lắk đón nhận Chỉ dẫn địa lý “cà phê Buôn Ma Thuột” do Cục sở hữu trí tuệ cấp. Đây là mốc lịch sử đáng nhớ trong chặng đường phát triển đầy thử thách của ngành cà phê địa phương.

Lễ hội cà phê Buôn Ma Thuột đã được tổ chức 9 lần và để lại nhiều dấu ấn tốt đẹp trong lòng người dân và du khách.

Theo ông Lạng, lễ hội cà phê là lễ hội đầu tiên về ngành hàng Việt Nam. Và trong hành trình 20 năm với 9 lần được tổ chức, các doanh nghiệp cà phê trên địa bàn tỉnh như: Simexco DakLak, Inexim DakLak, Công ty cổ phần cà phê Thắng Lợi, Công ty cổ phần cà phê Phước An, Công ty cà phê Việt Đức và Công ty cổ phần cà phê Trung Nguyên... có phần đóng góp không nhỏ vào thành công của lễ hội.

Theo ông Lạng, Lễ hội là dịp để các doanh nghiệp cà phê quảng bá hình ảnh trực quan sinh động nhất đến đối tác, bạn bè trong nước và quốc tế về việc trồng, sản xuất và chế biến cà phê. Lễ hội cũng là dịp để địa phương giới thiệu văn hoá, vùng đất con người; là điểm hẹn của những người yêu cà phê; nơi gặp gỡ, hợp tác của các nhà nhập khẩu; dịp để các doanh nghiệp giới thiệu sản phẩm mới, công nghệ mới…, phục vụ cho ngành hàng cà phê.

Quy mô và chất lượng tổ chức của Lễ hội cà phê Buôn Má Thuột ngày càng được nâng cao.

Không chỉ là người “khai sinh” Lễ hội cà phê Buôn Ma Thuột, ông Lạng còn học hỏi, đưa về địa phương vận hành sàn giao dịch cà phê, kết nối với sàn giao dịch cà phê kỳ hạn Luân Đôn. Ông Lạng cho hay, thông qua sàn giao dịch, bà con, doanh nghiệp địa phương nắm bắt được thay đổi giá cả cà phê của thế giới từng ngày thậm chí từng giờ. Qua đó, tránh được tình trạng ép giá, tạo sự công bằng trong kinh doanh. Ông tâm sự, các giải pháp về cà phê, ngành hàng cà phê hầu như đều “xé rào” vì chưa có quy định cụ thể. Rất mừng là Trung ương đã tin tưởng, ủng hộ để ngành hàng cà phê có được vị thế như hôm nay...