Không dám chen lấn trong “rừng” người nhích từng bước vào động Hương Tích mùa chính hội, nhiều khách đành ngồi nghỉ trước rác thải ngập đường. Ảnh: Minh Thanh

Nhiều khách đi lễ chùa Hương (xã Hương Sơn, huyện Mỹ Đức, Hà Nội) dịp cuối tuần tháng Giêng không khỏi ngao ngán chứng kiến hàng trăm thuyền đò chở nặng nườm nượp xuôi ngược suối Yến. Bến Trò váng động âm thanh “ùng oàng” do hàng trăm đò sắt va chạm. Hàng vạn người vòng trong vòng ngoài các đền chùa, hăm hở chen lấn gắng tiến sát ban thờ. Suốt dọc bến Trò lên sát động Hương Tích, hàng quán ken dày bật loa đài oang oang, bàn ghế dựng ngổn ngang lấn lối đi. Khiếp nhất là rác rải khắp đường, nhiều nơi dồn thành từng đống. Hàng loạt biển bảng cảnh báo khách coi chừng bị ép giá, móc túi…

Một bức tranh tình trải mấy Thu

Trong 3 tháng lễ hội năm 2013 - 2014, Ban Quản lý Khu di tích & Danh thắng Hương Sơn (BQL) thống kê bình quân có trên 43 ngàn lượt khách/tháng tới chùa Hương, đa số dồn vào tuyến đền Trình - động Hương Tích sáng đi tối về. Sang mùa Hè - Thu, khách giảm mạnh trên 93%.

Một ngày cuối tháng 10, chúng tôi lạ lẫm đến bến Yến vắng ngơ vắng ngắt. Bà Nguyễn Thị An đón chúng tôi xuống đò, kể chuyến chở khách gần nhất cách đây đúng… 2 tháng!

Chùa Hương thanh vắng giúp du khách thảnh thơi tâm trí chiêm ngưỡng “một bức tranh tình trải mấy thu” (thơ Tản Đà). Còn gì nhẹ nhõm bằng giữa trời cuối Thu - chớm Đông lênh đênh giữa dòng suối Yến thơ mộng ngắm phong cảnh, mây núi in bóng xuống mặt nước trong veo. Đứng giữa cầu Hội nhìn xuống, nhiều lúc chỉ thấy một con đò cô liêu trôi giữa dòng suối uốn lượn. Giữa mênh mông tĩnh lặng, tâm hồn càng thêm nhẹ nhàng trước cảnh vật thanh bình hai bên bờ suối.

Gần tới chân cầu Hội, bà Nguyễn Thị An rẽ trái vào một nhánh suối Yến dựng tấm biển “nếu có nhu cầu vào giá 30.000 đồng/đò - cấm ngắt hoa”. Trên mặt nước dài 500m, rộng 10m nở bạt ngàn hoa súng đỏ tươi, phía sau và nhánh suối bên cạnh trồng sen. Không như hoa sen khoe sắc cả ngày vào đầu Hè, bông súng đỏng đảnh nở từ tháng 8 đến đầu tháng 11 chỉ bung hết cỡ vào sáng sớm, tới 10 giờ bắt đầu cụp dần.

Lễ xong ở chùa Thiên Trù, nhóm nhân viên Tổng Công ty Phát triển khu công nghiệp (Đồng Nai) hài lòng ra mặt vì sáng suốt chọn đúng dịp cuối Thu ra Bắc du lịch tự do: “Công việc quá nhiều áp lực nên chúng tôi quyết định đi lễ Hương Sơn. Hành hương lễ Phật cần không gian thanh vắng, cũng chẳng ngại hành hương muộn sẽ bị thiên hạ đi trước “hớt” hết lộc”! Song nhiều du khách trong nước và quốc tế thất vọng vì cáp treo vào động Hương Tích “hỏng” nhưng không hề được báo trước tại điểm bán vé thắng cảnh - đò! Do nhiều thành viên không đủ sức leo bậc đá thêm hơn 5km đường núi vào động Hương Tích rồi quay ra, đoàn khách miền Nam bực bội rời chùa Thiên Trù trở về giữa trưa. Có người oán thán ra miệng vì tin rằng “cáp treo chê khách ít không chạy”.

Đất Phật thân thiện bất ngờ

“Trong họa có phúc”, suốt quãng đường leo bộ từ chùa Thiên Trù tới động Hương Tích, chúng tôi sung sướng đi giữa đường sạch sẽ phong quang, ngửi rõ mùi hoa đại trên những thân cây cổ thụ. 90% hàng quán hai bên đường phủ kín bạt, lác đác hộ kinh doanh cố bám trụ luôn đon đả mời chào khách ngồi nghỉ chân miễn phí đặng bán thêm quà bánh, nước nôi. Mùa lễ hội, khách ngồi nghỉ suông không ăn uống đáng kể đương nhiên phải trả 10 ngàn đồng/người! Hồi tháng 2/2014, một nhóm khách hành hương ghé quán Hà Thanh (cách cổng xuống động Hương Tích chừng 50m), không hỏi giá trước nên bị “cứa cổ” 320 ngàn đồng/ấm trà.

Quy luật thị trường đã điều chỉnh tất cả. So với 3 tháng chính hội, giá thuê khách sạn đủ tiện nghi ở khu vực cầu Yến Vĩ giảm mạnh còn 200 ngàn đồng/phòng đôi/đêm. Chúng tôi 5 người ăn bữa tối vừa phải ở nhà hàng có tiếng ở trung tâm xã chỉ hết 200 ngàn - cứ nghĩ ít nhất phải trả gấp đôi. Còn bữa trưa thịnh soạn 140 ngàn đồng/suất tại nhà hàng lớn nhất trước Nam Thiên Môn no… căng rốn, còn thừa đến 1/3 thức ăn.

Chỉ trong mùa trái hội, chùa Hương mới thực sự trở về giá trị “Hương Sơn là thú thanh tao” trong quá khứ để khách “ao ước bấy lâu nay” như trong thơ của danh sĩ Chu Mạnh Trinh. Chẳng biết những lời cầu khấn trong động Hương Tích không một bóng người linh ứng đến đâu, chỉ thấy cần lạy tạ Đức Phật đã phù hộ cho chúng tôi quyết định vãn cảnh chùa Hương mùa trái hội. Dù chuyến cuối bộ trở ra bến Trò mệt lử và 2 hôm sau đau nhừ hai chân…

Giữa dòng suối Yến yên bình, du khách thanh thản ngắm phong cảnh hữu tình. Ảnh: Minh Thanh

Trở ngại cáp treo

Bảng phân công ở Trạm Điều hành bến Yến thể hiện cả ngày hôm ấy chỉ có 21 lượt đò chở khách. Người chèo đò 6 chỗ như bà Nguyễn Thị An sáng chở khách vào bến Trò, chờ tới giữa buổi chiều đón ra chỉ được nhận vỏn vẹn 120.000 đồng (bằng 50% tiền vé đò khách phải trả). Thế nên, lái đò phục vụ tốt thì khách nên bồi dưỡng thêm ít nhất dăm chục, một trăm…

Phó trưởng BQL Nguyễn Xuân Hoan mong muốn du khách tận dụng cảnh quan thiên nhiên đẹp, đền chùa thanh vắng, giá dịch vụ rẻ… để tới chùa Hương nhiều hơn vào ngoài mùa lễ hội. Từ đó ở lại lâu hơn, sử dụng cả hướng dẫn viên địa phương nhằm hiểu hơn giá trị di sản (đi hết ba tuyến Thiên Trù - Hương Tích, Long Vân - Thanh Sơn, Tuyết Sơn mất 3 ngày).

Tuy nhiên, đại diện Công ty Thương mại & Du lịch Quốc tế (Hà Nội) Bùi Thị Phương Thảo băn khoăn: “Khách vẫn ưa thích nhất tuyến Thiên Trù - Hương Tích nên trừ trường hợp đột xuất, Công ty Vận tải & Du lịch Hương Sơn cần thông báo rõ ngày giờ vận hành cáp treo trên trang web của mình và BQL. Nếu phải đủ số lượng người tối thiểu mới chở, cũng cần niêm yết công khai để khách biết trước”.

Nhiều người kinh doanh dịch vụ quanh chùa Thiên Trù cho biết, mùa thấp điểm cáp treo chỉ chở chuyến vào Hương Tích duy nhất trong ngày trong khoảng 11 - 12 giờ. Chị Thảo đã nhiều lần gọi tới 3 số điện thoại công bố trên web của công ty và BQL để hỏi thông tin cụ thể: Một số “chưa có”, hai số còn lại không ai nghe máy. “Thuyết phục khách đi chùa Hương mùa Hè - Thu thú vị lắm, tới nơi mới biết cáp treo “hỏng” thì lữ hành nghe mắng điếc tai”, chị ngao ngán.

Minh Thanh