Đoạn cao tốc Mai Sơn - Quốc lộ 45. Ảnh: VNN

Sáng 21/5, Quốc hội thảo luận trên hội trường về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của Dự thảo Luật Đường bộ.

Một trong những nội dung được quan tâm trong dự thảo luật này là đề xuất thu phí trên các tuyến cao tốc do Nhà nước đầu tư.

Trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý Dự thảo Luật Đường bộ, Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng An ninh Lê Tấn Tới cho hay, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã tiếp thu ý kiến đại biểu về nguồn tài chính đầu tư, xây dựng, quản lý, vận hành, khai thác, bảo trì kết cấu hạ tầng đường bộ và nguồn thu từ kết cấu hạ tầng đường bộ.

Theo đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo chỉnh lý điểm a khoản 2 Điều 42 thành “phí sử dụng đường bộ thu qua đầu phương tiện đối với xe ô tô”. Các nguồn thu quy định tại khoản này sẽ được nộp vào Ngân sách nhà nước để phân bổ theo quy định.

Với quy định phí sử dụng đường cao tốc, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho biết Bộ Giao thông Vận tải đã triển khai nghiên cứu phương án thu trên các tuyến đường cao tốc do Nhà nước đầu tư, đánh giá tác động trong trường hợp thu phí và không thu phí đối với các tuyến đường cao tốc do Nhà nước đầu tư.

Các tuyến đường cao tốc do Nhà nước đầu tư đều có đường quốc lộ song hành, cho phép người tham gia giao thông có quyền lựa chọn sử dụng đường cao tốc hoặc đường quốc lộ.

Trong khi đó, người tham gia giao thông trên đường cao tốc được hưởng nhiều lợi ích hơn do tiết kiệm thời gian, tiết kiệm chi phí vận tải, chi phí nhiên liệu, chi phí khấu hao phương tiện.

Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng An ninh Lê Tân Tới. Ảnh: P.Thắng

Cũng theo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, hình thức thu phí sử dụng đường bộ hiện tại chưa phân loại được người sử dụng đường bộ thông thường và người sử dụng đường bộ cao tốc.

Để bảo đảm sự phù hợp giữa mức phí đóng góp và chất lượng dịch vụ được hưởng của người sử dụng, căn cứ trên nguyên tắc người sử dụng dịch vụ có chất lượng cao hơn thì phải trả chi phí cao hơn và người sử dụng có quyền lựa chọn tuyến song hành, dự thảo luật đã bổ sung quy định này.

Mức thu sẽ được xác định theo từng tuyến cao tốc đảm bảo phù hợp với điều kiện khai thác từng khu vực, phù hợp với chất lượng dịch vụ nhưng không vượt quá khả năng chi trả của người sử dụng đường cao tốc.

Khẳng định “thu phí này không dẫn đến phí chồng phí”, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị giữ nguyên như dự thảo luật Chính phủ trình nhằm tạo nguồn lực đầu tư, xây dựng kết cấu hạ tầng đường bộ trong bối cảnh ngân sách nhà nước còn khó khăn.

“Việc thu phí đường cao tốc nhằm bảo đảm tính công bằng khi phương tiện tham gia giao thông được sử dụng dịch vụ tốt hơn, rút ngắn thời gian hành trình và chỉ áp dụng với các tuyến cao tốc có tuyến đường bộ song hành”, ông Lê Tấn Tới báo cáo Quốc hội.

Khoản 2 điều 42 trong dự thảo luật quy định về nguồn tài chính để đầu tư xây dựng, quản lý, vận hành, khai thác và bảo trì kết cấu hạ tầng đường bộ nêu rõ nguồn thu nộp ngân sách Nhà nước gồm: Phí sử dụng đường bộ thu qua đầu phương tiện đối với xe ô tô; Phí sử dụng đường cao tốc thu đối với phương tiện lưu thông trên tuyến đường cao tốc do Nhà nước đầu tư, sở hữu, quản lý và khai thác…

Quốc hội thảo luận trên hội trường về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của Dự thảo Luật Đường bộ. Ảnh: P.Thắng

Liên quan quy định chung đối với đường cao tốc, có ý kiến đại biểu đề nghị xem xét lại định nghĩa đường cao tốc; quy định đường cao tốc tối thiểu phải có 4 làn đường và phải có làn dừng khẩn cấp.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội giải thích giai đoạn vừa qua, do nguồn lực có hạn, để đáp ứng nhu cầu trước mắt, một số tuyến cao tốc được đầu tư phân kỳ với quy mô 2 làn xe nhằm đảm bảo kết nối thông tuyến, phục vụ nhu cầu vận tải, phát triển kinh tế - xã hội.

Từ thực tế khai thác cho thấy các tuyến đường cao tốc đầu tư phân kỳ 2 làn xe khi đưa vào khai thác đã gặp một số khó khăn, bất cập nhất định.

Vì vậy, từ năm 2023, Thủ tướng đã chỉ đạo không đầu tư đường cao tốc phân kỳ 2 làn xe, song việc triển khai theo định hướng này vẫn rất khó khăn do không thể cân đối đủ nguồn vốn để thực hiện.

Từ thực tiễn nêu trên, việc phân kỳ đầu tư đường cao tốc đã được quy định tại khoản 4 Điều 50 dự thảo Luật Chính phủ trình. Các yêu cầu cụ thể với đường cao tốc phân kỳ đầu tư sẽ được Bộ Giao thông Vận tải nghiên cứu quy định tại Quy chuẩn quốc gia về thiết kế đường cao tốc để triển khai thực hiện.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội do đó đề nghị không quy định cụ thể các yêu cầu kỹ thuật đường cao tốc trong dự thảo Luật.

Liên quan quy định về điểm dừng xe, trạm dừng nghỉ trên đường bộ, có ý kiến đề nghị quy định về trạm dừng nghỉ dưới hai hình thức: Điểm thẳng cảnh và điểm dừng đỗ xe, đổ xăng, nghỉ ngơi, vì hiện nay nhiều nơi có cảnh đẹp, tuy nhiên đường cao tốc đi qua sẽ không dừng lại được.

Do đó, quy định điểm danh lam thắng cảnh thì khi đi trên đường cao tốc qua các điểm danh lam thắng cảnh đó có thể rẽ vào vừa nghỉ, vừa ngắm cảnh.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng trạm dừng nghỉ là công trình thuộc kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ, được xây dựng dọc theo các tuyến đường bộ để cung cấp các dịch vụ phục vụ người và phương tiện tham gia giao thông.

Trong khi đó, điểm thắng cảnh không thuộc kết cấu hạ tầng đường bộ, không trực tiếp phục vụ hoạt động giao thông đường bộ, nên quy định trong dự thảo luật này là không phù hợp.

Vì vậy, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Quốc hội cho giữ như dự thảo luật Chính phủ trình.