Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga. Ảnh: TN

Luật đã sửa, danh mục mật từ năm 2000-2004 vẫn dùng

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga (ĐBQH Đoàn Thái Nguyên), các quy định của dự thảo luật là phải đáp ứng đồng thời hai yêu cầu. Đầu tiên, là đảm bảo lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.

Tiếp đó là đảm bảo công khai minh bạch trong hoạt động của cơ quan, tổ chức, đơn vị và đảm bảo quyền tiếp cận thông tin của người dân, của ĐBQH, của báo chí và đảm bảo hiệu quả phòng, chống tham nhũng.

“Yêu cầu này khó, nhưng dù khó vẫn phải làm. Làm như thế này để đảm bảo cân đối giữa bảo vệ bí mật và công khai minh bạch. Giữa quyền tiếp cận thông tin và yêu cầu đảm bảo bí mật”, bà Nga nhấn mạnh.

ĐBQH Lê Thị Nga cho hay, hiện có những văn bản mật của cơ quan quan trọng được chụp đưa lên cả không gian mạng, làm ảnh hưởng tới quyền, lợi ích của Nhà nước, của quốc gia. Ngược lại, có tình trạng lạm dụng luật, đóng dấu mật vào những văn bản không mật.

Danh mục mật chậm rà soát, sửa đổi. Có những danh mục mật từ năm 2000-2004 tới nay vẫn dùng, trong khi hệ thống luật, việc công khai minh bạch, sửa đổi rất nhiều.

“Có cơ quan đóng mật vào cả danh sách Vụ trưởng hiện hành. Cái này thì có gì đâu mà mật! Có Bộ lại đóng dấu mật cả vào trả lời chất vấn ĐBQH dù không có thông tin mật làm cho ĐBQH không thể trả lời cử tri về các thông tin mà mình chất vấn”, bà Nga nêu.

Không công khai đẩy người dân dễ bị quy chụp

Nói về công tác phòng, chống tham nhũng, theo Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp, nhiều cơ quan Bộ, ngành vẫn chậm công khai, công khai hình thức, lạm dụng bảo mật không công khai.

Bà Nga cho rằng, điều này dẫn đến nhiều hệ quả làm ảnh hưởng tới Nhà nước, tổ chức, công dân và ảnh hưởng rất lớn tới công tác phòng, chống tham nhũng.

Hơn nữa, còn đẩy một số người dân, một số hoạt động nghề nghiệp vào tình trạng dễ bị quy chụp.

“Chúng tôi theo dõi một số vụ án và thấy một số cá nhân rơi vào vòng lao lý trong những trường hợp văn bản quy định về bảo mật không rõ ràng. Một số phóng viên báo chí, thậm chí một số cán bộ, công chức trong một số trường hợp và trên thực tế đã bị quy làm lộ mật”.

Vì vậy, cần làm rõ các điều liên quan tới phân loại, danh mục, điều cấm trong dự thảo luật vì quy định chưa thực sự rõ ràng, minh bạch.

ĐBQH Đoàn Thái Nguyên dẫn chứng, trong khái niệm “gây nguy hại tới lợi ích, quốc gia, dân tộc” thì “lợi ích, quốc gia, dân tộc” đã rất rộng và khái niệm “gây nguy hại” cũng chưa có tiêu chí phân biệt rõ.

Hay lĩnh vực tuyệt mật có 5 lĩnh vực (quốc phòng, an ninh, chính trị, đối ngoại, cơ yếu), có mức nguy hại đặc biệt nghiêm trọng. Tối mật có 16 lĩnh vực và mức nguy hại là rất nghiêm trọng. Còn lĩnh vực mật có đến 21 lĩnh vực và mức độ nguy hại là nghiêm trọng.

“Các ĐB trước tôi đã phát biểu rồi, tôi cho rằng cần quy định rõ ràng các khái niệm, lĩnh vực quá rộng”, bà Nga phát biểu.

Cần cụ thể, minh bạch hơn

ĐBQH Đoàn Thái nguyên đề nghị, việc bảo vệ mật phải làm sao để ĐBQH có điều kiện thuận lợi khi thảo luận các báo cáo, tiếp xúc cử tri, trả lời phỏng vấn báo chí.

Ngay cả phiên thảo luận các báo cáo công tác tư pháp tại hội trường QH, được truyền hình trực tiếp, các ĐBQH lúng túng vì nhận được 5 báo cáo của các cơ quan đóng dấu mật.

“Ngay Ủy ban Tư pháp rất là lo vì các cơ quan đóng dấu mật mà Ủy ban Tư pháp không đóng dấu mật thì cũng rất khó. Nhưng khi chúng tôi tra các văn bản quy định thì đại đa số là không mật nữa”, bà Nga cho rằng, danh mục mật của các cơ quan tư pháp chậm sửa đổi nên ĐBQH rất lúng túng.

Bà đề nghị, Chính phủ, Viện KSND Tối cao, TAND Tối cao cập nhật thông tin của luật mới để tạo điều kiện thuận lợi cho các ĐB.

Cơ quan soạn thảo, cơ quan thẩm tra rà soát lại để đảm bảo tính thống nhất của các quy định của luật này với các quy định có liên quan về quyền công khai, minh bạch, quyền tiếp cận thông tin, về phòng chống tham nhũng…

“Các quy định cụ thể, minh bạch hơn. Cần rà soát lại và tạo điều kiện cho ĐBQH và người dân hoạt động đúng quy định của pháp luật”, bà Nga chốt lại.

Có bí mật Nhà nước cần giữ vĩnh viễn

ĐB Nguyễn Mai Bộ (An Giang) cho rằng, quy định giải mật chưa rõ ràng, có những bí mật Nhà nước đương nhiên được giải mật bởi sự kiện pháp lý.

“Vừa rồi 70 năm kỷ niệm thương binh liệt sĩ, kế hoạch lãnh đạo Đảng, Nhà nước đi dự các điểm cầu truyền hình là hoàn toàn bí mật, nhưng khi MC giới thiệu thì đương nhiên sự kiện pháp lý đã được giải mật nên bảo để 10-20 năm không cần thiết”, ông Bộ ví dụ.

Theo ĐBQH Đoàn An Giang, có bí mật Nhà nước cần giữ vĩnh viễn, ví như Sở Chỉ huy Bộ Quốc phòng chỉ rất ít người được biết, nó là công trình tuyệt mật. Nếu Bộ Quốc phòng vẫn ở Nguyễn Tri Phương thì không thể nói 30 năm sau đó giải mật.

“Thời hạn phải tính đến, có sự kiện đương nhiên giải mật, nhưng có bí mật là vĩnh viễn”, ông Bộ nhấn mạnh.

Thảo Nguyên