Theo các doanh nghiệp ngoại, xe nhập khẩu "khó" đường về sau khi Nghị định 116 có hiệu lực từ 1/2018. Ảnh minh họa: Internet

Tại Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam (VBF) giữa kỳ 2018 sáng 4/7, Nhóm Công tác Ô tô - xe máy (gồm các doanh nghiệp Nhật Bản, Mỹ, châu Âu) đưa ra nhiều đề nghị thay đổi chính sách ô tô nhập khẩu, đồng thời yêu cầu tạm ngưng thi hành Nghị định 116/2017/NĐ-CP và Thông tư 03.

Lo ngại “rào cản” nhập khẩu ô tô

Theo Nhóm Công tác Ô tô - xe máy của VBF, cần phải sửa đổi một số quy định trong Nghị định 116.

“Nghị định này gần như đã làm ngưng toàn bộ việc kinh doanh xe CBU (nhập khẩu nguyên chiếc) của các nước phát triển như Nhật Bản, châu Âu… trong 6 tháng vừa qua”, ông Toru Kinoshita, Trưởng Nhóm Công tác Ô tô - xe máy nói.

Trưởng nhóm này cho rằng, quy mô thị trường và sự tăng trưởng ổn định là chìa khóa để thu hút đầu tư, phát triển sản xuất trong nước cũng như hỗ trợ các ngành công nghiệp hướng tới một nền công nghiệp ô tô đủ mạnh, có khả năng cạnh tranh.

“Chúng tôi tin rằng, một thị trường tăng trưởng ổn định cần bao gồm sự cân bằng hợp lý của cả xe CKD (nhập khẩu linh kiện về lắp ráp) và xe CBU”, Nhóm Công tác Ô tô - xe máy.

Chưa kể, tính hồi tố của Thông tư 03 hướng dẫn thực hiện Nghị định 116 đã ảnh hưởng tới các doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) và công ty sản xuất, lắp ráp xe trong nước khi họ không đủ thời gian để chuẩn bị, hoàn thiện các giấy tờ theo yêu cầu.

Theo thống kê của nhóm công tác này, 3 tháng đầu năm 2018 đã có 1 lô hàng được nhập tại cảng TP Hồ Chí Minh và cảng Hải Phòng, song thời gian thử nghiệm khí thải và an toàn đã gần 3 tuần.

Thời gian chờ thử nghiệm có thể kéo dài hơn với các lô xe nhập từ Thái Lan, Indonesia tăng lên sắp tới. Không có chiếc xe nào xuất xứ từ châu Âu được nhập về do vướng quy định mới về giấy chứng nhận kiểu loại VTA.

Trên cơ sở này, Nhóm Công tác Ô tô - xe máy tiếp tục đưa ra đề xuất, tất cả các xe nhập khẩu đã cập cảng Việt Nam từ 1/1 đến 30/6 được coi là “trên đường” và được miễn không áp dụng các quy định tại Nghị định 116, Thông tư 03 về quy định thử nghiệm khí thải, chứng nhận kiểu loại xe.

"Chúng tôi đề nghị Chính phủ cân nhắc việc xóa bỏ yêu cầu về chứng chỉ VTA của nước ngoài đối với xe nhập khẩu”, ông Kinoshita nhấn mạnh.

Cũng tỏ ý lo ngại, theo ông Nicolas Audier, đại diện Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham), Nghị định 116 và Thông tư 03 có yêu cầu về thử nghiệm với từng lô xe nhập khẩu trái ngược hoàn toàn với cam kết giữa EU và Việt Nam trong Cam kết tự do thương mại Việt Nam - Châu Âu (EVFTA) về việc chấp nhận chứng nhận ECE đối với xe nhập khẩu, phụ tùng và linh kiện mà không cần phải kiểm tra hay kiểm tra lại.

"EuroCham khẩn thiết đề nghị Bộ Giao thông Vận tải và Cục Đăng kiểm Việt Nam bổ sung quy định chỉ thử nghiệm khí thải và an toàn cho lô hàng đầu tiên và chấp nhận báo cáo thử nghiệm cho các lô hàng tiếp theo như quy định của năm ngoái, mà không cần thử nghiệm lại", nhóm doanh nghiệp châu Âu kiến nghị.

Hiệp hội Thương mại Mỹ (AmCham) cho rằng, Nghị định 116 đang tạo ra những rào cản kỹ thuật không mong muốn, gây khó xuất khẩu ô tô từ Hoa Kỳ vào Việt Nam.

“Các quy định mới tại Nghị định này thể hiện một sự chuyển biến quan trọng trong chính sách của Việt Nam đối với ô tô nhập khẩu. Chúng tôi đề nghị Chính phủ tạm hoãn thi hành Nghị định này trong thời hạn 18 tháng. Các công ty của chúng tôi rất mong muốn được trao đổi với Chính phủ nhằm tìm ra giải pháp sửa đổi Nghị định số 116", AmCham nhấn mạnh.

Tránh tạo kẽ hở, nguy cơ gian lận chất lượng

Phản hồi trước những đề nghị từ doanh nghiệp ngoại, ông Nguyễn Văn Công, Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải giải thích, quy định kiểm tra thử nghiệm theo lô và mẫu ô tô đại diện cho từng loại ô tô nhằm bảo vệ người tiêu dùng, tạo sự bình đẳng trong quản lý chất lượng với ô tô sản xuất, lắp ráp trong nước.

“Nếu chỉ thử nghiệm an toàn và khí thải ở lô hàng đầu tiên, các lô sau đó không kiểm tra, thử nghiệm sẽ tạo ra kẽ hở lớn, tiềm ẩn nguy cơ gian lận về chất lượng, tránh các bước kiểm tra của cơ quan chức năng, dẫn đến chất lượng của các xe nhập khẩu không được kiểm soát chặt chẽ và quyền lợi người tiêu dùng bị ảnh hưởng”, Thứ trưởng Bộ Giao thông nói.

Ông Công dẫn ví dụ trường hợp Công ty Ford Việt Nam vừa qua nhập về Việt Nam 4 kiểu loại xe khác nhau. Khi tiến hành kiểm tra khí thải từng lô theo quy định thì có đến 50% không đạt tiêu chuẩn khí thải mức 4, buộc phải tái xuất theo quy định tại Nghị định 116.

Cũng theo Thứ trưởng, có việc một doanh nghiệp nhập khẩu tiến hành nhập khẩu hàng loạt xe về và chỉ đăng ký kiểm tra cho một lô đại diện (có thể là 1 xe duy nhất đã được doanh nghiệp chuẩn bị trước, lựa chọn xe tốt nhất) để cơ quan chức năng kiểm tra, cấp chứng nhận. Sau đó, doanh nghiệp tiếp tục đăng ký kiểm tra cho các lô nhập khẩu với số lượng không giới hạn trong thời gian dài, có khi tới cả năm.

“Trường hợp này, cơ quan chức năng sẽ không thể kiểm soát được chất lượng khí thải, an toàn và chất lượng linh kiện”, ông Công nhấn mạnh, đây chính là lỗ hổng lớn trong quản lý chất lượng xe nhập khẩu.

Từ những phân tích trên, Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải khẳng định, phương thức kiểm tra thử nghiệm theo từng lô với ô tô nhập khẩu như quy định tại Nghị đinh 116 và Thông tư 03 "là cần thiết, nhằm đảm bảo sự đồng nhất về chất lượng ôtô nhập, tạo bình đẳng với xe sản xuất, lắp ráp trong nước và quyền lợi người tiêu dùng". 

Vài ngày trước, Văn phòng Chính phủ vừa có văn bản truyền ý kiến, kết luận của Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng tại cuộc họp đánh giá thực hiện Nghị định 116.

Phó Thủ tướng khẳng định quan điểm của Chính phủ, khuyến khích sản xuất, lắp ráp ôtô trong nước, tạo ra các sản phẩm chất lượng, giá thành hợp lý đáp ứng nhu cầu tiêu dùng và ngăn chặn các sản phẩm nhập khẩu kém chất lượng... trên cơ sở đảm bảo các nguyên tắc cam kết hội nhập. Ông yêu cầu các bộ, ngành khi tham mưu xây dựng chính sách phải đảm bảo nguyên tắc này.

Để tiếp tục tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, Chính phủ yêu cầu Bộ Giao thông Vận tải khẩn trương ban hành Thông tư hướng dẫn khoản 1 Điều 6 Nghị định 116 về quản lý chất lượng ôtô sản xuất lắp ráp, đảm bảo ban hành trong tháng 10/2018 để các doanh nghiệp có đủ thời gian thực hiện sản xuất ô tô theo quy định mới. 

"Nội dung quy định phải phù hợp với thực tiễn, đơn giản hoá các điều kiện cần thiết, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp sản xuất trong nước phát triển", Phó Thủ tướng nhấn mạnh. 

Thảo Nguyên