Dệt may, thủy sản, đồ gỗ, cùng với các ngành liên quan như bất động sản khu công nghiệp và logistics, được đánh giá là những lĩnh vực chịu tổn thương nặng nề nhất sau quyết định áp thuế của Mỹ. Ảnh: Đông Hà

Mức thuế quan cao này không chỉ làm gia tăng đáng kể chi phí xuất khẩu, mà còn trực tiếp làm suy giảm khả năng cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam tại thị trường Mỹ – một trong những thị trường xuất khẩu quan trọng và có kim ngạch lớn nhất của Việt Nam. Hệ quả là các doanh nghiệp Việt sẽ gặp nhiều khó khăn hơn trong việc duy trì thị phần, đối mặt với nguy cơ bị thay thế bởi các đối thủ đến từ những quốc gia có chi phí sản xuất và mức thuế thấp hơn.

Hàng loạt mặt hàng xuất khẩu chủ lực “dính đòn”

Việc Mỹ công bố áp dụng mức thuế đối ứng lên tới 46% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam đã ngay lập tức làm dấy lên lo ngại về tác động tiêu cực đến nhiều ngành kinh tế chủ lực, đặc biệt là các lĩnh vực có tỷ trọng xuất khẩu lớn vào thị trường này.

Theo chuyên gia kinh tế Đỗ Bảo Ngọc, nếu mức thuế cao này được thực thi, Việt Nam sẽ có nhiều ngành bị ảnh hưởng, cả trực tiếp lẫn gián tiếp. Trong nhóm chịu tác động trực tiếp, dệt may và da giày được đánh giá là nhạy cảm nhất, bởi Mỹ hiện là thị trường xuất khẩu lớn nhất của các doanh nghiệp trong lĩnh vực này. Ngành gỗ và nội thất cũng không tránh khỏi tổn thương, khi nhiều sản phẩm gỗ của Việt Nam đang có mặt phổ biến tại thị trường Mỹ. Tương tự, điện tử và linh kiện – ngành vốn có mức xuất khẩu cao – sẽ đối diện nguy cơ gián đoạn chuỗi cung ứng và đơn hàng sụt giảm nếu thuế quan làm gia tăng chi phí đầu ra.

Ngoài các ngành chịu tác động trực tiếp, một số lĩnh vực có thể bị ảnh hưởng gián tiếp nhưng không kém phần đáng lo ngại. Bất động sản khu công nghiệp, vốn đang hưởng lợi từ làn sóng dịch chuyển sản xuất toàn cầu, có thể bị chững lại nếu nhu cầu mở rộng nhà máy từ các doanh nghiệp xuất khẩu sang Mỹ giảm xuống. Ngành logistics, với vai trò là mắt xích trung gian của chuỗi thương mại, cũng sẽ chịu áp lực khi lưu lượng hàng hóa xuất khẩu sụt giảm, kéo theo doanh thu vận tải và dịch vụ kho bãi đi xuống.

Phân tích từ VIS Rating – một tổ chức chuyên về xếp hạng tín nhiệm – cũng đưa ra đánh giá tương đồng. Theo đó, các ngành dễ bị tổn thương nhất khi Việt Nam bị áp thuế cao gồm điện tử, thiết bị máy móc, dệt may, giày dép và đồ gỗ. Đây đều là những ngành chiếm tỷ trọng lớn trong kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ, đồng thời nhiều doanh nghiệp trong lĩnh vực này có mức độ phụ thuộc cao vào thị trường này, khiến dư địa xoay chuyển khi bị áp thuế là tương đối hạn chế.

Tuy nhiên, VIS Rating cũng cho rằng tác động sẽ có sự phân hóa giữa các ngành và từng doanh nghiệp. Các công ty đa quốc gia trong lĩnh vực sản xuất điện tử, thiết bị máy móc – vốn có chuỗi cung ứng linh hoạt – có thể điều chỉnh bằng cách chuyển một phần hoạt động sản xuất hoặc hàng hóa hoàn thiện sang các quốc gia khác để né thuế. Trong khi đó, doanh nghiệp nội địa trong ngành dệt may, giày dép, đồ gỗ thường không có nhiều lựa chọn thay thế và dễ bị tổn thương hơn do thiếu năng lực mở rộng thị trường mới trong ngắn hạn.

Một số ví dụ cụ thể cho thấy mức độ phụ thuộc vào thị trường Mỹ là khá cao. Theo VIS Rating, Công ty May Sông Hồng (MSH) có đến 80% doanh thu đến từ thị trường này, TNG là 46%, Tập đoàn Dệt May Việt Nam (VGT) chiếm 35%, còn Dệt May Thành Công (TCM) là 25%. Ở ngành đồ gỗ, Savimex (SAV) có khoảng 50% doanh thu xuất khẩu phụ thuộc vào Mỹ. Đây là những doanh nghiệp có khả năng chịu áp lực lớn nếu mức thuế 46% thực sự được áp dụng.

Đồng quan điểm, bà Trần Thị Khánh Hiền và nhóm phân tích thuộc MBS cũng chỉ ra rằng các nhóm ngành như dệt may, thủy sản, đồ gỗ, bất động sản khu công nghiệp và logistics sẽ là những ngành chịu tác động tiêu cực rõ rệt nhất từ chính sách thuế mới của Mỹ. Bên cạnh đó, các ngành như cao su, giấy, dây cáp điện... được dự báo chịu ảnh hưởng ở mức trung bình do tỷ trọng xuất khẩu sang Mỹ không quá lớn. Riêng sản phẩm sắt thép hiện không nằm trong danh mục bị áp thuế đối ứng nên tạm thời chưa bị ảnh hưởng.

Mặc dù vậy, các chuyên gia cũng lưu ý rằng hiện tại Mỹ chưa công bố cụ thể mức thuế áp cho từng mặt hàng. Do đó, mức độ ảnh hưởng thực tế sẽ phụ thuộc vào tỷ trọng xuất khẩu sang Mỹ trong cơ cấu doanh thu của từng ngành cũng như mức độ cạnh tranh của Việt Nam so với các quốc gia xuất khẩu khác. Một số mặt hàng còn đang được hưởng mức thuế ưu đãi theo các cam kết trong Hiệp định Thương mại Việt Nam – Mỹ, có hiệu lực từ tháng 12/2001, điều này có thể giúp giảm nhẹ phần nào tác động của đợt điều chỉnh thuế lần này.

Tìm lối đi trong khó khăn

Trong bối cảnh thương mại toàn cầu đang trở nên ngày càng căng thẳng, đặc biệt là với các biện pháp thuế quan từ Mỹ, chính phủ Việt Nam đã chủ động tìm kiếm các giải pháp đối phó. Theo VIS Rating, trong những tuần qua, đại diện chính phủ Việt Nam và Mỹ đã tổ chức nhiều cuộc đàm phán nhằm điều chỉnh chính sách thương mại và giảm thiểu các tác động tiêu cực của thuế quan. Một trong những biện pháp đáng chú ý là việc giảm thuế nhập khẩu đối với hàng hóa Mỹ. Đồng thời, chính phủ Việt Nam cũng đã phê duyệt các thỏa thuận mới, cho phép các tập đoàn Mỹ như SpaceX triển khai các dịch vụ thử nghiệm tại Việt Nam, chẳng hạn như dịch vụ internet vệ tinh Starlink. Mục tiêu của những thỏa thuận này là tăng cường nhập khẩu hàng hóa Mỹ, đồng thời giảm thiểu thặng dư thương mại của Việt Nam với Mỹ trong dài hạn.

Tuy vậy, dù các biện pháp này thể hiện sự chủ động trong việc điều chỉnh quan hệ thương mại, nhưng mức độ hiệu quả của chúng còn phụ thuộc rất nhiều vào kết quả các cuộc đàm phán giữa hai chính phủ, đặc biệt là về thuế quan mới của Mỹ và thời gian áp dụng. Điều này càng quan trọng khi xuất khẩu chiếm tới 85% GDP của Việt Nam năm 2024, với xuất khẩu là yếu tố quyết định tăng trưởng kinh tế.

Chuyên gia Đỗ Bảo Ngọc cho rằng, mặc dù việc Mỹ áp thuế cao đối với nhiều mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam là một thông tin bất lợi, nhưng ông vẫn giữ niềm tin vào các giải pháp mà Chính phủ Việt Nam đã triển khai và đang tiếp tục thực hiện. Chính phủ Việt Nam đã chủ động tìm kiếm các giải pháp thương mại linh hoạt, không chỉ với Mỹ mà còn với các đối tác khác để đảm bảo sự phát triển bền vững trong bối cảnh khó khăn.

Một trong những giải pháp được kỳ vọng là việc tiếp tục đàm phán song phương với Mỹ nhằm giảm mức thuế quan áp dụng. Điều này có thể được thực hiện thông qua việc ký kết các thỏa thuận thương mại mới hoặc thông qua các cam kết về chính sách tiền tệ và cán cân thương mại. Những nỗ lực này không chỉ giúp giảm áp lực thuế quan mà còn tạo ra một môi trường thương mại ổn định, giúp các doanh nghiệp Việt duy trì đà phát triển.

Ngoài ra, một giải pháp quan trọng khác là việc đẩy mạnh thị trường nội địa và đa dạng hóa thị trường xuất khẩu. Việt Nam có thể tăng cường xuất khẩu sang EU, Nhật Bản và Hàn Quốc thông qua các hiệp định thương mại tự do như EVFTA và Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương, các khu vực này có tiềm năng lớn trong việc tiếp nhận hàng hóa Việt Nam. Chính phủ cần thúc đẩy các biện pháp hỗ trợ doanh nghiệp xuất khẩu như giảm thuế, hỗ trợ tín dụng và miễn giảm chi phí vận chuyển, logistics để giúp các doanh nghiệp giảm thiểu tác động của thuế quan và duy trì sự cạnh tranh.

Thêm vào đó, một yếu tố không thể bỏ qua là việc thúc đẩy chuỗi cung ứng nội địa. Trong trường hợp Mỹ áp thuế cao đối với các mặt hàng có nguồn gốc từ Trung Quốc nhưng sản xuất tại Việt Nam, việc gia tăng tỷ lệ nội địa hóa sẽ giúp các doanh nghiệp Việt tránh bị đánh thuế “né xuất xứ”. Điều này không chỉ giúp bảo vệ các ngành xuất khẩu chủ lực mà còn giúp nâng cao giá trị gia tăng trong nước, giảm thiểu phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu.

“Nhìn chung, mặc dù thuế quan cao từ Mỹ là một thách thức lớn đối với nền kinh tế Việt Nam, nhưng với các giải pháp thương mại linh hoạt, sự chủ động trong việc đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, và đẩy mạnh phát triển chuỗi cung ứng nội địa, Việt Nam có thể tìm được lối đi trong khó khăn và giảm thiểu tác động tiêu cực từ chính sách thuế quan của Mỹ. Các biện pháp này sẽ không chỉ giúp Việt Nam vượt qua khó khăn trước mắt mà còn tạo nền tảng bền vững cho sự phát triển kinh tế trong tương lai”, ông Bảo nhận định.