Thuốc lá lậu bị lực lượng chức năng thu giữ. Ảnh: Internet

Theo báo cáo của Tổng Công ty Thuốc lá Việt Nam (Vinataba), trong 5 tháng đầu năm, hoạt động sản xuất kinh doanh của đơn vị và ngành Thuốc lá gặp nhiều khó khăn. Sức mua của người dân đối với sản phẩm sản xuất trong nước giảm, gián tiếp tạo điều kiện cho thuốc lá nhập lậu vốn không phải đóng thuế hay phải trả bất cứ chi phí nào cho việc tuân thủ quy định về kiểm soát thuốc lá tăng trở lại.

Mặc dù Chính phủ, Bộ Công Thương và các cơ quan quản lý tiếp tục quan tâm thực hiện Chỉ thị 30 của Thủ tướng Chính phủ về việc phòng, chống hoạt động buôn lậu, vận chuyển và kinh doanh sản phẩm thuốc lá điếu và cigar trái phép, nhưng tình trạng buôn bán thuốc lá lậu tăng với nhiều phương thức, thủ đoạn tinh vi hơn.

Bên cạnh đó, thị trường thuốc lá điếu nội tiêu bị cạnh tranh gay gắt do ảnh hưởng của việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt và tăng giá bán sản phẩm thuốc lá. Xu hướng tiêu thụ thuốc lá điếu ở phân khúc cao cấp gần như ổn định qua các năm trong khi các phân khúc khác đều có sự biến động, đặc biệt là xu hướng chuyển dịch từ phân khúc phổ thông lên phân khúc trung cấp cho phù hợp nhu cầu của người tiêu dùng.

Trong 5 tháng đầu năm, dù còn khó khăn nhưng kết quả một số chỉ tiêu sản xuất kinh doanh chính của Vinataba đã đạt tương tương hoặc tăng trưởng so với cùng kỳ năm trước. Tổng doanh thu đạt 9.617 tỷ đồng, bằng 97,2% so cùng kỳ; nộp ngân sách đạt 4.185 tỷ đồng, tăng hơn 4%; kim ngạch xuất khẩu đạt gần 99,5 triệu USD, tăng 37,5%.

Ngày 30/9/2014, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị 30 về tăng cường công tác đấu tranh chống buôn lậu thuốc lá. Đây là công cụ pháp lý quan trọng, đem lại động lực to lớn cho công tác chống buôn lậu thuốc lá. Điều này thể hiện khi ngay trong năm đầu chỉ thị được ban hành, lượng thuốc lá lậu năm 2015 đã giảm 30%.

Ngày 26/4/2018, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 20 quy định việc thực hiện tiêu hủy thuốc lá ngoại nhập lậu bị tịch thu là thuốc lá giả, thuốc lá không đảm bảo chất lượng và thí điểm bán đấu giá thuốc lá ngoại nhập lậu bị tịch thu còn chất lượng để xuất khẩu ra nước ngoài. Tuy nhiên, sau thời gian triển khai, hơn 6 triệu bao thuốc lá bị các lực lượng chức năng bắt giữ đã bị tồn, không tái xuất và tiêu hủy được.

Nhằm tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong việc xử lý thuốc lá lậu bị tịch thu, Bộ Tài chính đã đề xuất 2 phương án. Theo đó, trình Thủ tướng Chính phủ ban hành quyết định bãi bỏ Quyết định số 20, tiếp tục thực hiện việc tiêu hủy toàn bộ thuốc lá nhập lậu bị tịch thu theo Quyết định 2371.

Phương án này được cho là sẽ giải quyết triệt để vấn đề thuốc lá lậu qua biên giới cũng như tuân thủ yêu cầu về tiêu hủy toàn bộ thuốc lá nhập lậu bị tịch thu tại Công ước khung về kiểm soát thuốc lá mà Việt Nam là thành viên. Tuy nhiên, nhược điểm là có thể lãng phí trong trường hợp các lô hàng bắt giữ còn chất lượng có trị giá lớn, có khả năng xuất khẩu.

Phương án 2 là thay thế Quyết định số 20 bằng quyết định mới. Hướng sửa đổi là giao quyền chủ động trong việc lựa chọn phương án tiêu hủy hoặc bán đấu giá để xuất khẩu cho cơ quan có thẩm quyền ra quyết định tịch thu.

Phương án này sẽ tạo điều kiện cho một số địa phương có số lượng thuốc lá bị xử lý tịch thu lớn xem xét tình hình thực tế, giá trị lô hàng bắt giữ để đề xuất việc tái xuất ra nước ngoài nếu có đối tác thu mua; việc tái xuất thuốc lá còn chất lượng bị tịch thu sẽ thu được một số tiền, tránh lãng phí của cải xã hội.

Tuy vậy, phương án tái xuất thuốc lá nhập lậu bị tịch thu có thể bị một số nước tham gia Công ước khung về kiểm soát thuốc lá và Tổ chức Y tế Thế giới phản đối.

TT