Công nghệ thông tin ứng dụng ngày càng sâu rộng trong mô hình đô thị thông minh. Ảnh minh họa: IT

Từ hoàn thiện thể chế, phát triển nền tảng dữ liệu đến hỗ trợ quản trị đô thị hiện đại, các giải pháp khoa học, công nghệ đang góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước và chất lượng phục vụ người dân.

Công nghệ thúc đẩy cải cách hành chính đô thị

Quá trình đô thị hóa nhanh tại Việt Nam đặt ra yêu cầu cấp thiết phải đổi mới phương thức quản lý đô thị, từ hạ tầng kỹ thuật, giao thông, môi trường đến cung cấp dịch vụ công.

Trong bối cảnh đó, cải cách hành chính gắn với ứng dụng CNTT trở thành giải pháp mang tính chiến lược. Với vai trò là cơ quan quản lý nhà nước về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, Bộ KH&CN đã tích cực thúc đẩy xây dựng nền tảng khoa học, công nghệ phục vụ phát triển đô thị thông minh.

Một trong những trọng tâm cải cách hành chính của Bộ KH&CN là hoàn thiện thể chế, cơ chế chính sách nhằm tạo hành lang pháp lý cho ứng dụng CNTT và chuyển đổi số trong quản lý đô thị.

Thông qua việc xây dựng, ban hành và tham mưu các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về dữ liệu, hạ tầng số, IoT, AI và an toàn thông tin, Bộ đã góp phần chuẩn hóa hệ thống công nghệ, tạo điều kiện cho các địa phương triển khai đồng bộ, liên thông và hiệu quả.

Các công nghệ lõi như dữ liệu lớn (Big Data), Internet vạn vật (IoT), trí tuệ nhân tạo (AI) và điện toán đám mây đang được ứng dụng ngày càng sâu rộng trong mô hình đô thị thông minh.

Dữ liệu thu thập từ camera an ninh, cảm biến môi trường, thiết bị giao thông thông minh được chuẩn hóa và tích hợp, giúp cơ quan quản lý nhà nước chuyển từ mô hình điều hành dựa trên kinh nghiệm sang điều hành dựa trên dữ liệu. Đây chính là biểu hiện cụ thể của cải cách hành chính theo hướng khoa học, minh bạch và hiệu quả.

Giai đoạn 2025-2030, Chính phủ đặt mục tiêu phát triển đô thị thông minh tại các thành phố lớn như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Hải Phòng và từng bước mở rộng sang các đô thị loại I, II.

Trong tiến trình này, Bộ KH&CN giữ vai trò quan trọng trong việc định hướng nghiên cứu, chuyển giao và ứng dụng công nghệ, đồng thời hỗ trợ các địa phương xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo phục vụ quản lý đô thị. Các hệ thống giám sát giao thông bằng AI, điều khiển đèn tín hiệu theo thời gian thực, cảnh báo ùn tắc và phân luồng tự động là minh chứng rõ nét cho sự kết hợp giữa khoa học, công nghệ và cải cách hành chính đô thị.

Một điểm nhấn quan trọng là việc xây dựng và vận hành Trung tâm điều hành đô thị thông minh (IOC). Với sự hỗ trợ về công nghệ, tiêu chuẩn và giải pháp từ các cơ quan chuyên môn, trong đó có Bộ KH&CN, IOC trở thành “bộ não số” của đô thị, tích hợp dữ liệu từ y tế, giáo dục, giao thông, an ninh trật tự và dịch vụ công.

Nhờ đó, quy trình tiếp nhận, xử lý phản ánh của người dân được rút ngắn; tính minh bạch và trách nhiệm giải trình của cơ quan hành chính được nâng cao, phù hợp với mục tiêu cải cách hành chính trong giai đoạn mới.

Quản trị đô thị hiện đại từ cải cách hành chính và đổi mới sáng tạo

Trên nền tảng khoa học, công nghệ, cải cách hành chính của Bộ KH&CN không chỉ dừng ở hoàn thiện thể chế mà còn lan tỏa mạnh mẽ vào thực tiễn quản trị đô thị. Thông qua việc thúc đẩy nghiên cứu, ứng dụng và chuyển giao công nghệ, Bộ đã góp phần hỗ trợ các địa phương triển khai nhiều mô hình quản lý đô thị thông minh, nâng cao hiệu quả điều hành và chất lượng dịch vụ công.

Các giải pháp ứng dụng CNTT trong quản lý chiếu sáng công cộng thông minh, thu gom rác thải theo GPS hay quản lý năng lượng đô thị cho thấy hiệu quả rõ rệt trong tiết kiệm chi phí và tối ưu nguồn lực. Việc điều chỉnh độ sáng theo lưu lượng phương tiện, tối ưu hóa lộ trình thu gom rác giúp giảm 15-20% chi phí vận hành, đồng thời giảm phát thải, bảo vệ môi trường đô thị. Đây là kết quả của việc áp dụng khoa học, công nghệ vào quản lý nhà nước, phù hợp với tinh thần cải cách hành chính gắn với hiệu quả và bền vững.

Trong lĩnh vực y tế và an sinh xã hội, các ứng dụng CNTT như bệnh án điện tử, đặt lịch khám qua ứng dụng, thanh toán không tiền mặt đã được triển khai tại nhiều đô thị. Những giải pháp này không chỉ nâng cao chất lượng dịch vụ cho người dân mà còn giúp đơn giản hóa thủ tục hành chính, giảm áp lực cho bộ máy quản lý.

Bộ KH&CN, thông qua các chương trình nghiên cứu và hỗ trợ đổi mới sáng tạo, đã góp phần thúc đẩy quá trình này, tạo điều kiện cho các giải pháp công nghệ được ứng dụng rộng rãi.

Đáng chú ý, việc nghiên cứu và triển khai các mô hình quy hoạch đô thị dựa trên dữ liệu, đặc biệt là công nghệ mô phỏng 3D và “bản sao số” (digital twin), đang mở ra hướng tiếp cận mới trong quản trị đô thị. Các công cụ này cho phép đánh giá tác động của dự án xây dựng lên giao thông, thoát nước và môi trường trước khi triển khai, giúp giảm rủi ro và lãng phí trong đầu tư công. Đây là bước tiến quan trọng trong cải cách hành chính gắn với nâng cao chất lượng hoạch định chính sách và quản lý tài sản công.

AI cũng được ứng dụng để dự báo nhu cầu dân cư, mật độ giao thông và xu hướng phát triển đô thị, hỗ trợ lãnh đạo các cấp ra quyết định kịp thời và chính xác hơn. Việc chuyển từ quản lý phản ứng sang quản lý dự báo là minh chứng cho sự chuyển đổi từ nền hành chính truyền thống sang nền hành chính hiện đại, dựa trên khoa học và dữ liệu.

Tuy nhiên, quá trình xây dựng đô thị thông minh vẫn đối mặt với nhiều thách thức như thiếu dữ liệu chuẩn hóa, khó tích hợp các hệ thống cũ, kinh phí đầu tư lớn và yêu cầu cao về an toàn, an ninh thông tin. Trước thực tế đó, cải cách hành chính của Bộ KH&CN tiếp tục tập trung vào hoàn thiện cơ chế, chính sách; xây dựng tiêu chuẩn chung cho chia sẻ dữ liệu; thúc đẩy hợp tác công tư (PPP); và đầu tư phát triển nguồn nhân lực khoa học, công nghệ, đặc biệt là đội ngũ quản trị đô thị số.

Có thể khẳng định, cải cách hành chính của Bộ Khoa học và Công nghệ đang đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy ứng dụng CNTT xây dựng đô thị thông minh. Thông qua khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, các đô thị Việt Nam từng bước chuyển sang mô hình quản trị hiện đại, minh bạch và hiệu quả hơn, qua đó nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân, tạo nền tảng cho phát triển kinh tế đô thị và thu hút đầu tư trong giai đoạn mới.