(Thanh tra) - Thông qua Chương trình hỗ trợ nghiên cứu, phát triển và ứng dụng công nghệ của công nghiệp 4.0, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) đã đẩy mạnh cải cách hành chính theo hướng kiến tạo, lấy doanh nghiệp làm trung tâm, tạo nền tảng thể chế và công nghệ cho tăng trưởng dựa trên đổi mới sáng tạo.
Để công nghệ 4.0 đi vào thực tiễn
Trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu gay gắt và công nghệ thay đổi nhanh chóng, cải cách hành chính gắn với khoa học và công nghệ trở thành yêu cầu tất yếu. Nhận thức rõ điều này, Bộ KH&CN đã triển khai Chương trình “Hỗ trợ nghiên cứu, phát triển và ứng dụng công nghệ của công nghiệp 4.0” như một công cụ quan trọng để hiện thực hóa vai trò kiến tạo phát triển của cơ quan quản lý Nhà nước.
Một trong những dấu ấn nổi bật của chương trình là tư duy cải cách hành chính từ “quản lý” sang “hỗ trợ”. Bộ KH&CN tập trung hoàn thiện cơ chế, chính sách, đơn giản hóa thủ tục trong triển khai nhiệm vụ khoa học và công nghệ, tạo điều kiện để doanh nghiệp dễ tiếp cận các nguồn lực nghiên cứu, thử nghiệm và ứng dụng công nghệ mới. Việc chuyển mạnh sang phương thức quản lý dựa trên nhiệm vụ, kết quả đầu ra và hiệu quả ứng dụng đã góp phần rút ngắn khoảng cách giữa nghiên cứu và sản xuất.
Chương trình ra đời trong bối cảnh năng suất lao động của Việt Nam còn thấp so với nhiều nước trong khu vực, trong khi phần lớn doanh nghiệp là nhỏ và vừa, hạn chế về vốn, nhân lực và năng lực nghiên cứu. Thông qua cải cách hành chính trong quản lý khoa học, công nghệ, Bộ KH&CN đã thiết kế cơ chế hỗ trợ linh hoạt, tập trung vào các công nghệ lõi của công nghiệp 4.0 như AI, IoT, dữ liệu lớn, robot, tự động hóa, blockchain và điện toán đám mây.
Đáng chú ý, nhiều quy trình triển khai nhiệm vụ đã được số hóa, minh bạch hóa, tăng tính trách nhiệm giải trình. Doanh nghiệp không chỉ là đối tượng thụ hưởng mà trở thành chủ thể trung tâm, trực tiếp đặt bài toán công nghệ, phối hợp cùng viện nghiên cứu, trường đại học để giải quyết các vấn đề thực tiễn trong sản xuất, kinh doanh. Đây là kết quả trực tiếp của cải cách hành chính theo hướng phục vụ, đồng hành cùng doanh nghiệp.
Từ cải cách hành chính đến hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo
Một điểm nhấn quan trọng khác của chương trình là cơ chế liên kết “bốn nhà”: Nhà nước - nhà khoa học - nhà doanh nghiệp - nhà đầu tư. Bộ KH&CN đóng vai trò điều phối, kết nối và tạo môi trường thuận lợi để các bên cùng tham gia vào chuỗi giá trị đổi mới sáng tạo. Nhờ đó, nhiều doanh nghiệp lần đầu tiếp cận công nghệ 4.0 đã có thể triển khai thành công mà không rơi vào tình trạng đầu tư dàn trải hoặc thiếu hiệu quả.
Trong lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo, các mô hình nhà máy thông minh bước đầu được hình thành. Robot, hệ thống tự động hóa, thị giác máy và phần mềm giám sát thời gian thực đã giúp doanh nghiệp nâng cao năng suất, ổn định chất lượng và giảm phụ thuộc vào lao động thủ công.
Những kết quả này cho thấy cải cách hành chính của Bộ KH&CN không chỉ nằm ở quy trình giấy tờ, mà thể hiện ở việc tạo ra môi trường chính sách khuyến khích doanh nghiệp đổi mới công nghệ.
Chương trình cũng góp phần thúc đẩy chuyển đổi số trong nông nghiệp và logistics là những lĩnh vực có tác động lớn đến đời sống kinh tế - xã hội. Việc ứng dụng cảm biến IoT, phân tích dữ liệu và truy xuất nguồn gốc đã giúp nông nghiệp chuyển từ sản xuất dựa trên kinh nghiệm sang quản lý dựa trên dữ liệu. Trong logistics, các giải pháp kho thông minh, quản lý đội xe và tối ưu chuỗi cung ứng giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh trong bối cảnh thương mại điện tử phát triển mạnh.
Từ góc độ cải cách hành chính, chương trình cho thấy vai trò điều tiết và dẫn dắt của Bộ KH&CN trong việc xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia. Thay vì can thiệp sâu vào hoạt động của doanh nghiệp, Bộ tập trung hoàn thiện thể chế, tiêu chuẩn kỹ thuật, thúc đẩy chia sẻ tri thức và tạo không gian thử nghiệm công nghệ mới.
Có thể khẳng định, Chương trình hỗ trợ công nghệ 4.0 không chỉ mang ý nghĩa kinh tế mà còn là minh chứng sinh động cho cải cách hành chính của Bộ Khoa học và Công nghệ theo hướng hiện đại, linh hoạt và kiến tạo phát triển.
