(Thanh tra) - Trong kỷ nguyên cách mạng công nghiệp số, chuyển đổi số không chỉ là lựa chọn mà là yêu cầu tất yếu đối với các quốc gia. Tại Việt Nam, định hướng phát triển Chính phủ số đã trở thành trụ cột chiến lược, gắn liền với nghiên cứu, phát triển và ứng dụng công nghệ thông tin trên quy mô toàn quốc.
Những kết quả đạt được thời gian qua cho thấy Việt Nam đang bước đi đúng hướng, đồng thời mở ra tiền đề quan trọng để hình thành nền quản trị hiện đại, minh bạch và hiệu quả hơn.
Bước tiến từ chỉ đạo đến hành động
Theo Báo cáo tóm tắt chuyển đổi số quốc gia năm 2024, Việt Nam ghi nhận sự bứt phá rõ rệt trong xếp hạng Chính phủ điện tử. Tháng 9/2024, Liên Hợp Quốc công bố Việt Nam đứng thứ 71 trong Chỉ số EGDI, tăng 15 bậc so với năm 2022 và lần đầu tiên vào nhóm “rất cao” về phát triển chính phủ điện tử. Đây là chỉ dấu cho thấy các chiến lược và chính sách về chuyển đổi số đang đi vào thực chất.
Một trong những khâu quan trọng là hoàn thiện thể chế pháp lý. Năm 2024, Chính phủ ban hành Nghị định 82/2024/NĐ-CP và Nghị định 138/2024/NĐ-CP, giải quyết các vướng mắc trong đầu tư ứng dụng công nghệ thông tin. Hai nghị định này hướng tới khắc phục tình trạng “phần mềm may đo” gây lãng phí ngân sách, đồng thời thiết lập chuẩn mực thống nhất cho các dự án công nghệ thông tin.
Về quan điểm điều hành, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhiều lần nhấn mạnh tinh thần phục vụ, đặc biệt trong chuyển đổi số hành chính công.
Kết luận Phiên họp thứ 5 của Ban Chỉ đạo của Chính phủ về phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và Đề án 06 (Ban Chỉ đạo), sáng 15/11 vừa qua, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính yêu cầu thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số nhanh, mạnh nhưng phải bền vững, phát triển sâu rộng, đảm bảo an ninh, an toàn; tích cực chuyển đổi trạng thái từ thụ động tiếp nhận thủ tục hành chính sang chủ động, kiến tạo và phục vụ nhân dân, doanh nghiệp.
Theo Báo cáo Chuyển đổi số quốc gia 2023-2024 của Bộ Thông tin & Truyền thông đã chỉ ra cùng với thể chế, các bộ, ngành đã triển khai Chiến lược dữ liệu quốc gia, trong đó nhấn mạnh xóa bỏ “cát cứ dữ liệu” và phát triển nền tảng chia sẻ dữ liệu toàn quốc. Đây là cơ sở để tích hợp, phân tích và khai thác dữ liệu phục vụ điều hành vĩ mô.
Ba trụ cột tạo bứt phá
Bên cạnh thể chế, hạ tầng số là yếu tố quyết định tốc độ triển khai Chính phủ số. Theo báo cáo của Sở Nội vụ Hà Tĩnh, năm 2024 Việt Nam đạt 82,2% hộ gia đình sử dụng Internet băng rộng cáp quang, vượt mục tiêu đề ra; trong khi 87% dân số sở hữu điện thoại thông minh, cho phép mở rộng nhanh các dịch vụ số. Đồng thời, một trung tâm dữ liệu công suất 30 MW đã được đưa vào vận hành, bước tiến mạnh mẽ trong phát triển hạ tầng dữ liệu quốc gia.
Trên bình diện kinh tế và công nghệ, ngành Thông tin và Truyền thông năm 2024 đạt doanh thu 4.243.984 tỷ đồng, đóng góp gần 989.016 tỷ đồng GDP, tăng tương ứng 13,2% và 11,2% so với năm 2023. Đây là minh chứng rõ nét cho vai trò dẫn dắt của công nghệ thông tin trong tái cấu trúc nền kinh tế.
Trước đó, ngày 17/12/2024, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 1588/QĐ-TTg phê duyệt Đề án "Tuyên truyền, phổ biến, nâng cao chất lượng về cung cấp và sử dụng hiệu quả dịch vụ công trực tuyến đến năm 2025, định hướng đến năm 2030".
Theo đó, cung cấp dịch vụ công trực tuyến được xác định là nhiệm vụ trọng tâm, cốt lõi trong phát triển Chính phủ điện tử hướng tới Chính phủ số, lấy người dân là trung tâm, là đối tượng phục vụ.
Ở cấp độ phục vụ người dân, dịch vụ công trực tuyến toàn trình là trụ cột quan trọng, điều này giúp giảm chi phí xã hội, tiết kiệm thời gian và nâng cao tính minh bạch của hoạt động công vụ.
Bên cạnh đó, Cổng Dịch vụ Công Quốc gia hiện đã tích hợp 4.475 thủ tục, và cho phép người dân đăng nhập bằng định danh điện tử VNeID, tạo trải nghiệm thống nhất và an toàn hơn trong giao dịch trực tuyến. VNeID không chỉ là công cụ xác thực người dùng mà còn là nền tảng tạo lập dữ liệu định danh bền vững cho Chính phủ số.
Song song với dịch vụ công, việc phát triển dữ liệu quốc gia được triển khai quyết liệt. Các bộ, ngành tuân thủ Chiến lược dữ liệu quốc gia, đảm bảo kết nối giữa dữ liệu dân cư, đất đai, bảo hiểm, dịch vụ công, giáo dục, kinh tế... những nguồn dữ liệu cốt lõi để hình thành mô hình phân tích và dự báo phục vụ hoạch định chính sách. Điều này cho thấy hạ tầng số, dữ liệu và dịch vụ công trở thành ba trụ cột tạo bứt phá
Con đường hướng tới Việt Nam số
Những thành tựu đạt được cho thấy Chính phủ số Việt Nam không chỉ là mục tiêu chiến lược mà đã trở thành thực tiễn vận hành. Tuy nhiên, quá trình này cũng đặt ra nhiều thách thức cần giải quyết đồng bộ.
Đầu tiên phải kể đến là bảo mật và an toàn dữ liệu trở thành yêu cầu sống còn. Khi các hệ thống số hóa sâu rộng, rủi ro an ninh mạng gia tăng tương ứng. Đòi hỏi đặt ra là xây dựng chuẩn an toàn dữ liệu quốc gia, kết hợp công nghệ mã hóa, giám sát an ninh mạng và đào tạo đội ngũ chuyên trách.
Tiếp đó là liên thông dữ liệu giữa các bộ, ngành và địa phương vẫn còn là điểm nghẽn. Dù chiến lược đã đặt mục tiêu “phá vỡ cát cứ dữ liệu”, nhiều cơ sở dữ liệu vẫn chưa được chia sẻ theo chuẩn mở. Việc xây dựng nền tảng tích hợp, chia sẻ dữ liệu quốc gia cần đi kèm chế tài và cơ chế bắt buộc minh bạch.
Bên cạnh đó, nhân lực số chính là từ cán bộ công quyền đến người dân vẫn là yếu tố quyết định. Chính phủ số chỉ hiệu quả khi người dân có khả năng tiếp cận và sử dụng dịch vụ số. Nếu không, nguy cơ tạo ra “khoảng cách số” là điều có thể nhìn thấy rõ.
Ngoài ra, yêu cầu phát triển hạ tầng số chất lượng cao tiếp tục đặt áp lực lên đầu tư công và sự tham gia của doanh nghiệp. Việt Nam đang tiến nhanh trong phủ sóng mạng, nhưng để phát triển AI, dữ liệu lớn, điện toán đám mây, cần thêm nhiều trung tâm dữ liệu chuẩn quốc tế, nền tảng băng rộng tốc độ cao, và hệ sinh thái số hoàn chỉnh.
Dù vẫn còn nhiều khó khăn, Việt Nam đang sở hữu nền tảng đủ vững để bứt phá. Với tầm nhìn chính sách rõ ràng, sự quyết liệt trong chỉ đạo và sự trưởng thành của ngành công nghệ thông tin, con đường tiến tới Việt Nam số - Chính phủ số - xã hội số đang từng bước hiện hữu.
Bài 2: Kinh tế số và đô thị thông minh tạo lực mới cho chuyển đổi số Việt Nam
