Tự vệ Thủ đô chiến đấu bảo vệ Hà Nội ngày 19/12/1946. Ảnh: Tư liệu

Việt Nam đã phải nhân nhượng khi ký Hiệp định sơ bộ ngày 6/3/1946 và Tạm ước 14/9/1946. Nhưng, với dã tâm cướp nước ta một lần nữa, thực dân Pháp thi hành chính sách việc đã rồi, tăng cường khiêu khích và lấn chiếm.

Hiệp định sơ bộ vừa được ký đã bị thực dân Pháp phản bội. Quân Pháp đã tấn công các phòng tuyến của quân ta ở Nam bộ và Nam Trung bộ.

Ngày 10/4/1946, Tướng Valuy đã ký và ban hành “phương án số 2” nhằm thực hiện các biện pháp hữu hiệu có tác dụng biến đổi dần “cái kịch bản” của một hành động thuần túy quân sự thành “kịch bản của cuộc đảo chính”.

Thực dân Pháp còn trắng trợn phá hoại làm cho các cuộc đàm phán ngoại giao giữa Việt Nam và Pháp không đạt được kết quả. Chúng lập ra cái gọi là “Chính phủ Nam kỳ tự trị” (1/6/1946) do bác sĩ Nguyễn Văn Thinh cầm đầu nhằm tách Nam kỳ ra khỏi Việt Nam thống nhất.

Ngày 20/11/1946, quân Pháp mở cuộc tấn công chiếm đóng thành phố Hải Phòng, thị xã Lạng Sơn và đổ bộ lên Đà Nẵng.

Ngày 16/12/1946, những tên trùm thực dân Pháp ở Đông Dương đã họp tại Hải Phòng bàn triển khai kế hoạch đánh chiếm Hà Nội và khu vực Bắc vĩ tuyến 16.

Ngày 17, 18/12/1946, tại Hà Nội, quân Pháp tàn sát thảm khốc đồng bào ta ở các phố Yên Ninh, Hàng Bún. Chúng ngang ngược đòi tước vũ khí của tự vệ Hà Nội, đòi kiểm soát an ninh trật tự ở Thủ đô.

Hành động của thực dân Pháp đã đặt Đảng và Chính phủ nước ta trước một tình thế không thể nhân nhượng thêm với chúng được nữa. Bởi vì, tiếp tục nhân nhượng sẽ dẫn đến họa mất nước, nhân dân sẽ trở lại cuộc đời nô lệ.

Lịch sử đã đặt dân tộc ta trước một sự lựa chọn mới. Thực tế cho thấy, khả năng hòa hoãn không còn. Thực dân Pháp đã công khai tuyên bố chúng sẽ hành động vào rạng sáng ngày 20/12/1946 nếu Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa khước từ những điểm nêu trong tối hậu thư của chúng.

Tình thế khẩn cấp đòi hỏi Đảng, Nhà nước, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh phải có một sự lựa chọn lịch sử, phải kịp thời có một quyết định chiến lược để xoay chuyển vận nước đang lâm nguy.

Ngày 18, 19/12/1946 tại Vạn Phúc, Hà Đông, Ban Thường vụ Trung ương Đảng họp mở rộng do Hồ Chí Minh chủ trì, đã quyết định chủ trương phát động cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp trên phạm vi cả nước và đề ra đường lối, chủ trương kháng chiến của Đảng.

Ban Thường vụ Trung ương đã điện cho các chiến khu, các tỉnh ủy chỉ thị “tất cả hãy sẵn sàng”.

Chiều 19/12, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Võ Nguyên Giáp đã quyết định chuyển đến các đơn vị trong lực lượng vũ trang mật lệnh về ngày giờ của cuộc giao chiến trong toàn quốc.

Đúng 20 giờ ngày 19/12/1946, tín hiệu bắt đầu cuộc kháng chiến trong toàn quốc đã được phát ra.

Bộ trưởng Bộ Quốc phòng đã công bố mệnh lệnh chiến đấu, hạ lệnh cho toàn thể các lực lượng vũ trang phải nhất tề đứng dậy, phải xông tới mặt trận giết giặc cứu nước.

Chấp hành mệnh lệnh chiến đấu, khoảng 20 giờ ngày 19/12/1946, công nhân Nhà máy Đèn Bờ Hồ phá máy. Đèn điện toàn thành phố phụt tắt. Quân dân Thủ đô Hà Nội đã nổ súng mở đầu cuộc kháng chiến trong toàn quốc.

Cuộc kháng chiến toàn quốc bùng nổ.

Nhân dân cả nước đã đứng lên theo lời kêu gọi của Hồ Chủ tịch:

“Hỡi đồng bào toàn quốc!

Chúng ta muốn hòa bình, chúng ta phải nhân nhượng. Nhưng, chúng ta càng nhân nhượng, thực dân Pháp càng lấn tới, vì chúng quyết tâm cướp nước ta một lần nữa!

Không! Chúng ta thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ.

Hỡi đồng bào!

Chúng ta phải đứng lên!

Bất kỳ đàn ông, đàn bà, bất kỳ người già, người trẻ, không chia tôn giáo, đảng phái, dân tộc. Hễ là người Việt Nam thì phải đứng lên đánh thực dân Pháp để cứu Tổ quốc. Ai có súng dùng súng. Ai có gươm dùng gươm, không có gươm thì dùng cuốc, xuổng, gậy gộc. Ai cũng phải ra sức chống thực dân Pháp cứu nước.

Hỡi anh em binh sĩ, tự vệ, dân quân!

Giờ cứu nước đã đến. Ta phải hy sinh đến giọt máu cuối cùng, để giữ gìn đất nước.

Dù phải gian lao kháng chiến, nhưng với một lòng kiên quyết hy sinh, thắng lợi nhất định về dân tộc ta.

Việt Nam độc lập và thống nhất muôn năm!

Kháng chiến thắng lợi muôn năm”!

Lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh là tiếng gọi của non sông, đất nước, là lời hịch cứu quốc, khơi dậy mạnh mẽ lòng tự hào dân tộc, truyền thống anh hùng bất khuất, kiên cường của nhân dân ta; làm cho cả nước sục sôi đứng lên chiến đấu với ý chí “quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh” vì độc lập tự do thiêng liêng của Tổ quốc.

Lời kêu gọi kháng chiến là một bản cương lĩnh kháng chiến mang tính khái quát cao, chứa đựng tư tưởng, quan điểm, đường lối chiến tranh nhân dân, toàn dân đánh giặc, lâu dài, tự lực cánh sinh và nhất định thắng lợi.

Quyết tâm phát động kháng chiến toàn quốc theo quan điểm chiến tranh nhân dân là một quyết định đúng đắn, kịp thời và là điểm xuất phát cơ bản cho mọi thắng lợi về sau của cuộc kháng chiến.

Đánh giá về sự kiện này, các nhà biên soạn sách “Đại cương Lịch sử Việt Nam” khẳng định: Cuộc kháng chiến của nhân dân ta là kế tục sự nghiệp cuộc cách mạng tháng Tám bằng phương thức chiến tranh cách mạng. Nó nhằm mục đích đánh thực dân xâm lược Pháp, giành độc lập và thống nhất. Đây là một cuộc chiến tranh cách mạng của dân tộc, chiến tranh chính nghĩa, chiến tranh tiến bộ.

Đáp lời kêu gọi cứu nước của Chủ tịch Hồ Chí Minh đi theo đường lối kháng chiến đúng đắn do Đảng đặt ra, nhân dân cả nước vùng dậy đánh đuổi giặc Pháp xâm lược với chủ trương phá chiến lược của địch bằng cách giam chân địch ở thành phố một thời gian, tiêu hao, tiêu diệt lực lượng địch nhằm tạo thêm thời gian chuẩn bị thực lực cho kháng chiến lâu dài.

Mở đầu cuộc tổng giao chiến lịch sử đêm 19/12/1946 là cuộc chiến đấu của quân và dân Thủ đô Hà Nội. Với 60 ngày đêm chiến đấu anh dũng, quân và dân ta đã tiêu diệt 2.000 tên địch, giam chân địch trong thành phố vượt xa dự kiến của lãnh đạo, tổ chức cho hàng vạn đồng bào tản cư và di chuyển nhiều máy móc, nguyên liệu ra vùng tự do.

Cũng ngay trong đêm 19/12, cuộc chiến đấu diễn ra hết sức quyết liệt ở các thành phố lớn như Hải Phòng, Nam Định, Vinh, Đà Nẵng.

Cuộc chiến đấu giam chân địch trong các thành phố đã cổ vũ tinh thần quyết chiến, quyết thắng của toàn quân, toàn dân, tạo thêm khí thế và niềm tin kháng chiến lâu dài nhất định thắng lợi, mở đầu cuộc kháng chiến chống Pháp trên phạm vi cả nước.

Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến cách đây đã 65 năm, đất nước ta đã trải qua nhiều sự kiện chính trị lớn và tiến những bước dài. Tình thế đã có nhiều thay đổi, nhưng lời kêu gọi thiêng liêng bảo vệ Tổ quốc của Bác Hồ vẫn khắc sâu trong tâm khảm mỗi người Việt Nam.

Tới đây, để khép lại bài viết, xin được mượn lời của Đại tá, PGS.TS Vũ Như Khôi, Viện Khoa học Xã hội Nhân văn Quân sự, Bộ Quốc phòng trên Tạp chí Quốc phòng Toàn dân rằng: Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến đã để lại cho chúng ta một bài học quý giá, đồng thời cũng là lời cảnh báo đối với các thế lực xâm lược rằng: Mỗi khi Tổ quốc Việt Nam bị xâm lăng thì cả dân tộc Việt Nam sẽ nhất tề đứng lên chiến đấu bảo vệ Tổ quốc. Một dân tộc gần 90 triệu người, với ý chí, quyết tâm “thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ”, chúng ta có đủ sức mạnh cả về vật chất lẫn tinh thần để đánh thắng mọi kẻ thù xâm lược, bất kể chúng lớn mạnh thế nào và từ đâu tới.

Tài liệu tham khảo

1- Bộ Giáo dục và Đào tạo, Giáo trình Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2004.

2- Lê Mậu Hãn (Chủ biên), Đại cương Lịch sử Việt Nam, Nhà xuất bản Giáo dục, Hà Nội, 1998, tập 3.

3- Viện Lịch sử Đảng (Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh), Giáo trình Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam (hệ lý luận chính trị cao cấp), Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2002.

4- Nguyễn Trọng Phúc (Chủ biên), Góp phần tìm hiểu lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam (tài liệu hỏi - đáp), Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2002.

5- Tạp chí Cộng sản, Tạp chí Quốc phòng Toàn dân, Tạp chí Lịch sử Đảng, Tạp chí Xây dựng Đảng, Báo Quân đội Nhân dân…

Đặng Quốc Tuyên