Những tài xế xe ôm đợi khách đêm ở đường Hồ Học Lãm (phường An Lạc, quận Bình Tân). Ảnh: Thu Huyền

Đêm 20 tháng Chạp, trước cổng chợ đầu mối Bình Điền, anh Huỳnh Văn Lắm cùng nhóm đồng nghiệp đang ngồi trên những chiếc sóng nhựa cũ, đợi khách thuê. Nhóm của anh Lắm có 4 - 5 người cùng quê An Giang, lên Thành phố Hồ Chí Minh làm đủ thứ nghề lao động chân tay để kiếm sống.

Chợ Bình Điền là khu chợ đầu mối chuyên cung cấp các mặt hàng nông sản, thực phẩm nằm ở Quận 8, Thành phố Hồ Chí Minh. Những ngày cận Tết, anh Lắm cùng nhóm bạn tới đây làm nghề bốc xếp thuê cho các chủ vựa hải sản. Công việc của nhóm anh Lắm chủ yếu là bốc xếp các thùng cá, tôm, mực từ xe tải vào kho hàng và chuyển hàng từ kho ra xe mỗi khi có khách mua, nhưng khi ít việc thì ai thuê việc gì họ cũng làm, từ đẩy xe đến dọn dẹp quầy hàng, phân loại hải sản.

Công việc nặng nhọc, làm việc xuyên đêm, thường xuyên bị ướt nước và tanh mùi cá, nhưng đổi lại tiền công khá cao. Theo anh Lắm, anh làm bốc xếp ở đây từ 19 giờ tối đến 3 giờ sáng hôm sau được trả công từ 300 - 450 ngàn đồng, giáp Tết thì thường được trả công cao hơn.

“Mình ráng làm tới ngày 28 ta (28 tháng Chạp) kiếm thêm chút tiền mang về đưa vợ mua áo mới, mua bánh kẹo cho tụi nhỏ”, anh Lắm cho biết.

Anh Huỳnh Văn Lắm năm nay 35 tuổi, rời quê lên Thành phố Hồ Chí Minh kiếm việc làm từ năm 2019, thuê trọ chung với 3 người bạn. Vợ anh ở quê chăm sóc hai đứa con đang học tiểu học, nguồn sống của cả gia đình phụ thuộc hoàn toàn vào thu nhập từ làm thuê làm mướn của anh.

Có hơn 10.000 người bán vé số dạo tại Thành phố Hồ Chí Minh, chiếm phần đông trong tổng số lao động tự do. Ảnh: Thu Huyền

Cũng với mong muốn kiếm thêm chút tiền sắm Tết như anh Huỳnh Văn Lắm, anh Nguyễn Danh Chung (tài xế xe ôm công nghệ) cho biết, năm nay gia đình anh sẽ bám lại thành phố tới hết ngày 28 tháng Chạp để kiếm thêm thu nhập.

Quê anh Chung ở huyện Tánh Linh, tỉnh Bình Thuận. Vợ chồng anh cùng 2 đứa con (cháu lớn 15 tuổi, cháu nhỏ 13 tuổi) đang ở trọ trong một căn phòng 12m² tại phường Hiệp Bình Chánh, thành phố Thủ Đức.

Trước đây, hai vợ chồng anh cùng làm công nhân tại một công ty may. Năm 2022, do ảnh hưởng bởi dịch Covid-19, không có đơn hàng, công ty giải thể, anh Chung chuyển sang chạy xe ôm công nghệ còn chị Linh vợ anh thì đi làm phụ việc ở quán cơm tấm gần chỗ trọ.

Những ngày cận Tết Nguyên đán, khi những người công nhân và sinh viên rời thành phố về quê, quán cơm tạm đóng cửa, vợ anh Chung chuyển sang tìm việc dọn dẹp vệ sinh nhà cửa cho các gia đình có nhu cầu. Hai đứa con gái của anh chị cũng theo phụ giúp mẹ để kiếm tiền sắm Tết.

Theo anh Nguyễn Danh Chung, làm nghề tự do tuy không bị ràng buộc về thời gian nhưng công việc thiếu ổn định, thu nhập bấp bênh. Không có chế độ phúc lợi, không được thưởng Tết như thời còn làm công ty nên vợ chồng anh phải bám lại thành phố để kiếm thêm thu nhập. Ở quê, anh Chung còn có bố mẹ già đều đã trên 80 tuổi và không có lương hưu.

Tài xế xe ôm công nghệ đợi chở khách, giao nhận hàng tại Bến xe miền Tây trong những ngày cận Tết. Ảnh: Thu Huyền

Trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh, những trường hợp như anh Chung, anh Lắm khá phổ biến. Họ là những người lao động tỉnh lẻ, rời quê hương lên thành phố với ước mơ có cuộc sống tốt hơn. Nhưng do không tìm được việc làm hoặc phải rời nhà máy vì một lý do nào đó, họ gia nhập đội quân lao động tự do: Xe ôm, thợ hồ, bán hàng rong, phụ quán cơm, bán vé số...

Ngày thường, họ là những người làm việc cực nhọc và thu nhập bấp bênh. Những ngày cận Tết, khi người người về quê sum họp với gia đình, họ vẫn phải bám trụ lại thành phố.

Với những người lao động tự do, cận Tết là dịp thị trường lao động rộng mở nhất, họ có thể dễ dàng kiếm được một công việc tạm để làm, mức thu nhập cao hơn và những đồng tiền tip (tiền thưởng) từ các chủ thuê cũng hào phóng hơn ngày thường.

Theo thống kê, đến cuối năm 2024, lực lượng lao động từ 15 tuổi trở lên tại Thành phố Hồ Chí Minh là gần 4,9 triệu người, trong đó hơn 4,7 triệu người có việc làm và khoảng 148.000 người chưa có việc làm.

Đó là số liệu thống kê đối với những công dân của thành phố. Còn đối với những người nhập cư không có hộ khẩu như anh Chung, anh Lắm thì chưa có số liệu cụ thể nhưng sẽ là con số không nhỏ, rất nhiều trong số họ là những người lao động tự do với đủ thứ nghề vất vả, nặng nhọc và nhiều rủi ro.