Ông Phạm Đăng Hân, Giám đốc Công ty TNHH Một thành viên Lâm nghiệp Yên Bình. Ảnh: Thảo Nguyên

>> Kỳ I: Mâu thuẫn, tranh chấp đất rừng… “nóng”

Bán rừng non… trả nợ

Ông Phạm Đăng Hân - Giám đốc Công ty TNHH Một thành viên Lâm nghiệp Yên Bình, tỉnh Yên Bái (Công ty Yên Bình) cho biết: Khi chuyển từ mô hình lâm trường quốc doanh sang công ty TNHH một thành viên, vốn điều lệ của công ty là hơn 3,5 tỷ đồng, nhưng vốn thực tế để hoạt động là không có, trong khi còn phải "ôm" khoản nợ lên tới hơn 6 tỷ đồng. Bởi thế, công ty đã nhiều lần buộc phải khai thác rừng non 4 - 5 tuổi (chưa đến tuổi khai thác) với giá trị thấp, hoặc thế chấp cây trồng trước kỳ thu hoạch.

Theo tính toán của ông Hân, nếu khai thác rừng keo và bạch đàn từ 8 - 10 tuổi thì sản lượng sẽ đạt từ 100 - 150m3/ha, giá bán từ 70 - 100 triệu đồng. Còn khai thác ở thời điểm mới 4 - 6 tuổi thì sản lượng chỉ đạt 30 - 60%/ha và giá bán chỉ ở mức 15 - 30 triệu đồng.

“Từ năm 2004 trở lại đây, nhà nước không cho vay vốn, muốn duy trì hoạt động, công ty phải huy động toàn bộ vốn từ người dân và thậm chí từ chính cán bộ, công nhân viên công ty với hình thức vay lương của họ”, ông Hân nói.

Không chỉ “ôm” nợ, với 17 cán bộ, công nhân viên thuộc diện biên chế, từ năm 2010 đến nay, do không có vốn, số cán bộ khung chỉ còn 8 biên chế, cộng với các diện hợp đồng khác, công ty có 47 lao động, quản lý sử dụng gần 600ha diện tích đất rừng đang chờ đến tuổi khai thác. 

Để tháo gỡ khó khăn, nhanh chóng xóa nợ, ông Hân cho biết hiện công ty đang áp dụng 2 hình thức giao khoán trên cơ sở cả 2 bên đều có lợi, thậm chí tạo sự chủ động, tâm lý thoải mái cho người dân nhận khoán. 

Đó là, khoán 50/50 trên cơ sở công ty hỗ trợ đất, giống, phân bón còn người nhận khoán chăm sóc và bảo vệ, hưởng lợi ích ngang nhau sau khi thu hoạch. Riêng đối với diện tích ở những khu vực khó khăn, công ty chỉ hưởng lợi 40%, còn lại 60% dành cho người nhận khoán. Hình thức thứ hai là giao khoán thẳng, công ty nhận về 20 - 25% và chỉ làm công tác tư vấn về giống, kỹ thuật và kiểm tra, còn lại khoán toàn bộ cho người nhận khoán. Với hình thức này, người nhận khoán phải đặt cọc một khoản nhất định với công ty để bảo đảm không bỏ đất và rừng giữa chừng. Đối tượng nhận khoán, ưu tiên công nhân công ty, sau đó mới tính đến phương án giao khoán cho người dân.

Giao đất cho người dân Nhiều người dân bày tỏ, họ không dám mạnh tay đầu tư vì đất rừng không... "chính chủ". Ảnh: Thảo Nguyên

Trước đây, Lâm trường Yên Bình hoạt động theo vốn ngân sách nhà nước, được bao tiêu sản phẩm và quản lý 4.442ha. Năm 2006, sau khi sắp xếp lại nông, lâm trường quốc doanh, Công ty Yên Bình chốt sổ diện tích quản lý cuối cùng là 1.800ha. Nhưng đến nay, Công ty Yên Bình chỉ quản lý được hơn 600ha, diện tích còn lại người dân đang khai thác, sử dụng. 

Phó Chủ tịch UBND xã Đại Đồng, huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái cho rằng, Công ty Yên Bình không đủ sức quản lý, dẫn tới tình trạng dân lấn chiếm đất rừng sản xuất, nhất là khi phần lớn hộ dân trong xã chủ yếu sống dựa vào trồng rừng, còn diện tích đất nông nghiệp rất ít (chỉ có 66ha).

Ông Bùi Xuân Ứng, Trưởng thôn Hồng Bàng, xã Đại Đồng cho biết dân trên địa bàn mà không có rừng thì đói nặng. Trong vòng 2 năm trở lại đây, kinh tế rừng ngày càng phát triển, đời sống người dân được cải thiện rất nhiều. 

Anh Nguyễn Cao Sơn, hộ dân có 3ha rừng trên địa bàn bày tỏ, hiện nay, bản thân mỗi người dân cũng được trang bị khá đủ các kiến thức kỹ thuật nên không gặp nhiều khó khăn về kỹ thuật trồng keo, bạch đàn, bồ đề... Nếu so sánh về năng suất, dân còn có thể làm tốt hơn các công nhân của công ty lâm nghiệp. “Chúng tôi mong muốn được giao đất giao rừng lâu dài và ổn định để yên tâm sản xuất, phát triển kinh tế rừng nói riêng và phát triển kinh tế - xã hội nói chung bền vững”.

Để giả quyết mối lo trên, đồng thời góp phần đẩy lùi tình trạng tranh chấp, xâm lấn đất rừng, Giám đốc Công ty Yên Bình và Phó Chủ tịch UBND xã Đại Đồng đều đề xuất cần phải quy hoạch lại lâm trường theo hướng quy hoạch vùng, làm rõ vùng thuộc dân cư, các loại đất xen kẽ khác và đất rừng để quản lý được đồng bộ và hiệu quả.

Ông Hân cho biết thêm, phần diện tích đất rừng tranh chấp, nếu để từng hộ quản lý phần diện tích được giao nhưng nhà nước thắt chắt cơ chế quản lý thì vừa bảo đảm lợi ích của các bên, vừa bảo vệ phát triển rừng bền vững.

Thảo Nguyên

Kỳ III: “Xẻ thịt” đất nông, lâm trường để bán và cho thuê