(Thanh tra) - Thực hiện Nghị quyết số 24/2021/QH15 của Quốc hội và Quyết định số 90/QĐ-TTg ngày 18/01/2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia (CTMTQG) giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021–2025, công tác giảm nghèo trong cả nước đã được triển khai đồng bộ, quyết liệt, thể hiện quyết tâm chính trị cao của Đảng, Nhà nước và toàn xã hội trong việc “không để ai bị bỏ lại phía sau”.
Ngay sau khi CTMTQG giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025 được phê duyệt, hệ thống Ban Chỉ đạo từ Trung ương đến địa phương đã được kiện toàn, ban hành quy chế hoạt động, phân công nhiệm vụ cụ thể, bảo đảm cơ chế điều hành thống nhất. Ban Chỉ đạo Trung ương tổ chức nhiều hội nghị, hội thảo hướng dẫn, tháo gỡ vướng mắc; các địa phương cũng chủ động thành lập Ban Chỉ đạo cấp tỉnh, huyện, xã để triển khai đến từng cơ sở.
Sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành, địa phương đã giúp Chương trình nhanh chóng đi vào cuộc sống, trở thành phong trào hành động sâu rộng trong toàn xã hội.
Cùng với đó, khung khổ pháp lý cho công tác giảm nghèo bền vững được hoàn thiện đồng bộ. Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và các bộ, ngành đã ban hành đầy đủ các văn bản quy phạm pháp luật, hướng dẫn tổ chức thực hiện Chương trình. Tính đến giữa năm 2025, có 11 Nghị quyết, 4 Nghị định, 14 Thông tư và hàng chục quyết định, hướng dẫn được ban hành, bảo đảm căn cứ pháp lý cho việc tổ chức triển khai, giám sát, đánh giá.
Ở cấp địa phương, tính đến tháng 6/2025, có 48/48 tỉnh được hỗ trợ từ ngân sách trung ương đã ban hành quy định về nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ vốn; 43 tỉnh huy động thêm nguồn vốn tín dụng và các nguồn hợp pháp khác; 42 tỉnh ban hành cơ chế đặc thù trong quản lý đầu tư dự án nhỏ, kỹ thuật không phức tạp. 63/63 tỉnh, thành phố đã có kế hoạch thực hiện giai đoạn 2021–2025 và kế hoạch kiểm tra, giám sát, truyền thông về Chương trình.
Có thể nói, đây là giai đoạn Chương trình giảm nghèo bền vững được triển khai bài bản nhất, vừa chặt chẽ về thể chế, vừa linh hoạt về cơ chế thực hiện, tạo nền tảng quan trọng để hướng tới mục tiêu giảm nghèo đa chiều, toàn diện và bền vững.
Trong quá trình triển khai, nhiều chính sách mới, cơ chế đặc thù được áp dụng, đem lại hiệu quả thực tiễn rõ nét. Đáng chú ý, Nghị quyết số 111/2024/QH15 của Quốc hội đã cho phép thực hiện thí điểm phân cấp cho cấp huyện trong quản lý, điều hành các CTMTQG.
Theo đó, có 22 tỉnh, thành phố với 40 huyện được lựa chọn thí điểm, bước đầu phát huy hiệu quả: địa phương chủ động hơn trong điều chỉnh kế hoạch vốn, điều phối ngân sách, khắc phục kịp thời những điểm nghẽn trong giải ngân và tổ chức dự án.
Song song với đó, nhiều tỉnh đã chủ động rà soát, điều chỉnh vốn giữa các dự án thành phần cho phù hợp với thực tế, đảm bảo sử dụng hiệu quả từng đồng vốn. Các địa phương đã tiến hành rà soát, ban hành theo thẩm quyền quy định trình tự, thủ tục, tiêu chí mẫu hồ sơ lựa chọn dự án phát triển sản xuất.
Đặc biệt, hơn 60 nghìn tỷ đồng từ ngân sách địa phương được ủy thác qua Ngân hàng Chính sách xã hội phục vụ cho vay hộ nghèo, cận nghèo, người yếu thế phát triển sinh kế, xây dựng nhà ở, nước sạch và vệ sinh môi trường. Cơ chế này vừa tạo tính linh hoạt trong quản lý, vừa hỗ trợ trực tiếp người dân tiếp cận tín dụng ưu đãi, góp phần giảm nghèo bền vững.
Tuy nhiên, vẫn còn khó khăn, vướng mắc khi thực hiện CTMTQG giảm nghèo như: Một số văn bản hướng dẫn chi tiết từ các bộ và địa phương được ban hành muộn, gây khó khăn trong việc triển khai thống nhất các cơ chế, chính sách. Một số văn bản hướng dẫn sau khi ban hành còn vướng mắc ảnh hưởng đến việc thực hiện Chương trình tại địa phương.
Nguồn vốn tuy được phân bổ hằng năm nhưng vẫn có thời điểm phân bổ vào giữa năm hoặc chưa bổ sung kịp thời ngay từ đầu kỳ; một số địa phương gặp khó khăn trong giải ngân do vướng mắc về mặt bằng thi công, quy trình phê duyệt dự án kéo dài, hoặc thiếu vốn đối ứng từ ngân sách địa phương.
Thêm nữa, đội ngũ cán bộ ở cấp cơ sở, đặc biệt tại các địa bàn nghèo và xã đặc biệt khó khăn, thường xuyên thay đổi, thiếu kỹ năng chuyên môn và kinh nghiệm quản lý. Điều này dẫn đến khó khăn trong việc điều phối, giám sát và triển khai các dự án, đặc biệt là các dự án liên kết chuỗi giá trị hoặc yêu cầu kỹ thuật cao.
Sau hơn bốn năm triển khai, CTMTQG giảm nghèo bền vững đã góp phần giảm tỷ lệ hộ nghèo bình quân 1,03%/năm, đạt mục tiêu Quốc hội, Chính phủ giao (giảm từ 1–1,5%/năm), nhiều xã đặc biệt khó khăn đã có chuyển biến rõ rệt về hạ tầng, dịch vụ xã hội, sinh kế và năng lực sản xuất.
Hàng triệu lượt hộ nghèo được vay vốn ưu đãi, hỗ trợ sinh kế, đào tạo nghề, tiếp cận dịch vụ y tế, giáo dục, nhà ở, nước sạch.
Trong những năm tiếp theo, mục tiêu của Chương trình tiếp tục hướng tới giảm nghèo đa chiều, toàn diện, bền vững, gắn với phát triển kinh tế vùng, chuyển đổi sinh kế thích ứng biến đổi khí hậu và thúc đẩy an sinh xã hội bao trùm. Các bộ, ngành, địa phương sẽ đẩy mạnh chuyển đổi số, tăng cường giám sát, đánh giá độc lập, và huy động mạnh mẽ nguồn lực xã hội, doanh nghiệp cùng chung tay vì người nghèo.
Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021–2025 không chỉ là một nhiệm vụ phát triển kinh tế – xã hội, mà còn là biểu tượng của tinh thần nhân văn, đoàn kết và khát vọng vươn lên của dân tộc Việt Nam.
Với quyết tâm của cả hệ thống chính trị, sự đồng lòng của nhân dân, tin rằng đến năm 2030, Việt Nam sẽ tiến gần hơn tới mục tiêu “Không còn đói nghèo”, xây dựng một xã hội phát triển bền vững, công bằng và bao trùm.
