(Thanh tra) - Trong bối cảnh Chính phủ đang tích cực triển khai các chính sách hỗ trợ nhà ở xã hội nhằm đảm bảo quyền an cư cho người thu nhập thấp và hộ nghèo, các tỉnh miền núi phía Bắc đang gặp phải không ít thách thức đặc thù. Mặc dù nhận được sự chỉ đạo từ Trung ương và nhiều nỗ lực thực hiện, nhưng các dự án nhà ở xã hội tại đây vẫn chưa tạo được sức hút từ người dân và nhà đầu tư.
Chính phủ đã đặt mục tiêu thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội, tạo điều kiện để người thu nhập thấp có cơ hội sở hữu nhà ổn định. Dự án quốc gia “Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021 - 2030” là minh chứng cho cam kết của Nhà nước trong việc bảo đảm quyền lợi cho những đối tượng yếu thế. Tuy nhiên, việc triển khai các dự án này ở các tỉnh miền núi gặp không ít khó khăn do địa hình phức tạp, khí hậu khắc nghiệt và cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ.
Các tỉnh miền núi phía Bắc có địa hình đồi núi phức tạp cùng hệ thống giao thông còn hạn chế. Việc xây dựng hạ tầng như điện, nước và các tiện ích công cộng gặp nhiều trở ngại, làm tăng chi phí đầu tư và kéo dài thời gian hoàn thiện dự án. Thêm vào đó, nhu cầu về nhà ở xã hội ở đây không cao như ở các đô thị lớn hay vùng ven biển. Người dân địa phương thường có xu hướng xây dựng nhà theo truyền thống, gắn liền với nghề nông và các hoạt động sản xuất kinh doanh địa phương, khiến khả năng chi trả và nhu cầu sử dụng dịch vụ nhà ở xã hội còn thấp.
Tỉnh Yên Bái là một điển hình trong nỗ lực triển khai các dự án nhà ở xã hội. Theo quy hoạch, tỉnh đã xác định 25 khu đô thị mới với tổng diện tích trên 1.169ha và quỹ đất dành xây dựng nhà ở xã hội lên tới 63.545ha. Tuy nhiên, thực tế chỉ có 6 khu đô thị bố trí quỹ đất cho nhà ở xã hội với diện tích 5,75ha, dự kiến tạo ra khoảng 540 căn hộ. Đây là minh chứng cho thực trạng dù có kế hoạch lớn nhưng việc triển khai hạ tầng và thu hút đầu tư vẫn gặp nhiều khó khăn.
Theo các chỉ đạo từ Trung ương, tỉnh Yên Bái đang phấn đấu hoàn thành chỉ tiêu 751 căn nhà ở xã hội cho giai đoạn 2021 – 2030, dựa trên đề án đã được phê duyệt theo Quyết định số 338 ngày 3/4/2023 của Thủ tướng Chính phủ và kết hợp với Kế hoạch số 208 ngày 4/10/2023 của UBND tỉnh. Trong bối cảnh này, Ban Chỉ đạo về phát triển nhà ở xã hội được thành lập theo Quyết định số 1150-QĐ/TU của Ban Thường vụ Tỉnh ủy Yên Bái, thể hiện quyết tâm của địa phương trong việc xây dựng khung chính sách và cơ chế tài chính thuận lợi.
Trong khi đó, tại tỉnh Hà Giang, theo đề án 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội của Chính phủ giai đoạn 2022 – 2030, địa phương được giao chỉ tiêu hoàn thành 1.500 căn nhà (trong đó 400 căn dành cho giai đoạn 2022 – 2025). Tuy nhiên, cho đến nay, trên địa bàn tỉnh vẫn chưa có dự án nào được khởi công, hoàn thiện và đưa vào sử dụng. Nguyên nhân chủ yếu đến từ vị trí xây dựng kém thuận lợi, quỹ đầu tư hạn chế và nhu cầu thực tế từ người dân còn thấp. Song song với đó, việc ưu tiên cải thiện điều kiện sống cho hộ nghèo (xóa nhà tạm, nhà dột nát) cũng góp phần hạn chế nguồn lực đầu tư cho các dự án nhà ở xã hội.
Để vượt qua những bất cập hiện tại, các cơ quan chức năng cần có sự phối hợp chặt chẽ với cộng đồng địa phương. Một số giải pháp được đề xuất bao gồm: Tăng cường xây dựng và cải thiện hệ thống giao thông, điện nước và các tiện ích công cộng nhằm tạo ra môi trường sống hấp dẫn, đồng thời giảm bớt chi phí bảo trì cho các dự án. Tổ chức các chương trình tuyên truyền, đào tạo về quyền lợi nhà ở và các chính sách hỗ trợ vay vốn để nâng cao nhận thức của người dân về lợi ích của nhà ở xã hội. Triển khai các dự án nhà ở kết hợp với các hoạt động kinh tế – xã hội địa phương, nhằm tạo sự gắn kết giữa nhu cầu nhà ở và phát triển kinh tế vùng núi. Thực hiện các chính sách ưu đãi về thuế, trợ giá đất và hỗ trợ vay vốn ưu đãi để kích thích đầu tư và thu hút các nhà đầu tư trong và ngoài nước. Tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước và đổi mới mô hình quản lý phát triển nhà ở xã hội nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc triển khai dự án.
Dù đang đối mặt với nhiều thách thức về điều kiện địa lý, kinh tế và văn hóa, các dự án nhà ở xã hội tại các tỉnh miền núi phía Bắc vẫn giữ nguyên giá trị chiến lược trong bối cảnh an sinh xã hội.
Sự kết hợp giữa cải thiện hạ tầng, nâng cao nhận thức cộng đồng và áp dụng các chính sách ưu đãi không chỉ giúp giải quyết vấn đề nhà ở cho người thu nhập thấp mà còn góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội địa phương. Đây là bước đột phá cần thiết nhằm xây dựng một xã hội công bằng và phát triển bền vững, tạo nền tảng cho sự tiến bộ của cả vùng miền núi phía Bắc trong thời gian tới.
