(Thanh tra) - Diễn đàn về tưới tiên tiến, tiết kiệm nước tại Đắk Lắk khẳng định vai trò chiến lược của công nghệ hiện đại trong nông nghiệp thông minh, góp phần ứng phó biến đổi khí hậu và bảo đảm an ninh nguồn nước cho hai vùng trọng điểm sản xuất nông nghiệp của cả nước.
Đổi mới tư duy quản lý nước trong nông nghiệp
Ngày 29/12, tại phường Buôn Ma Thuột (Đắk Lắk), Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi phối hợp với Báo Nông nghiệp và Môi trường, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Đắk Lắk tổ chức Diễn đàn “Nghiên cứu, ứng dụng công nghệ chiến lược trong phát triển tưới tiên tiến, tiết kiệm nước cho cây trồng cạn phục vụ nông nghiệp thông minh, ứng phó biến đổi khí hậu, góp phần đảm bảo an ninh nguồn nước khu vực Nam Trung bộ và Tây Nguyên”.
Diễn đàn được tổ chức theo hình thức trực tiếp kết hợp trực tuyến, kết nối nhiều tỉnh khu vực Nam Trung Bộ và Tây Nguyên, thu hút sự tham gia của các cơ quan quản lý, nhà khoa học, doanh nghiệp, hợp tác xã và đông đảo nông dân.
Nam Trung Bộ và Tây Nguyên là vùng sản xuất nông nghiệp hàng hóa quan trọng của cả nước, đặc biệt với các cây trồng cạn chủ lực như cà phê, hồ tiêu, điều, cao su, cây ăn quả và cây công nghiệp dài ngày. Tuy nhiên, khu vực này cũng đang chịu tác động ngày càng nặng nề của biến đổi khí hậu, với hạn hán kéo dài, thiếu nước tưới, suy giảm nguồn nước mặt và nước ngầm. Trong khi đó, nhu cầu nước cho nông nghiệp hiện chiếm trên 80% tổng lượng nước sử dụng, song phần lớn vẫn dựa vào các phương thức tưới truyền thống, gây thất thoát và lãng phí lớn.
Chia sẻ tại diễn đàn, ông Vũ Minh Việt – Phó Tổng Biên tập Báo Nông nghiệp và Môi trường nhấn mạnh, trong bối cảnh chuyển đổi sang nông nghiệp thông minh, nông nghiệp sinh thái, việc nghiên cứu và ứng dụng các công nghệ tưới tiên tiến, tiết kiệm nước không chỉ đơn thuần là giải pháp kỹ thuật mà còn mang tính chiến lược lâu dài. Các giải pháp này góp phần nâng cao năng suất, chất lượng nông sản, giảm chi phí sản xuất, đồng thời bảo vệ tài nguyên nước và môi trường sinh thái.
Diễn đàn cũng là không gian để các bên liên quan trao đổi, chia sẻ kết quả nghiên cứu, kinh nghiệm thực tiễn, mô hình hiệu quả và đề xuất cơ chế, chính sách phù hợp, hướng tới mục tiêu đảm bảo an ninh nguồn nước và phát triển bền vững cho toàn vùng Nam Trung Bộ và Tây Nguyên.
Từ công nghệ AI đến bài toán nguồn lực đầu tư
Theo Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi, thách thức về an ninh nguồn nước tại Nam Trung Bộ và Tây Nguyên đang gia tăng do tác động kép của biến đổi khí hậu và áp lực cạnh tranh sử dụng nước giữa các ngành. Nhiều công trình thủy lợi đã xuống cấp, thiếu đồng bộ, trong khi việc ứng dụng tưới tiên tiến, tiết kiệm nước cho cây trồng cạn vẫn còn ở mức thấp, chưa tương xứng với tiềm năng và nhu cầu thực tiễn.
Trên thế giới, các công nghệ hiện đại như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn, Internet vạn vật (IoT), viễn thám và vệ tinh đã chứng minh vai trò nền tảng trong phát triển tưới thông minh và nông nghiệp thông minh. Ứng dụng AI trong tưới tiêu cho phép thu thập và phân tích dữ liệu từ cảm biến độ ẩm đất, thời tiết, sinh trưởng cây trồng, từ đó dự báo chính xác nhu cầu nước theo thời gian thực. Nhờ vậy, lượng nước được cung cấp đúng lúc, đúng chỗ, hạn chế tối đa tình trạng tưới thừa hoặc thiếu, giúp giảm lãng phí nước, giảm chi phí đầu vào và nâng cao hiệu quả canh tác.
Ông Đoàn Phúc Cường – chuyên gia nông nghiệp Netafim (Công ty Cổ phần Công nghệ tưới Khang Thịnh) cho biết, từ năm 2024, doanh nghiệp đã thử nghiệm hệ thống tưới nhỏ giọt tích hợp dinh dưỡng và thuốc bảo vệ thực vật, sử dụng cố vấn AI cho nông dân trồng cà phê tái canh và khoai tây chế biến công nghiệp. Kết quả cho thấy hiệu quả vượt trội: Một số vườn cà phê tái canh đạt năng suất 5 tấn/ha ngay vụ thu hoạch đầu tiên sau 30 tháng, cao gấp nhiều lần so với mô hình truyền thống; mô hình khoai tây chế biến đạt năng suất 43 tấn/ha, gần gấp đôi so với sản xuất thông thường.
Từ góc độ địa phương, ông Lê Trung Kiên – Phó Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi và Quản lý tài nguyên nước tỉnh Đắk Lắk cho biết, toàn tỉnh hiện có hơn 84.600ha cây trồng cạn áp dụng tưới tiên tiến, tiết kiệm nước, chủ yếu là cà phê, hồ tiêu, cây ăn quả và một số cây hàng năm. Tuy nhiên, chi phí đầu tư ban đầu cho hệ thống tưới hiện đại còn cao, khoảng 50 - 60 triệu đồng/ha, trong khi giá nông sản bấp bênh khiến nhiều nông dân, hợp tác xã gặp khó khăn trong việc tiếp cận và mở rộng mô hình.
Trước thực tế đó, Sở Nông nghiệp và Môi trường Đắk Lắk đề xuất nhóm giải pháp trọng tâm về cơ chế, chính sách và huy động nguồn lực xã hội hóa. Trong đó, ưu tiên lồng ghép nguồn vốn từ các chương trình mục tiêu quốc gia, chương trình phát triển nông nghiệp bền vững, thích ứng biến đổi khí hậu và các dự án ODA để đầu tư hạ tầng tích trữ nước và hệ thống tưới tiên tiến.
Đồng thời, khuyến khích doanh nghiệp, hợp tác xã tham gia liên kết sản xuất gắn với ứng dụng công nghệ, từng bước hình thành chuỗi giá trị nông nghiệp bền vững; nghiên cứu cơ chế tín dụng ưu đãi, giảm lãi suất vay cho nông dân đầu tư hệ thống tưới hiện đại.
