(Thanh tra) - Thời gian gần đây, lực lượng công an tại nhiều địa phương liên tục giải cứu các nạn nhân bị mắc bẫy lừa đảo với thủ đoạn tinh vi mang tên “bắt cóc online”. Dù không có bất kỳ tiếp xúc nào trực tiếp, nhưng các đối tượng lừa đảo đã khiến nạn nhân sống trong sợ hãi, hoảng loạn như một vụ bắt cóc thật sự từ việc yêu cầu ở ẩn trong khách sạn, không liên lạc với người thân cho đến quay video nhạy cảm để đe dọa. Điều đáng báo động là phần lớn nạn nhân đều là học sinh, sinh viên - những người trẻ dễ bị thao túng tâm lý, thiếu kỹ năng nhận diện chiêu trò của tội phạm công nghệ cao.
Một trong những vụ việc gần đây gây xôn xao tại TP. HCM là trường hợp của em Q. (18 tuổi), một nữ sinh từ Khánh Hòa vào thành phố thi ngoại ngữ. Sáng 25/7, Q. nhận được cuộc gọi từ người lạ xưng là công an, thông báo em có liên quan đến đường dây rửa tiền do bị lộ thông tin cá nhân. Người này yêu cầu Q. thuê khách sạn ở một mình để phục vụ điều tra và gửi tin nhắn cho mẹ nhằm “chứng minh tài chính”.
Vì quá lo sợ, mẹ Q. đã nhanh chóng chuyển 10 triệu đồng vào tài khoản của con gái mà không hề biết em đã bị lừa. Thậm chí, các đối tượng tiếp tục gọi điện thúc ép chuyển thêm tiền, khiến bà T. phải tìm đến công an cầu cứu. Nhờ sự can thiệp kịp thời, lực lượng chức năng đã tìm thấy Q. khi em đang ở một mình trong khách sạn, hoàn toàn bị các đối tượng điều khiển qua điện thoại.
Cũng tương tự, chị L.T.K.Y (21 tuổi, sinh viên) nhận cuộc gọi từ người lạ tự xưng là nhân viên giao hàng Shopee. Sau đó, đối tượng kết bạn Zalo, gọi video với hình ảnh người mặc sắc phục công an, thông báo chị liên quan đường dây ma tuý, rửa tiền xuyên quốc gia. Chúng yêu cầu chị cài app “Zoom Workplace”, đăng nhập bằng mã riêng để “làm việc nội bộ” và chuyển tiền vào “tài khoản bảo mật” để chứng minh vô tội. Chị bị buộc thuê khách sạn ở một mình, cắt liên lạc với người thân.
Do không có tiền, chị nói dối gia đình rằng cần chứng minh tài chính để đi Mỹ. Tin lời, gia đình chuyển hơn 800 triệu đồng, chị nộp toàn bộ cho nhóm lừa đảo. Sau đó, chúng chiếm tài khoản mạng xã hội của chị, giả danh chị nhắn tin cho người nhà, dựng chuyện bị bắt cóc, yêu cầu thêm 200 triệu đồng. Gia đình hoảng loạn trình báo công an, sự việc mới được phát hiện.
Điều này cho thấy “bắt cóc online” không chỉ là chiêu trò lừa đảo đơn thuần mà còn là sự thao túng tâm lý có tổ chức, có kịch bản rõ ràng và đầy tinh vi.
Theo thống kê từ Phòng Cảnh sát hình sự (PC02) Công an TP. HCM, chỉ từ tháng 3 đến nay, đơn vị đã tiếp nhận 18 vụ “bắt cóc online” với số tiền bị chiếm đoạt lên tới 3,5 tỉ đồng. Các đối tượng thường nhắm vào học sinh, sinh viên những người trẻ tuổi, quen thuộc với mạng xã hội nhưng lại thiếu kiến thức phòng vệ trước các thủ đoạn lừa đảo công nghệ cao.
Ban đầu, các đối tượng tiếp cận nạn nhân bằng hình thức giả danh công an, viện kiểm sát hoặc mời gọi tham gia chương trình học bổng, du học. Sau đó, chúng yêu cầu nạn nhân “hợp tác điều tra” bằng cách chuyển tiền “chứng minh tài chính” và tuyệt đối giữ bí mật. Khi nạn nhân rơi vào trạng thái lo lắng, chúng nhanh chóng cô lập họ trong khách sạn, tước quyền liên lạc với bên ngoài, thậm chí hướng dẫn tự quay clip nhạy cảm để làm công cụ đe dọa.
Thủ đoạn tiếp theo là giả danh người nhà, gọi video call cho phụ huynh, dựng hiện trường giả có tiếng roi điện, la hét… để gây áp lực tâm lý, buộc gia đình chuyển tiền “chuộc người”. Nếu không thành công, chúng còn hướng dẫn nạn nhân vay tiền qua các app tín dụng đen để tiếp tục trục lợi.
Một câu hỏi lớn đặt ra là: Vì sao học sinh, sinh viên nhóm đối tượng tiếp cận công nghệ tốt lại dễ trở thành “miếng mồi béo bở” của các đối tượng lừa đảo?
Câu trả lời nằm ở sự thiếu hụt kỹ năng sống và tư duy phản biện. Nhiều bạn trẻ sử dụng mạng xã hội hàng ngày nhưng lại ít tiếp cận thông tin từ các kênh chính thống như báo chí, truyền hình. Họ không biết rằng, cơ quan công an không bao giờ làm việc qua điện thoại, không yêu cầu chuyển tiền hay gửi clip cá nhân để “hỗ trợ điều tra”. Khi nghe những cụm từ như “bị lộ thông tin”, “liên quan đến vụ án hình sự”, tâm lý sợ hãi khiến các em dễ rơi vào trạng thái bị thao túng.
Không ít trường hợp nạn nhân còn e ngại việc gọi cho bố mẹ, sợ bị trách mắng hoặc không dám chia sẻ với thầy cô, dẫn đến việc tự mình đối mặt với áp lực và đưa ra những quyết định sai lầm. Đó cũng là nguyên nhân khiến nhiều vụ lừa đảo kéo dài tới hàng giờ, thậm chí vài ngày mới được phát hiện và ngăn chặn.
Trước thực trạng đáng lo ngại này, Công an TP Hà Nội, TP. HCM và nhiều địa phương đã phát đi khuyến cáo khẩn đến học sinh, sinh viên và phụ huynh.
Theo trung tá Đinh Đức Thắng, Đội trưởng Đội Cảnh sát hình sự đặc nhiệm PC02, người dân tuyệt đối không làm việc qua điện thoại với những người xưng là cán bộ công an hay viện kiểm sát. Khi nhận được các cuộc gọi nghi ngờ, cần liên hệ ngay với người thân hoặc công an địa phương để xác minh.
Các nhà trường cũng được khuyến nghị tăng cường tổ chức tuyên truyền, tập huấn kỹ năng nhận diện chiêu trò lừa đảo cho học sinh, sinh viên. Những tình huống giả lập như “bị lừa qua điện thoại”, “xử lý khi bị yêu cầu chuyển tiền”… cần được đưa vào các giờ học kỹ năng sống, nhằm giúp học sinh làm quen và phản ứng đúng đắn trong thực tế.
Về phía gia đình, cha mẹ cần thường xuyên trò chuyện, lắng nghe và đồng hành cùng con trong việc sử dụng công nghệ. Đừng chỉ trao cho con một chiếc điện thoại mà hãy trao luôn sự hướng dẫn về cách sử dụng an toàn, thông minh.
Chiếc điện thoại thông minh là công cụ kết nối tri thức, bạn bè, học tập nhưng cũng có thể trở thành chiếc bẫy nguy hiểm nếu người dùng thiếu kiến thức và kỹ năng phòng tránh. “Bắt cóc online” là hồi chuông cảnh tỉnh về trách nhiệm giáo dục kỹ năng sống, kỹ năng công nghệ cho học sinh, sinh viên trong thời đại số. Hãy để các em lớn lên không chỉ trong môi trường học thuật mà còn được bảo vệ bởi sự tỉnh táo, bản lĩnh và hiểu biết.
