(Thanh tra) - Từ kết luận thanh tra đến nghị quyết đặc thù của Quốc hội, hàng loạt dự án, khu đất bị “đóng băng” nhiều năm trên địa bàn thành phố Đà Nẵng đang dần được khơi thông, khôi phục trật tự pháp lý và niềm tin của nhà đầu tư.
Thanh tra mở “nút thắt” đầu tiên
Ngày 2/11/2012, Thanh tra Chính phủ ban hành Kết luận thanh tra 2852/KL-TTCP về thanh tra trách nhiệm của Chủ tịch UBND thành phố Đà Nẵng trong việc chấp hành pháp luật về thanh tra, khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng; thanh tra một số dự án đầu tư có ý kiến dư luận trái chiều. Hơn 1.300 trường hợp được xác định cấp giấy chứng nhận sai thời hạn; nhiều dự án bị áp giá đất thấp, miễn giảm nghĩa vụ tài chính không đúng quy định.
Với hàng loạt kiến nghị của Thanh tra Chính phủ là cơ sở pháp lý buộc Đà Nẵng nhìn lại mô hình quản lý đất đai thời kỳ phát triển "nóng", đồng thời truy thu nghĩa vụ tài chính và xử lý trách nhiệm các cá nhân, tổ chức vi phạm
Những năm sau đó, các Kết luận thanh tra 34/KL-TTCP (2019), 269/KL-TTCP (2019) và 1202/KL-TTCP (2020) tiếp tục chỉ ra các vi phạm tương tự, mở rộng sang đất tái định cư, đất chậm đưa vào sử dụng và các dự án ven biển… Nhiều vụ án hình sự được xét xử, khiến việc khắc phục hậu quả thêm phức tạp.
Thành phố Đà Nẵng phải vừa truy thu nghĩa vụ tài chính, vừa xử lý hàng trăm dự án đình trệ và các vụ việc liên quan. Tuy nhiên, nhiều trường hợp vướng mắc kéo dài do chưa có cơ chế thống nhất, đặc biệt là các dự án đã chuyển nhượng qua nhiều chủ sở hữu. Hàng loạt dự án bị “đóng băng”, trong khi nhu cầu phát triển và khai thác đất đai ngày càng cấp bách.
Trước thực trạng đó, Thanh tra Chính phủ đã báo cáo và kiến nghị Chính phủ xem xét xây dựng cơ chế đặc thù để tháo gỡ những vướng mắc phát sinh trong quá trình thực hiện các kết luận, bản án và quyết định liên quan đến đất đai tại một số địa phương, trong đó Đà Nẵng được xác định là địa bàn trọng điểm cần ưu tiên xử lý.
Ngày 29/1/2022, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 153/QĐ-TTg, thành lập Tổ công tác liên ngành có nhiệm vụ rà soát, xử lý các dự án và khu đất vướng mắc - trong đó Đà Nẵng được xác định là địa bàn trọng điểm. Đây là bước đi đầu tiên nhằm chuyển các kiến nghị của cơ quan thanh tra thành chính sách ở tầm Chính phủ, mở đường cho việc hình thành cơ chế đặc thù tháo gỡ vướng mắc đất đai tại các đô thị lớn.
… Đến chính sách đặc thù
Cùng thời gian này, Đà Nẵng chủ động vào cuộc. Theo Quyết định 602/QĐ-UBND ngày 23/2/2021, thành phố thành lập tổ công tác liên ngành để rà soát, phân loại, đề xuất phương án xử lý. Chính quyền phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành Trung ương, đồng thời lập 3 báo cáo kiến nghị gửi Chính phủ, Bộ Tài nguyên và Môi trường (cũ), Bộ Tài chính (cũ) – đặt nền tảng cho việc hình thành phương án tháo gỡ ở tầm chính sách.
Ngày 2/5/2024, Bộ Chính trị ban hành Kết luận 77-KL/TW về Đề án “Phương án tháo gỡ khó khăn, vướng mắc liên quan đến các dự án, đất đai trong các kết luận thanh tra, kiểm tra, bản án tại một số tỉnh, thành phố. Riêng Đà Nẵng có 10 nội dung được nêu rõ, gồm 4 nội dung thuộc thẩm quyền Quốc hội, 1 nội dung thuộc Thủ tướng Chính phủ và 5 nội dung thuộc thành phố. Đây là cơ sở chính trị - pháp lý quan trọng để từng bước tháo gỡ.
Trên cơ sở đó, ngày 30/11/2024, Quốc hội khóa XV thông qua Nghị quyết 170/2024/QH15, có hiệu lực từ 1/4/2025, tạo hành lang pháp lý đặc thù để giải quyết các vướng mắc đất đai cho Đà Nẵng, Thành phố Hồ Chí Minh và Khánh Hòa. Với Đà Nẵng, nghị quyết tập trung vào ba nhóm nhiệm vụ: Điều chỉnh thời hạn 1.313 giấy chứng nhận quyền sử dụng đất sản xuất - kinh doanh về 50 năm; xác định lại giá đất cho 16 dự án thuộc Kết luận thanh tra 2852; rà soát điều kiện pháp lý cho 13 dự án theo Kết luận thanh tra 269.
Quan điểm của Quốc hội và Thanh tra Chính phủ: Không hợp pháp hóa sai phạm, nhưng phải có cơ chế xử lý dứt điểm, bảo đảm quyền lợi chính đáng của người dân và doanh nghiệp, đồng thời thu hồi triệt để lợi ích ngân sách Nhà nước bị thất thoát.
Để nghị quyết sớm đi vào cuộc sống, ngày 1/4/2025, Chính phủ ban hành Nghị định 76/2025/NĐ-CP hướng dẫn thi hành, quy định rõ quy trình điều chỉnh giấy chứng nhận, thời hạn xác định lại giá đất và cơ chế giám sát độc lập có Kiểm toán Nhà nước tham gia.
Ngay sau đó, UBND thành phố Đà Nẵng đã cụ thể hóa bằng hàng loạt kế hoạch và quyết định, như: Kế hoạch 890/KH-UBND (23/10/2024) và 115/KH-UBND (22/4/2025) tập trung tháo gỡ rào cản pháp lý, giải phóng nguồn lực đất đai; Quyết định 2535 và 2536 (12/11/2024), Quyết định 1445 (6/5/2025) kiện toàn tổ công tác, phân công trách nhiệm rõ ràng giữa các sở, ngành.
Một tổ công tác chuyên trách được thành lập để điều phối liên ngành, xử lý từng nhóm nội dung vướng mắc: Từ truy thu nghĩa vụ tài chính, xác định giá đất, điều chỉnh thời hạn sử dụng đất, đến tháo gỡ cho nhóm dự án tại bán đảo Sơn Trà - nơi vướng pháp lý nhiều năm.
Đáng chú ý, cộng đồng doanh nghiệp đồng hành cùng chính quyền. Nhiều nhà đầu tư chủ động nộp lại phần nghĩa vụ tài chính từng được miễn, giảm hoặc chưa hoàn tất; đồng thời liên hệ điều chỉnh thời hạn sử dụng đất theo Kết luận thanh tra 2852.
Đến tháng 6/2025, theo Báo cáo 266/BC-UBND, Đà Nẵng đã truy thu 1.470 tỷ đồng trên tổng số 2.308 tỷ đồng, hoàn thành 16/16 phương án giá đất, trong đó 10 phương án đã được phê duyệt.
Đồng hành tháo gỡ, khơi thông nguồn lực
Trong quá trình triển khai, Thanh tra Chính phủ không chỉ là cơ quan ban hành kết luận thanh tra, mà còn trực tiếp tham gia giám sát, tháo gỡ và hướng dẫn thực thi. Những buổi làm việc định kỳ giữa Thanh tra Chính phủ với tổ công tác liên ngành Trung ương và Đà Nẵng giúp thống nhất hướng xử lý từng nhóm dự án, vừa bảo đảm kỷ cương pháp luật, vừa thúc đẩy khơi thông nguồn lực.
Hàng loạt dự án lớn được “cởi trói”, như: Khu phức hợp du lịch và đô thị nghỉ dưỡng Làng Vân (43.922 tỷ đồng), Tổ hợp Công viên châu Á (43.000 tỷ đồng), các dự án của Tập đoàn FPT (5.000 tỷ đồng), Khu Công nghệ thông tin Viettel (2.000 tỷ đồng) cùng nhiều dự án nghỉ dưỡng ven sông, ven biển.
Những kết quả này cho thấy hiệu quả bước đầu của quá trình tháo gỡ vướng mắc đất đai, đồng thời khẳng định tính thực tiễn của Kết luận 77-KL/TW và Nghị quyết 170/2024/QH15, góp phần khơi thông nguồn lực, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của thành phố. Tính đến đầu tháng 10/2025, thành phố đã điều chỉnh xong 730/1.313 hồ sơ, hoàn thiện toàn bộ 16 phương án giá đất và đang xử lý nhóm 13 dự án còn lại.
Thực hiện các kết luận và kiến nghị của Thanh tra Chính phủ không chỉ là xử lý các vấn đề tồn đọng, mà còn là bước khơi thông nguồn lực đất đai, phục hồi niềm tin đầu tư và tạo nền tảng phát triển bền vững. Nhiều dự án từng bị đình trệ nay đã được khởi động lại; thành phố cũng đang rà soát, thu hồi các dự án chậm đưa đất vào sử dụng, chuẩn bị quỹ đất sạch cho các dự án trọng điểm giai đoạn tới.
Từ những kiến nghị đầu tiên của Thanh tra Chính phủ từ năm 2012 đến Kết luận 77-KL/TW của Bộ Chính trị, Nghị quyết 170 của Quốc hội, Nghị định 76 của Chính phủ và chuỗi quyết định, báo cáo, công văn của UBND thành phố Đà Nẵng, hành trình hơn 10 năm gỡ vướng đất đai là minh chứng cho nỗ lực kiên trì, minh bạch và bài bản trong xử lý hậu thanh tra.
Hiện nay, việc triển khai Kết luận 77-KL/TW tiếp tục đặt ra không ít thách thức mới cho Đà Nẵng: Từ việc xử lý dứt điểm nhóm dự án còn tồn đọng, bảo đảm kỷ cương, công bằng, đến yêu cầu thích ứng với hệ thống pháp luật đất đai và đầu tư mới. Khi Kết luận 77-KL/TW được triển khai đồng bộ, với sự giám sát của Trung ương và sự chủ động, quyết liệt từ địa phương, niềm tin vào một Đà Nẵng phát triển minh bạch, kỷ cương và bền vững không còn là kỳ vọng, mà đang dần trở thành hiện thực.
