GS Stephen Walt khẳng định Việt Nam không nhỏ bé và lạc lõng bên cạnh Trung Quốc. Ảnh minh họa.

Thưa GS Stephen Walt, theo ông, vị trí của Việt Nam đứng ở đâu trong mối quan hệ phức tạp giữa Mỹ và Trung Quốc như thế này?

- Việt Nam thực sự đang ở trong một vị thế đầy thách thức. Thế nhưng, nếu Việt Nam nhìn rộng ra thì có thể thấy rằng có rất nhiều nước cũng đang chia sẻ tình huống gần giống như Việt Nam. Đó là một loạt những nước cùng chung biên giới với Trung Quốc. Đó là một trong những lợi thế.

Lợi thế thứ 2 đó là nước Mỹ đang ngày càng quan tâm hơn đến cán cân quyền lực ở châu Á và chắc chắn Mỹ sẽ có những tác động của mình vào châu Á. Vì thế, nếu như Việt Nam chủ động đưa đất nước phát triển mạnh về kinh tế và thành công hơn nữa trong sự phát triển đất nước của mình, chắc chắn Việt Nam sẽ có nhiều lợi thế hơn nữa.

Cũng như tất cả các quốc gia khác, Việt Nam cũng có sự lựa chọn của mình, đó là câu hỏi đặt ra, liệu Việt Nam có muốn bị Trung Quốc kiểm soát hay không? Nếu như Việt Nam đưa ra sự lựa chọn của mình, và tôi khá tin tưởng rằng Việt Nam sẽ không nữa chọn trở nên phụ thuộc vào Trung Quốc. Vì thế, Việt Nam phải tự mình chuẩn bị một cách đầy đủ và sẵn sàng để bất cứ lúc nào cũng có thể tự tin đưa ra sự lựa chọn của mình.

Học giả đồng thời cũng là một nhà cựu ngoại giao của Việt Nam có nói rằng "Việt Nam không thể chọn được láng giềng nhưng Việt Nam có thể chọn được thế giới". Có nghĩa rằng Việt Nam có thể gắn cùng thế giới. Vậy theo ông Việt Nam cần làm gì để Việt Nam có thể chọn được thế giới?

- Có rất nhiều nước trên thế giới cũng ở hoàn cảnh như Việt Nam, đó là phải sống bên cạnh một láng giềng là siêu cường và để có thể đảm bảo được chủ quyền độc lập và sự an toàn của mình đối với láng giềng siêu cường đó, rất nhiều nước đã làm theo cách là họ kết bạn với các nước có cùng chung hoàn cảnh như mình.

Và khi càng có nhiều bạn, khi đất nước đó gặp rắc rối họ sẽ nhận được sự ủng hộ và giúp đỡ từ rất nhiều phía. Một nước nhỏ mà còn bị cô lập hoặc tự cô lập mình nữa thì chắc chắn nước đó sớm hay muộn cũng sẽ gặp rắc rối. Thế nhưng trong trường hợp của Việt Nam, Việt Nam may mắn có rất nhiều nước cùng chia sẻ lợi ích và mối quan tâm đến Việt Nam. Vì thế, nếu Việt Nam tận dụng được những  mối quan hệ tốt đó, Việt Nam không việc gì phải lo lắng cho dù nước láng giềng của Việt Nam là một siêu cường như Trung Quốc.

Một điểm nữa tôi muốn nhấn mạnh đó là Việt Nam chắc chắn không phải là một đất nước nhỏ bé. Việt Nam có một dân số lớn, nếu như chúng ta nhớ lại những gì đã diễn ra trong các cuộc kháng chiến của Việt Nam, người dân Việt Nam có tinh thần tự cường và bất khuất rất cao. Thế nên tôi rất tin tưởng vào tương lai sáng lạn của Việt Nam trong bối cảnh của châu Á.

Tôi nghĩ thách thức như vậy nhưng cũng là cơ hội để Việt Nam vươn lên. Vậy theo ông Việt Nam phải làm gì để tận dụng vận hội này nhằm phát triển đất nước trong ít nhất 5 năm tới ?

- Có rất nhiều việc Việt Nam có thể làm, thứ nhất, trong bối cảnh thế giới hiện đại ngày nay, mỗi nước đều phải thúc đẩy và tăng cường trình độ dân trí và hệ thống giáo dục của nước mình. Bởi giáo dục và dân trí là nền tảng để đảm bảo cho một nền kinh tế phát triển mạnh. Kinh tế phát triển mạnh đồng nghĩa với việc đất nước sẽ có nhiều lợi thế và lựa chọn hơn trong tất cả các vấn đề khác.

Điều thứ 2, Việt Nam xác định cho mình cái mục tiêu muốn làm bạn với tất cả các nước trên thế giới. Tôi cũng nhấn mạnh rằng để làm được điều này không chỉ là nhiệm vụ của ngành ngoại giao, các cán bộ ngoại giao, đó là việc mà mỗi người Việt Nam đều phải chung tay chung sức vào làm.

Ví dụ như sinh viên Việt Nam hãy cố gắng chủ động tìm các cơ hội để đi ra nước ngoài, đi ra nước ngoài không những học được rất nhiều những điều hay, điều mới từ các nước khác  mà cũng là cơ hội giúp cho bạn bè quốc tế hiểu hơn về đất nước Việt Nam.

Điều thứ 3 tôi muốn nhấn mạnh là Việt Nam nên cố gắng chủ động và tích cực tham gia vào việc thiết lập một cấu trúc an ninh mới ở châu Á dựa trên những thể chế có sẵn. Ví dụ như ASEAN mà Việt Nam là một thành viên.

Có những nước đi lên và có vai trò lớn nhờ sức mạnh kinh tế hoặc sức mạnh quân sự, nhưng cũng có những nước lớn lên nhờ vị thế địa chính trị. Việt Nam ngày hôm nay đang có một vị thế địa chính trị tốt, Việt Nam phải làm gì để tận dụng sức mạnh đó của mình để trở thành một nước có vai trò lớn hơn và mạnh hơn?

- Quả thật trên thế giới có rất nhiều nước có được ảnh hưởng lớn đối với thế giới bởi vì họ tình cờ có được một vị trí địa lý mà người ta gọi là vị trí địa chiến lược về mặt quốc phòng, an ninh hay kinh tế. Singapore là một ví dụ, quốc gia này hiện nay đang có một vị thế cực kỳ lớn trong khu vực, không phải chỉ bởi vì nền kinh tế của họ rất mạnh mà còn bởi vị trí cực kỳ đắc địa của họ, ở ngay eo biển Malacca.

Còn Việt Nam, lợi thế địa chính trị của Việt Nam nhìn thấy rõ nhất đó chính là đường bờ biển dài quay mặt sang biển Đông mà biển Đông là một trong những tuyến đường hàng hải quan trọng nhất trên thế giới. Với vị thế của mình, Việt Nam cũng ở vào vị trí mà bất cứ quyết định nào của Việt Nam ứng xử đối với biển Đông cũng đều có tác động và ảnh hưởng đến những nước khác trong khu vực.

Nếu nước Mỹ muốn kiềm chế Trung Quốc và muốn giữ được cán cân quyền lực ở châu Á vẫn nghiêng về phía mình, Hoa Kỳ buộc phải quan tâm đến Việt Nam và Việt Nam có thêm nhiều cơ hội để được lợi từ nước Mỹ.

Nhưng dường như sự giúp đỡ đó cũng chưa thấy rõ nét ngoài chuyện có hàng Việt Nam xuất khẩu vào Mỹ, đầu tư của Mỹ vào Việt Nam vẫn chưa phải hàng đầu, rồi hỗ trợ về tái cấu trúc, rồi hiện đại hóa về công nghệ của Mỹ cho Việt Nam vẫn chưa mạnh?

- Cái này chúng ta nên nhìn từ góc độ chiến lược của nước Mỹ. Một sự thật không thể chối cãi là trong khoảng 10 năm gần đây, nước Mỹ đã sao nhãng và chưa để tâm đúng mức đến khu vực châu Á.

Sắp tới đây, trong tương lai, gần chắc chắn sự quan tâm của Mỹ ở châu Á sẽ tăng lên nhiều. Vấn đề thứ hai, nếu nói cụ thể về vấn đề đầu tư thì đó e rằng lại không phải vấn đề của chính quyền Mỹ mà là vấn đề của các doanh nghiệp Mỹ. Liệu các doanh nghiệp Mỹ có nhìn thấy cơ hội đầu tư, cơ hội làm ăn và cơ hội kiếm lời ở Việt Nam hay không? Đó mới là câu hỏi chính.

Vấn đề cuối cùng, nói về việc xuất khẩu từ Việt Nam sang Mỹ, rõ ràng vẫn còn những khó khăn nhất định đối với các doanh nghiệp Việt Nam. Vì thế Việt Nam cần phải tiếp tục đặt ra những câu hỏi về vấn đề này cho nước Mỹ. Nếu nước Mỹ muốn có mối quan hệ thương mại được nâng tầm hơn giữa Việt Nam và Mỹ, Washington cần giải đáp những câu hỏi này.

Vậy bây giờ, giữa Mỹ và Việt Nam, hai quốc gia nên làm gì để củng cố lòng tin lẫn nhau. hai nước có một quá khứ chiến tranh, cũng có những khác biệt về thể chế chính trị. Bây giờ đi đến với nhau để cùng có lợi và trở thành đối tác, phải làm gì để hai nước thực sự tin cậy lẫn nhau?

- Điều đầu tiên đó là ở góc độ Chính phủ, Chính phủ Việt Nam và chính phủ Mỹ cần có thêm nhiều cuộc trao đổi thẳng thắn để cùng hiểu thế giới quan và cách nhìn của mỗi nước về bối cảnh châu Á cũng như bối cảnh quan hệ giữa hai nước. Cũng vì hai nước chúng ta có  một quá khứ không dễ chịu gì nên việc chúng ta cần làm bây giờ là làm sao tạo thêm nhiều cơ hội để công dân hai nước dễ dàng qua lại, đặc biệt là những công dân trẻ tuổi. Họ chính là tương lai của mỗi nước.

Đó chính là lý do tại sao tôi rất hào hứng đến Việt Nam, tôi muốn tận mắt nhìn thấy những gì đang diễn ra ở Việt Nam.

Về vấn đề mối quan hệ hậu chiến, nước Mỹ từng có kinh nghiệm đối với Nhật và Đức sau chiến tranh thế giới thứ hai. Sau khi cuộc chiến tranh kết thúc, Mỹ và hai quốc gia trên đã có thể bắt tay và cùng nhau hợp tác. Trong câu chuyện đối với Việt Nam, tôi tin chắc rằng cũng không có gì khó khăn cả và chúng ta có thể làm được.

 (Theo Tuan VietNam)