Một số bộ, ngành rất quan tâm đến công tác NCKH và đã thu được những thành công lớn, đáp ứng yêu cầu hiện đại hóa, chuyên môn hóa, nâng cao hoạt động nghiệp vụ, tăng cường cải cách hành chính có hiệu quả... Dù kinh phí còn hạn hẹp, công việc quản lý nhiều, nhưng có lãnh đạo vẫn đầu tư công sức đọc, nghiên cứu hàng tập sách dày, hàng tập tài liệu liên quan đến nhiều bộ ngành, nhiều thời kỳ lịch sử, nhiều nhân chứng và sự kiện... Do đó, công trình đã có hiệu quả lớn, được đánh giá cao, được dư luận trong, ngoài ngành và bạn bè quốc tế khâm phục! Có công trình được đưa vào ứng dụng thực tiễn ngay, tạo ra những giá trị chân chính. Có khi tạo nền tảng cho thành công của một dự án luật, hoặc pháp lệnh... Có nghiên cứu được đề nghị nâng cao và đưa vào thành giáo trình nghiên cứu, giảng dạy và trở thành tư liệu quý với những kết quả đáng trân trọng!

Tuy nhiên, vẫn đang có tình trạng nghiên cứu tràn lan, nặng về số lượng, do phân chia theo ngành, lĩnh vực, bộ phận... Tiền Nhà nước rót về có ngành e tiêu không hết cho lĩnh vực NCKH. Và dĩ nhiên có sự: NCKH của ngành chỉ là trang trí, trang hoàng rất lộng lẫy, với nhiều công trình có tên rất kêu, tiêu đề hoành tráng (chưa kể hiện tượng đạo văn và trùng lắp)... nhưng lại đắp chiếu sau khi công bố hoặc nghiệm thu!

Nghiên cứu để làm gì? Tầm quan trọng của nó? Giá trị thực tiễn, cấp bách?... Công trình cần đến mức nào? Đó là những câu hỏi cần phải giải quyết ngay từ trong trứng nước chứ  không phải là việc rút kinh nghiệm sau một nhiệm kỳ, hay sau một năm tổng kết.

Dĩ nhiên, 50% các công trình NCKH trong các lĩnh vực tư pháp, hành pháp mà được triển khai thực hiện có hiệu quả đã là một thắng lợi rực rỡ. Nhưng, nếu chọn lựa, cân nhắc để ít mà tinh mà hữu ích, đỡ tốn giấy mực, ban bệ, tốn cơm dân tiền nước... thì tốt biết bao! Vì cũng có công trình nghiên cứu khi công bố, chủ nhiệm đề tài có vẻ không nắm được phương pháp nghiên cứu, nội dung nghiên cứu dẫn đến thiếu thực tế, thực tiễn, công trình thành ra na ná như bao công trình, sách vở khác. Nhiều công trình thiếu hẳn số liệu khảo sát, viết chung chung, thiếu dẫn dụ, thiếu so sánh, đối chiếu nói gì đến lập luận, lôgíc sự việc... Có ý kiến cho rằng nó ba cha bảy mẹ, lắp ghép dối trá, nói công trình của ngành nào cũng được... Nhưng rồi: Dĩ hòa vi quý ; trời của ta, đất của ta, ngành của ta... và ta phải bỏ phiếu cho... thắng lợi!

Để khắc phục tình trạng trên, hy vọng ngành Thanh tra sẽ có chuyên đề thanh tra diện rộng, phối hợp với các bộ, ngành “ lôi ra” các công trình nghiên cứu “tồn đọng” không sử dụng được để công cuộc chống tham nhũng ngày càng có hiệu quả hơn.

  Hoàng Trí