Người thủy thủ tàu không số Nguyễn Đình Sin khám bệnh cho đồng đội cũ Nguyễn Hữu Tuần trong lần về thăm nhau. Ảnh Dương Hiệp

Sinh ra và lớn lên ở quê hương giàu truyền thống cách mạng, thôn Yên Cư, xã Quang Lộc, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh, trong gia đình trung nông có sáu anh em, ông Tuần sớm được học hành chu đáo, từ nhỏ đã thông thạo cả chữ Quốc ngữ và chữ Hán.

Sau ngày cướp chính quyền, Cách mạng tháng Tám thành công, ông tham gia tích cực vào các tổ chức xã hội, dạy bình dân học vụ. Năm 18 tuổi, ông tự hào được đứng vào hàng ngũ của Đảng. Sau đó tình nguyện vào Nam Bộ chiến đấu. Đến năm 1962, ông về căn cứ II Hải quân rồi làm trợ lý tác chiến, Trưởng Ban tác chiến và huấn luyện Đoàn tàu không số. Dù ở đâu hay vị trí nào, ông Tuần luôn là người hết lòng vì công việc, cống hiến hết sức mình cho cách mạng, cho nhân dân, Tổ quốc.

Cuối năm 1960, phong trào đấu tranh cách mạng của quân và dân miền Nam phát triển rộng khắp, nhu cầu vũ khí, khí tài cho quân dân chiến trường miền Nam là rất cấp thiết. Đảng và Quân ủy Trung ương xác định: Muốn tăng cường thêm vũ khí, đạn dược cho các tỉnh Nam Bộ, phải hình thành các bến, bãi khu vực ven biển và nghiên cứu con đường vận chuyển chiến lược trên biển để sử dụng lâu dài. Khi đã hình thành các bến, bãi ở các tỉnh ven biển đồng bằng Nam Bộ thì Quân ủy Trung ương thành lập Ban tác chiến và huấn luyện của Đoàn tàu không số. Chính ông Nguyễn Hữu Tuần cùng một số người khác là những người trực tiếp lên kế hoạch cho những chuyến đi trên biển đưa súng ống, đạn dược vào chiến trường miền Nam.

Ông Nguyễn Hữu Tuần, được giao nhiệm vụ lên kế hoạch từ khâu hành trình, giao hàng đến tác chiến, chiến đấu cho những cuộc hành trình của Đoàn tàu không số, đó là nhiệm vụ quan trọng quyết định sự thành, bại của những chuyến vận chuyển vũ khí vào chi viện cho chiến trường miền Nam.

“Những ai đã từng hành trình, chiến đấu trên tuyến đường Hồ Chí Minh trên biển đều không thể quên khi nhắc đến cái tên Nguyễn Hữu Tuần, Trưởng Ban tác chiến và huấn luyện của Đoàn tàu không số.”

Nay, dù đã ở tuổi 80 nhưng ông vẫn giữ tác phong nhanh nhẹn, tháo vát của người lính, gương mặt ông luôn toát lên vẻ cương nghị. Với giọng nói khỏe khoắn, ánh mắt sáng, ông Tuần kể cho chúng tôi nghe về những kế hoạch, sự thành công và cả những thất bại trong những chuyến đi của Đoàn tàu không số đến 19 bến ở 9 tỉnh của Việt Nam.

Đoàn tàu không số ban đầu chỉ có 4 chiếc thuyền gỗ được thiết kế thành hai khoang, sau này đã phát triển lên thành 38 tàu. Với khoảng 1.900 cán bộ, chiến sỹ, trong 14 năm hành trình trên biển, Đoàn tàu không số đã cung cấp hơn 15.000 tấn vũ khí, đạn dược chi viện cho chiến trường miền Nam.

Trong quá trình lên kế hoạch hành trình cho những chuyến đi, ông Tuần nhớ từng gương mặt, nụ cười, tính cách của từng cán bộ chiến sỹ như thuyền trưởng Lê Văn Một kiên trung quyết đoán; Phan Vinh rắn rỏi, trung thực; đặc biệt là thuyền trưởng Nguyễn Văn Cứng ở tỉnh Cà Mau, một người không bao giờ biết say sóng, mỗi chuyến đi anh Cứng lên vài, ba lạng, còn anh em khác thì sụt đến 4kg, có người sụt 8kg. Những địa danh, bến bãi như Vũng Rô (Phú Yên), Hòn Héo (Khánh Hòa), Lộ Giao (Bình Định)… luôn hiện về trong ký ức của ông Tuần khi nhớ về đồng chí, đồng đội của mình.

Ông Tuần kể: “Những năm 1961 - 1962, những chuyến hành trình của Đoàn tàu không số đều dựa vào kinh nghiệm đi biển. Sau này, khi địch trang bị những phương tiện hiện đại kiểm tra sát sao khu vực ven biển thì chúng ta phải có phương án thật chu đáo và tính toán kỹ lưỡng. Chúng tôi quy ước cách xử lý khi gặp tàu địch ở những vùng biển cụ thể, cách giao hàng ở Tây Nam Bộ, Nam Trung Bộ có đặc điểm khác nhau. Từ phương thức giao hàng, xác định phương pháp huấn luyện, kỹ năng thả hàng trên biển ở Nam Trung Bộ, nơi không có bến đàng hoàng. Phương châm chiến đấu cũng vậy, rất cụ thể, mục tiêu chung là cố gắng giữ hàng, phương tiện, con người được an toàn.”.

Năm 1988, trở về quê hương với quân hàm Đại tá, ông Nguyễn Hữu Tuần được đồng đội, nhân dân tín nhiệm bầu làm Chủ tịch Hội Cựu chiến binh hai nhiệm kỳ, sau đó là Hội Người cao tuổi. Dù tuổi đã cao nhưng ông tiếp tục cống hiến sức mình, giáo dục thế hệ trẻ viết tiếp trang sử truyền thống của cha ông.

Bí thư Đảng ủy xã Quang Lộc, ông Nguyễn Đức Chương chia sẻ: Trong cuộc vận động xây dựng nông thôn mới, ông Tuần là người đi đầu vận động quần chúng nhân dân, bà con lối xóm hiến đất, hiến vườn để làm đường giao thông. Ông Tuần là tấm gương lớn để cho các đảng viên, cán bộ và thế hệ trẻ học tập, noi theo.

Gặp ông Nguyễn Hữu Tuần nhân kỷ niệm 50 năm mở đường Hồ Chí Minh trên biển, ông phấn khởi khoe với chúng tôi về cuốn sách do chính tay ông viết “Hành trình người lính đến tàu không số”. Sách ghi lại những kỷ niệm cuộc đời ông gắn liền với Đoàn tàu không số. Hơn thế nữa, đó còn là lời tri ân của ông đối với đồng đội, những người đã hy sinh để giành lại độc lập dân tộc, thống nhất nước nhà.

    Công Tường