Nhiều đại biểu cấp cao khó chịu ra mặt. Không nghiêm khắc phê bình là không ổn. Vì các đoàn đổ quân, thực ra phần lớn là lãnh đạo, chuyên viên cao cấp đã tốn kém thời gian, tiền bạc đi đến 20 tỉnh, thành đọc kỹ từng báo cáo, xem xét từng công trình, dự án trong nước có, ngoài nước có, nơi thì đổi đất lấy công trình, nơi thì vốn vay, nơi thì liên doanh, liên kết… nơi thì hoành tráng, nơi thì đang nợ đầm đìa, nơi thì hoang hoá hàng chục năm nay…

Có nơi kêu cứu, có nơi dân đang khiếu kiện về đất cát, nhà cửa, chợ búa, đường sá, điện đóm, nước nôi khu tái định cư, cả khu đô thị mới… Có nơi khiếu tố về công ăn việc làm, tuyển dụng lao động, về chủ đầu tư lừa đảo, về giá bồi thường khi di dời… Nơi thì sông, biển, đê điều, nơi thuỷ điện, thuỷ lợi… đói vốn và sự xuống cấp nghiêm trọng của các công trình. Tựu trung là đất đai đang nóng lên với đơn thư tồn đọng kéo dài.

Vậy mà, hơn nửa năm giám sát, các báo cáo tổng hợp đệ trình tựa như sao chép phần lớn thành tích của 62 tỉnh, thành và 8 bộ, ngành… để rồi phần khó khăn tồn tại là đổ cho khách quan. Không có một sai phạm đình đám nào được phát hiện mới qua giám sát. Báo chí, dư luận, thanh tra, kiểm tra có vấn đề? Nhưng không, báo cáo giám sát cũng “trưng ra” được chừng ấy vụ việc lâu nay được công luận ồn ào! Vậy, đúng là không có gì mới? Vậy là, giám sát còn lâu mới theo kịp thị trường, còn lâu mới đọ được độ nhanh nhạy, chính xác, kịp thời của báo chí!

Và như thế, các đoàn thanh tra, kiểm tra, kiểm toán có quyền tự hào vì đã phát hiện ra không ít sai phạm nghiêm trọng, các lỗ hổng trong quản lý Nhà nước về hành chính, tài chính, ngân hàng, đất đai, khoáng sản. Đặc biệt, các cơ quan này đã báo động nhiều năm nay, tính chất nghiêm trọng của các dự án thu hồi đất, giải phóng mặt bằng, đổi đất lấy công trình, lấy hạ tầng… làm thất thoát tài sản, tiền bạc Nhà nước, làm phát sinh khiếu kiện vì có một bộ phận không nhỏ cán bộ có chức có quyền hưởng phần trăm, chia chác trong các dự án…

Việc có đoàn thanh tra Nhà nước phát hiện cách đây hơn 10 năm, có “dự án khống” cả một con đường, thì nhiều năm nay không có nữa. Nhưng sự kiện mỗi km đường đổi lấy hàng trăm ha đất thì vẫn có. Chia chác thế nào lẽ ra đoàn giám sát tìm hiểu, nêu lên để cơ quan quản lý rút kinh nghiệm và xử lý thật nghiêm, làm gương cho kẻ khác!

Như vậy là phê phán vẫn dễ hơn tìm kiếm, xem xét, xử lý! So với đoàn giám sát, các đoàn thanh tra, kiểm tra vẫn chưa đến nỗi “mãi mãi là đoàn quân phục kích”. Họ chỉ chưa làm sao xử lý thu hồi nghiêm sau thanh tra và những vụ đình đám thì cũng phải xin ý kiến cấp trên trước, nên có chậm trễ khi kết luận.

Chẳng lẽ, trong 50% các quyết định hành chính sai đã được phát hiện, đoàn giám sát không thể phân loại, bóc tách tìm ra 5 - 10 quyết định điển hình để làm bằng chứng hùng hồn, rằng nó nghiêm trọng đến mức nào, nó làm xấu hổ nền học vấn “nhiều bằng cấp, học vị” của Nhà nước đến mức nào ư?

 Hoàng Trí