Các ý kiến góp ý cho rằng việc luật hóa cơ chế bảo vệ cán bộ là giải pháp căn bản giúp tháo gỡ điểm nghẽn về tâm lý, tạo ra môi trường để cán bộ tự tin quyết đoán, dám chịu trách nhiệm, qua đó nâng cao hiệu quả thực thi chính sách và chất lượng quản trị quốc gia.
Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Cán bộ là gốc của mọi công việc”, “muôn việc thành công hay thất bại đều do cán bộ tốt hay kém… vấn đề cán bộ là một vấn đề rất trọng yếu, rất cần kíp”. Như vậy, không phải ngày nay chúng ta mới đánh giá cao vai trò công tác cán bộ mà từ rất lâu Đảng ta, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã rất coi trọng công tác lựa chọn cán bộ.
Ông Phan Văn Lâm, Phó Tổng Biên tập phụ trách Tạp chí Pháp luật và Phát triển, khẳng định, cần phải nhận thức rõ cán bộ dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm là cán bộ luôn có khát vọng đổi mới, có tầm nhìn, dám quyết định, dám hành động, đề xuất giải pháp giải quyết vướng mắc, đặc biệt là bản lĩnh kiên cường của người đảng viên dám chịu trách nhiệm với việc mình làm nếu vì lợi ích chung, không tư lợi và không có động cơ vụ lợi.
Phó Tổng Biên tập phụ trách Tạp chí Pháp luật và Phát triển mong muốn, Dự thảo Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng lần này cần làm rõ hơn, sâu sắc hơn một số nội dung sau:
Thứ nhất là Văn kiện Đại hội nên khẳng định rõ, tất cả mọi sáng tạo của cán bộ phải đặt trong khuôn khổ: Lợi ích quốc gia, lợi ích Nhân dân lên hàng đầu, điều này giúp phân biệt người dám đổi mới vì cộng đồng với người lợi dụng danh nghĩa đổi mới để mưu lợi riêng.
Mặt khác, yêu cầu sáng tạo trong khuôn khổ lợi ích chung vào văn kiện không chỉ tăng cường tính kỷ cương của hệ thống chính trị, mà còn tạo vùng an toàn pháp lý cho cán bộ thực sự dám nghĩ, dám làm, đồng thời loại bỏ khoảng trống mà một số cá nhân có thể lợi dụng để biện minh cho hành vi đi ngược lại lợi ích của Đảng, Nhà nước và Nhân dân.
Thứ hai, cần xác lập, nhấn mạnh ranh giới rõ ràng giữa “dám làm vì lợi ích chung” và hành vi “vi phạm pháp luật”, dựa trên hệ thống tiêu chí định lượng, dựa vào những quy định của pháp luật, xây dựng một quy trình giám sát – kiểm soát chuẩn hóa để bảo vệ cán bộ dám làm nhưng ngăn chặn hành vi lợi dụng đổi mới. Muốn khuyến khích sáng tạo, phải có “điểm tựa pháp lý” đủ mạnh.
Văn kiện nên bổ sung: Cơ chế bảo vệ cán bộ không chỉ dừng ở chính sách mà phải được luật hóa trong các đạo luật quan trọng như Luật Cán bộ, công chức; Luật Tổ chức chính quyền địa phương. Bảo vệ cán bộ phải gắn với cơ chế giải trình bắt buộc, để công khai minh bạch và hạn chế lạm dụng danh nghĩa “dám làm” để hợp thức hóa sai phạm. Bên cạnh đó, tăng vai trò của cơ quan kiểm toán, thanh tra trong việc phân loại rõ ràng giữa sai sót kỹ thuật và sai phạm cố ý trục lợi.
Thứ ba là cần xây dựng cơ chế đánh giá minh bạch, khách quan để ghi nhận và tặng thưởng cán bộ sáng tạo, dám nghĩ, dám làm vì lợi ích chung. Cơ chế này phải được thiết kế theo hướng định lượng hóa – chuẩn hóa – công khai, bảo đảm người làm thật được bảo vệ và tôn vinh, được bổ nhiệm vị trí xứng đáng, đồng thời loại bỏ tình trạng khen thưởng hình thức hoặc bị chi phối bởi quan hệ cá nhân. Nếu cán bộ sáng tạo hành động vì lợi ích chung, minh bạch hồ sơ và không có động cơ vụ lợi, thì được bảo vệ khỏi rủi ro pháp lý khi kết quả chưa đạt kỳ vọng. Việc này tạo ra “vùng an toàn chính trị – pháp lý”, giúp cán bộ an tâm đổi mới, sáng tạo.
Từ chủ trương của Đảng định hướng đúng, sát với với thực tế, ông Phan Văn Lâm tin rằng chủ trương khuyến khích, bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm sẽ không còn là lý thuyết hay khẩu hiệu mà sẽ được triển khai và nhân rộng trong thực tế, thúc đẩy cán bộ hành động ở các nhiệm kỳ tiếp theo.
Luật sư Nguyễn Thị Hương, Giám đốc Công ty Luật TNHH H&M, khẳng định chủ trương khuyến khích và bảo vệ cán bộ là lời giải cho điểm nghẽn lâu nay trong thực thi công vụ, nơi nhiều cán bộ “sợ sai”, “sợ trách nhiệm” vì thiếu an toàn pháp lý.
Luật sư Nguyễn Thị Hương đề xuất hoàn thiện thể chế để mở rộng không gian sáng tạo và thiết lập cơ chế bảo vệ an toàn pháp lý, theo đó, Văn kiện cần quy định cụ thể: Tiêu chí xác định hành động “vì lợi ích chung”, tiêu chí phân biệt giữa rủi ro khách quan trong quá trình đổi mới với vi phạm cố ý vì động cơ cá nhân.
Quan trọng là cần có cơ chế miễn trừ, giảm nhẹ trách nhiệm đối với trường hợp làm đúng quy trình nhưng phát sinh hậu quả ngoài mong muốn, đây là nền tảng quan trọng để cán bộ không bị “hình sự hóa” các quan hệ hành chính – kinh tế thuần túy.
Để cán bộ có “không gian thử sai an toàn”, tránh tâm lý e dè, Luật sư Nguyễn Thị Hương đề nghị thể chế hóa đầy đủ quy trình đề xuất - phê duyệt - thử nghiệm sáng kiến đổi mới, đặc biệt đẩy mạnh mô hình thử nghiệm chính sách có kiểm soát (sandbox) trong những lĩnh vực đổi mới như chuyển đổi số, dịch vụ công, quản trị đô thị.
Về pháp luật, một hệ thống thiếu thống nhất, thiếu hướng dẫn cụ thể là nguyên nhân lớn nhất khiến cán bộ sợ trách nhiệm, do đó, Văn kiện cần nhấn mạnh yêu cầu: rà soát pháp luật chồng chéo; ban hành hướng dẫn rõ ràng, kịp thời; và thiết lập cơ chế giải thích pháp luật nhanh, thống nhất để cán bộ có điểm tựa khi ra quyết định, vì minh bạch pháp luật chính là bảo vệ tốt nhất cho cán bộ.
Cơ chế đánh giá cũng cần đổi mới, dựa trên kết quả công việc, sản phẩm đầu ra, gắn trách nhiệm người đứng đầu trong việc tạo điều kiện và bảo vệ cấp dưới khi họ hành động vì lợi ích chung, tránh đánh giá cảm tính hoặc nặng về hình thức. Bên cạnh đó, cần tăng cường đào tạo năng lực pháp lý, quản trị rủi ro và kỹ năng đổi mới cho đội ngũ cán bộ, không để đổi mới dựa vào cảm tính mà phải dựa trên tri thức.
Luật sư Nguyễn Thị Hương nhận định, cần xây dựng văn hóa tổ chức coi trọng sáng kiến và chấp nhận rủi ro hợp lý, trong đó người đứng đầu phải gương mẫu bảo vệ cấp dưới khi họ làm đúng nguyên tắc, tránh tình trạng “an toàn là trên hết” dẫn đến trì trệ, né tránh.
Bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm không chỉ là khẩu hiệu mà phải được thể chế hóa thành những quy định đủ rõ, đủ minh bạch và đủ an toàn để họ yên tâm cống hiến. Khi pháp luật rõ ràng, cơ chế đồng bộ, đánh giá công bằng và văn hóa tổ chức tích cực, thì tinh thần đổi mới, sáng tạo vì lợi ích chung sẽ thực sự trở thành động lực phát triển của bộ máy Nhà nước, Luật sư Nguyễn Thị Hương khẳng định.
Đảng viên Lại Kim Dung, Chi bộ Văn phòng Đảng ủy Thanh tra Chính phủ, khẳng định trong quá trình lãnh đạo, Đảng và Nhà nước luôn nhất quán về đường lối nhằm khơi dậy mạnh mẽ ý thức trách nhiệm, khát vọng cống hiến, tinh thần đổi mới, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì Nhân dân phục vụ của đội ngũ cán bộ.
Dự thảo Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII đã nhấn mạnh chủ trương khuyến khích và bảo vệ cán bộ năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung là một trong những đột phá chiến lược quan trọng.
Đảng viên Lại Kim Dung cho rằng yêu cầu về nhiệm vụ này càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết trước bối cảnh toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta đang phát huy cao độ tinh thần yêu nước, khát vọng phát triển, sức mạnh của Nhân dân và đại đoàn kết toàn dân tộc.
Để thực hiện chủ trương này, chúng ta cần xây dựng kế hoạch thực hiện Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng cụ thể hơn nữa, trong đó cần tiếp tục kiến tạo môi trường làm việc minh bạch, công bằng.
Ngoài ra, cần đẩy mạnh phân cấp, phân quyền gắn với cơ chế kiểm soát quyền lực rõ ràng; tăng cường đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng nghiệp vụ chuyên sâu cho cán bộ, công chức, nhất là trong các lĩnh vực như thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.
Đảng viên Lại Kim Dung khẳng định, khuyến khích và bảo vệ cán bộ năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung là chủ trương đúng đắn của Đảng, tạo nội lực mạnh mẽ để ngành Thanh tra nói riêng tiếp tục hoàn thành tốt trọng trách, góp phần thiết thực xây dựng đất nước Việt Nam hùng cường và thịnh vượng.
