Ảnh: Dương Nguyễn

"Tham nhũng vặt": Gánh nặng vô hình bóp méo chủ trương, kìm hãm phát triển

"Tham nhũng vặt" vẫn đang diễn ra ở nhiều cấp, ngành, lĩnh vực, đặc biệt là trong các cơ quan hành chính và chính quyền cơ sở, đôi khi bị xem như một thông lệ hay thói quen khiến nhiều người dễ chấp nhận. Nó thường liên quan đến những món quà biếu, hối lộ bằng tiền, "văn hóa phong bì", hay "lót tay" nhằm đạt được lợi ích không công bằng hoặc trái quy định pháp luật. Các lĩnh vực phổ biến có biểu hiện "tham nhũng vặt" bao gồm giải quyết thủ tục hành chính (như cấp đổi sổ đỏ, hoạt động hộ tịch, hộ khẩu), y tế (khám nhanh, khám sớm), giáo dục (chạy trường, chạy lớp), quản lý trật tự giao thông, công tác cán bộ, và thực hiện các hoạt động xã hội, chế độ chính sách (trợ cấp khó khăn, thiên tai).

Dù số tiền hay tài sản chiếm đoạt thường không lớn, "tham nhũng vặt" gây ra bức xúc lớn trong đời sống xã hội. Nó tác động tiêu cực, lâu dài đến chất lượng quản lý Nhà nước và hủy hoại phẩm chất đạo đức của cán bộ, công chức. Đặc điểm của "tham nhũng vặt" là người vi phạm thường không có chức vụ cao, hành vi diễn ra thường xuyên, lặp đi lặp lại nhiều lần, và chưa đến mức phải khởi tố hình sự. Những hành vi này làm mất lòng tin của Nhân dân, "bóp méo" chủ trương của Đảng, pháp luật, chính sách của Nhà nước và kìm hãm sự phát triển kinh tế - xã hội. Một thách thức lớn là "tham nhũng vặt" thường rất kín kẽ, khó phát hiện và khó tìm chứng cứ để xử lý, do các biểu hiện vòi vĩnh, nhũng nhiễu thường kín đáo, thỏa thuận ngầm.

Ảnh: Dương Nguyễn

Chuyển trọng tâm sang phòng ngừa: Diệt trừ mầm mống từ sớm, từ xa

Nhận diện rõ những tác hại sâu rộng của "tham nhũng vặt", Đảng và Nhà nước đã và đang triển khai quyết liệt các giải pháp phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Tổng Bí thư Tô Lâm, Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực đã nhấn mạnh yêu cầu chuyển trọng tâm công tác sang phòng ngừa, chủ động nhận diện, dự báo, cảnh báo vi phạm từ sớm, từ xa, không để vi phạm nhỏ tích tụ thành sai phạm lớn. Mục tiêu là kiên quyết không để tái diễn các sai phạm cũ.

Công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực được triển khai bài bản, với nhiều cách làm mới, mang lại hiệu quả rõ rệt, góp phần củng cố niềm tin và tạo sự đồng thuận trong cán bộ, đảng viên và Nhân dân. Công tác xây dựng và hoàn thiện thể chế, pháp luật được tập trung cao độ, vừa phục vụ các nhiệm vụ chiến lược, vừa khắc phục sơ hở, bất cập, khuyến khích đổi mới, sáng tạo vì lợi ích chung.

Tại Phiên họp thứ 28 ngày 7/7, Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực cho biết, từ đầu năm đến nay, Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã ban hành hơn 100 văn bản quan trọng về xây dựng Đảng, hệ thống chính trị và phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Quốc hội cũng đã ban hành 38 luật và 45 nghị quyết mới, cùng với hơn 300 nghị quyết, nghị định, chỉ thị của Chính phủ để thể chế hóa các chủ trương, quan điểm của Đảng.

Ảnh: Dương Nguyễn

Tại phiên họp, Tổng Bí thư Tô Lâm cũng chỉ đạo rằng công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực phải phục vụ tốt nhất nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, góp phần tổ chức thành công đại hội đảng bộ các cấp và Đại hội lần thứ XIV của Đảng. Đặc biệt, cần làm quyết liệt ngay từ khi bắt đầu vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp để xây dựng bộ máy thực sự liêm chính, gần dân, phục vụ Nhân dân, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả.

Ứng dụng công nghệ và cải cách hành chính: Lá chắn thép chống nhũng nhiễu

Để trị dứt điểm tình trạng nhũng nhiễu, gây phiền hà cho người dân và doanh nghiệp, các địa phương như Hà Nội và Đà Nẵng đã triển khai nhiều giải pháp đồng bộ, đặc biệt chú trọng cải cách hành chính và ứng dụng công nghệ thông tin.

Tại Hà Nội, UBND Thành phố đã chỉ đạo đẩy mạnh công khai, minh bạch các chính sách, quy trình, thủ tục giải quyết công việc, gắn với cải cách thủ tục hành chính; công khai việc quản lý, sử dụng ngân sách, tài sản công. Thành phố tăng cường chỉ đạo nâng cao thái độ ứng xử, đạo đức công vụ của công chức, đặc biệt là công chức làm việc tại Bộ phận Một cửa, đề cao tính chuyên nghiệp và sự phục vụ, lấy sự hài lòng của người dân, tổ chức làm cơ sở đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ. Việc tiếp nhận, giải quyết thủ tục hành chính được giám sát, kiểm soát chặt chẽ trên hệ thống phần mềm, giúp hạn chế tối đa việc nhũng nhiễu, chậm trễ. Khi có chậm trễ, các đơn vị phải xin lỗi công dân và khắc phục nhanh chóng, kịp thời.

Ảnh: Dương Nguyễn

Theo báo cáo kết quả công tác phòng, chống tham nhũng và thực hành tiết kiệm, chống lãng phí 6 tháng đầu năm 2025, Hà Nội cũng đang thí điểm thành lập Trung tâm Phục vụ hành chính công Thành phố và đã vận hành 2 chi nhánh để tiếp nhận hồ sơ thủ tục hành chính của toàn bộ các sở, ngành, nhằm đổi mới cơ chế tiếp nhận, giải quyết thủ tục hành chính theo hướng phi địa giới hành chính, nâng cao sự minh bạch. Thành phố đã triển khai 148 mô hình đại lý dịch vụ công trực tuyến (DVCTT) và các phương án hỗ trợ tận dụng nguồn lực doanh nghiệp. Hệ thống thông tin giải quyết thủ tục hành chính được nâng cấp để đảm bảo liên thông điện tử, trực tuyến toàn trình liền mạch, cùng với việc thiết kế Chatbot và tổng đài hỗ trợ 19001009 sử dụng trí tuệ nhân tạo để giải đáp nhanh chóng thắc mắc về TTHC. Trong 6 tháng đầu năm 2025, qua Trung tâm Phục vụ hành chính công đã tiếp nhận, xử lý 3.457 phản ánh, kiến nghị về quy định hành chính.

Tương tự, Đà Nẵng cũng xác định cải cách hành chính gắn với chuyển đổi số, xây dựng chính quyền điện tử, thành phố thông minh. Theo báo cáo công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực 6 tháng đầu năm 2025, 100% bộ phận một cửa từ các cấp đến Trung tâm Hành chính thành phố đều niêm yết công khai bộ thủ tục hành chính, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân tra cứu. Từ năm 2016, toàn bộ thủ tục hành chính được đăng tải và vận hành trên cơ sở dữ liệu thống nhất tại địa chỉ http://tthc.danang.gov.vn, giúp cập nhật, khai thác, quản lý, kiểm soát TTHC hiệu quả. Đà Nẵng cũng đã tích hợp dịch vụ công trực tuyến lên Cổng dịch vụ công quốc gia, đạt tỷ lệ 68,85% (vượt chỉ tiêu chung cả nước là 40%). Các ứng dụng theo dõi bộ phận một cửa qua điện thoại di động, cắt giảm hội họp, chuyển đổi số hồ sơ giấy sang điện tử, và triển khai sử dụng dữ liệu hộ khẩu điện tử thay thế sổ hộ khẩu giấy đều góp phần giảm phiền hà, tăng minh bạch. Thành phố cũng thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt trong các dịch vụ công, học phí để thay đổi thói quen sử dụng tiền mặt của người dân.

Không có vùng cấm, không có ngoại lệ: Trách nhiệm của người đứng đầu và sự giám sát của Nhân dân

Trung tướng, PGS.TS Đồng Đại Lộc (nguyên Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Cảnh sát) khẳng định rằng PCTN là nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt trong quá trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, đồng thời phải gắn liền với cải cách thể chế và tổ chức bộ máy Nhà nước. Ông đặc biệt nhấn mạnh rằng, trong bối cảnh mô hình chính quyền 2 cấp (gồm cấp tỉnh và cấp xã) đang được triển khai để thay thế mô hình 3 cấp truyền thống, "bài toán nâng cao hiệu quả PCTN ở cơ sở đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết".

Ảnh: Dương Nguyễn

Để ngăn chặn hiệu quả "tham nhũng vặt" và các hành vi tiêu cực, cần nâng cao nhận thức và ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ, công chức trong thực thi công vụ, đòi hỏi họ phải biết nói không với "tham nhũng vặt". Các cơ quan, đơn vị, địa phương phải thường xuyên đấu tranh, ngăn chặn và loại bỏ những cán bộ, công chức có hành vi "tham nhũng vặt" hoặc kịp thời điều chuyển, bố trí công tác khác đối với cán bộ, công chức có dư luận phản ánh liên quan đến tham nhũng, tiêu cực.

Luật gia Đỗ Văn Nhân (Thanh tra tỉnh Quảng Ngãi) nhấn mạnh: "Người đứng đầu cơ quan, đơn vị phải chịu các hình thức xử lý kỷ luật nếu để cán bộ, công chức thuộc thẩm quyền quản lý có hành vi "tham nhũng vặt'". Bên cạnh đó, cần thiết lập các "kênh" tiếp nhận phản ánh hành vi "tham nhũng vặt", đồng thời thực hiện hiệu quả công tác bảo mật, bảo vệ và khen thưởng xứng đáng đối với người phản ánh. Luật gia cũng đề xuất cần kiên quyết xử lý nghiêm đối với cá nhân, tổ chức cố tình "đút lót", "mua chuộc" cán bộ, công chức khi thực hiện các thủ tục hành chính.

Ảnh: Dương Nguyễn

Công tác kiểm tra, giám sát nội bộ được tăng cường để phát hiện, chấn chỉnh và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm của cán bộ, công chức. Tổng Bí thư Tô Lâm yêu cầu phải phát huy vai trò và tính chiến đấu của các tổ chức cơ sở Đảng và sự giám sát của Nhân dân để phòng ngừa tham nhũng ngay từ cơ sở. Mỗi cán bộ, đảng viên cần phát huy tính tự giác, tự nguyện, gương mẫu trong phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, nhận thấy rõ rằng bất kỳ ai cản trở đổi mới, cản trở sự phát triển của đất nước đều không chỉ có tội mà còn có lỗi rất lớn với Đảng, Nhà nước và Nhân dân.

Các cơ quan chức năng đã tập trung kiểm tra, thanh tra, điều tra, xử lý dứt điểm các vụ án, vụ việc tham nhũng, lãng phí, tiêu cực nghiêm trọng, phức tạp, được dư luận xã hội quan tâm. Theo thông tin từ Phiên họp 28 của Ban Chỉ đạo, trong 6 tháng đầu năm 2025, cấp ủy, ủy ban kiểm tra các cấp đã thi hành kỷ luật 230 tổ chức Đảng và 7.235 đảng viên, trong đó Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã kỷ luật 11 cán bộ thuộc diện Trung ương quản lý. Thành phố Hà Nội cũng đã xử lý kỷ luật hành chính 24 trường hợp cán bộ, công chức, viên chức có hành vi tham nhũng, tiêu cực, trong đó 17 trường hợp bị xử lý kỷ luật Đảng. Công an Thành phố Hà Nội đã thụ lý điều tra 102 vụ với 184 bị can liên quan đến tham nhũng, lãng phí, và thu hồi tài sản thất thoát, chiếm đoạt được gần 28,8 tỷ đồng. Tại Đà Nẵng, cơ quan điều tra đã thụ lý 12 vụ với 12 bị can.

Bên cạnh đó, các cơ quan báo chí, truyền thông cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tuyên truyền, phổ biến pháp luật về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, góp phần nâng cao nhận thức và giúp các cơ quan chức năng phát hiện, xử lý sai phạm. Việc tăng cường kiểm soát quyền lực, đặc biệt trong công tác cán bộ, quản lý tài sản công và trong các hoạt động thanh tra, kiểm toán, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án là trọng tâm để không có vùng cấm, không có ngoại lệ.

Cuộc chiến chống "tham nhũng vặt" là một phần không thể thiếu trong nỗ lực lớn hơn nhằm xây dựng một đất nước phát triển bền vững và một chính quyền trong sạch, vững mạnh. Sự quyết tâm từ cấp cao nhất và sự vào cuộc đồng bộ của toàn hệ thống chính trị cùng với sự giám sát của Nhân dân chính là chìa khóa để đạt được mục tiêu này.

Ảnh: Dương Nguyễn