Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Công Hồng. Ảnh: Thảo Nguyên

“Hình phạt hết sức nghiêm khắc, chỉ là có cơ hội sống”

+ Dự án Bộ luật Hình sự (sửa đổi) quy định các tội phạm TN trong chương các tội phạm về chức vụ. Có ý kiến cho rằng, để nghiêm trị TN, các tội phạm về TN cần quy định thành chương riêng. Quan điểm của ông về vấn đề này như thế nào?

- Để đấu tranh phòng, chống TN (PCTN) hiệu quả nằm ở chỗ, các hành vi TN đưa ra đã chính xác chưa, nghiêm khắc chưa, tội danh như vậy đầy đủ, cụ thể chưa, các cơ quan tiến hành tố tụng có thể áp dụng một cách rất thuận lợi trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử hay chưa.

Khi chúng ta xây dựng hình phạt nghiêm khắc, tương xứng với hành vi vi phạm rồi thì phải quán triệt tổ chức thi hành cho đến nơi đến chốn. Tôi không thiên về hướng tách các tội phạm về TN thành chương riêng, đó không phải là yếu tố quan trọng quyết định đến hiệu quả của công tác PCTN.

+ Như ông nhận định, phải xử lý nghiêm khắc tội phạm TN. Tuy nhiên, Dự thảo quy định, chuyển hình phạt tử hình xuống chung thân với người bị kết án tử hình về các tội có mục đích kinh tế, trong đó có tội TN nếu chủ động khắc phục cơ bản hậu quả bằng hình thức nộp tiền, như thế khác nào tạo kẻ hở để “lấy tiền mua mạng”?

- Dự thảo quy định như vậy không phải có tiền khắc phục thì được trắng tội. Mục đích sâu xa là làm sao tước bỏ mọi lợi nhuận, lợi ích phi pháp mà người phạm tội đã đạt được, qua đó thu về cho ngân sách Nhà nước hoặc trả lại cho người bị xâm hại chứ không phải chỉ trừng trị người vi phạm.

Pháp luật của chúng ta vừa mang tính giáo dục, vừa mang tính trừng trị, răn đe và phòng ngừa. Cho nên, đối với tội phạm kinh tế nói chung hay tội phạm về chức vụ, trong đó có tội phạm TN nói riêng, nếu họ khắc phục được, cải tà quy chính, ăn năn hối cải, thậm chí lập công thì nên cho người ta một con đường sống.

Không thể “củng cố đời con”

+ Điều này có tránh được tình trạng “hy sinh đời bố, củng cố đời con” không, thưa ông?

- Dự thảo còn quá chung nên trên thực tế nếu áp dụng có thể sẽ gặp khó khăn. Chúng ta phải quy định cụ thể, thế nào là khắc phục cơ bản. Khi đó, những lợi ích bất chính, thiệt hại người ta khắc phục được rồi thì không thể “củng cố đời con” được.

Pháp luật phải cho người ta một con đường để lựa chọn. Nếu tử hình, bản thân người đó không còn sống, gia đình họ mất đi một người thân, xã hội mất đi một con người, trong khi thiệt hại mà hành vi phạm tội của người đó gây ra chúng ta không thu lại được, không khắc phục được. Vì vậy, tôi nghĩ ở một xã hội nhân văn, việc đó tốt hơn nhiều là chúng ta loại bỏ đi một mạng người, thiệt hại không khắc phục được, hậu quả tội phạm vẫn giữ nguyên như vậy.

+ Về mặt kỹ thuật, rất khó định lượng bao nhiêu thì gọi là đủ khắc phục hậu quả để được giảm án tử hình. Có ý kiến cho rằng, chỉ hy vọng và trông chờ vào sự phán quyết, định lượng của tòa án trong mỗi vụ án?

- Chúng ta phải tin tưởng vào sự phán quyết công minh của tòa án. Quan điểm của người này cho như thế là cơ bản, còn người khác lại không, như thế sẽ dẫn đến việc áp dụng không thống nhất trong luật, mà pháp luật nói chung và đặc biệt pháp luật hình sự nói riêng thì phải bảo đảm tính công bằng, chứ không thể trường hợp này thế này được coi là cơ bản, trường hợp khác tương tự thế lại không cơ bản thì không được.

Chính vì vậy, tôi cho rằng khó, nhưng phải cố gắng để càng cụ thể được tiêu chí thế nào là cơ bản thì càng tốt. Còn nếu để chung như vậy thì để dựa hẳn vào sự công tâm của thẩm phán hay để cho thẩm phán quyết thì vừa “làm khó” cho thẩm phán, vừa “nhân vô thập toàn”, không thể tránh khỏi sự tùy tiện trong quá trình phán xét.

+ Dự thảo luật, bổ sung thêm hình phạt cải tạo không giam giữ ở các tội phạm TN. Điều này gây băn khoăn cho người dân, liệu tội phạm TN sẽ được hưởng án treo nhiều hơn?

- Thực ra hình phạt cải tạo không giam giữ hay nộp tiền thay thế không phải là hình phạt mới. Cũng có dư luận cho rằng nếu bổ sung hai hình thức này vào chương tội phạm về chức vụ thì không được bảo đảm tính nghiêm minh, vì người có chức vụ càng cần phải xử phạt nặng hơn. Theo quan điểm của tôi, tội phạm xảy ra muôn hình vạn trạng, tùy vào từng sự vụ cụ thể, hoàn toàn không giống nhau, nên hình phạt càng phong phú thì khả năng lựa chọn chính xác để quyết định về hành vi càng tốt hơn. Tuy nhiên, nếu chúng ta làm không tốt, người vận dụng tùy tiện thì việc bổ sung hai hình phạt này, ở một mặt nào đó có thể sẽ là kẽ hở để một số người lợi dụng nhằm giảm nhẹ tội.

+ Xin cảm ơn ông!

Thảo Nguyên (Thực hiện)