Sầu riêng đông lạnh - động lực mới cho xuất khẩu trái cây (Ảnh minh họa).

Thêm cơ hội cho sầu riêng đông lạnh

Ngoài phục vụ nhu cầu tiêu thụ tại thị trường nội địa, lượng rất lớn sầu riêng còn được XK sang Trung Quốc, Thái Lan và các thị trường khác. Các mặt hàng quả tươi bao giờ cũng có sản phẩm không đủ tiêu chuẩn để XK tươi, do đó phải chuyển sang bóc múi hoặc cấp đông để XK đông lạnh hoặc các dạng chế biến khác. Sầu riêng đông lạnh sẽ là sản phẩm phụ trợ rất quan trọng trong ngành sầu riêng của Việt Nam.

Vì thế, Việt Nam đã đàm phán XK sầu riêng đông lạnh sang Trung Quốc. Theo đó, cùng với sầu riêng tươi, ngày 19/8/2024, Nghị định thư về XK sầu riêng đông lạnh chính thức được ký kết giữa Việt Nam và Trung Quốc đã mở thêm cánh cửa mới đối với trái sầu riêng Việt Nam.

Cụ thể, tháng 3/2025 lô hàng 24 tấn sầu riêng đông lạnh từ Đăk Lăk đã được hoàn tất thủ tục XK sang Trung Quốc. Đây là lô hàng đông lạnh đầu tiên được XK sau khi Việt Nam và Trung Quốc ký nghị định thư xuất nhập khẩu vào tháng 8/2024. Sự kiện này mở ra triển vọng mới cho ngành hàng tỷ USD này, đặc biệt trong bối cảnh XK sầu riêng tươi đang gặp nhiều thách thức.

Để XK sản phẩm đông lạnh sang thị trường Trung Quốc, các doanh nghiệp Việt cần tuân thủ quy trình nghiêm ngặt. Một điểm đáng lưu ý là Trung Quốc phân loại và quản lý sầu riêng đông lạnh và sầu riêng tươi theo hai quy chuẩn hoàn toàn khác biệt. Sầu riêng tươi chịu sự quản lý nghiêm ngặt về mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói theo Nghị định thư riêng.

Đặc biệt, phía Trung Quốc rất quan tâm đến công tác kiểm soát sinh vật gây hại, từ khâu sản xuất tại vùng trồng cho đến các biện pháp xử lý kỹ thuật tại cơ sở chế biến, đóng gói. Sầu riêng tươi thường xuyên đối mặt với các rào cản kiểm tra nghiêm ngặt về Cadimi và chất vàng O, nhưng sầu riêng tách múi đông lạnh gần như không gặp rào cản này qua kiểm nghiệm thực tế tại Đắk Lắk. Đây là lợi thế quan trọng giúp sản phẩm vượt qua các yêu cầu kỹ thuật khắt khe.

Sầu riêng đông lạnh được xem là thực phẩm, phía nước nhập khẩu có cách quản lý khác là theo quy định của Lệnh 248 về quy định Quản lý đăng ký doanh nghiệp sản xuất thực phẩm nước ngoài nhập khẩu và Lệnh 249 về biện pháp quản lý an toàn thực phẩm xuất nhập khẩu của Cục Hải quan Trung Quốc và thực hiện đăng ký cơ sở đóng gói, cơ sở sản xuất thực phẩm tại nước ngoài. Đây là một hình thức quản lý khác hoàn toàn so với quản lý sầu riêng tươi.

Sản phẩm đông lạnh còn tận dụng nguồn nguyên liệu đa dạng, bao gồm cả trái nhỏ hoặc không đạt chuẩn thẩm mỹ nhưng vẫn đảm bảo chất lượng (Ảnh minh họa).

Giúp giải quyết ùn ứ nông sản và tránh "được mùa mất giá"

Thêm vào đó, sản phẩm đông lạnh còn tận dụng nguồn nguyên liệu đa dạng, bao gồm cả trái nhỏ hoặc không đạt chuẩn thẩm mỹ nhưng vẫn đảm bảo chất lượng. Điều này giúp giải quyết tình trạng ùn ứ nông sản và tránh "được mùa mất giá". Với ưu thế bảo quản dài ngày lên đến 12 tháng, sầu riêng đông lạnh có thể vươn xa tới nhiều khu vực nội địa Trung Quốc, phá vỡ giới hạn phân phối chỉ tập trung ở các tỉnh phía Nam như đối với sầu riêng tươi.

Tháng 10 mới là vào vụ thu hoạch loại “trái cây vua” này ở những vùng trồng có sản lượng lớn như Gia Lai và Lâm Đồng. Sầu nghịch vụ ở các tỉnh miền Tây cũng sẽ cho thu hoạch vào các tháng cuối năm nay. Ước tính, sản lượng sầu riêng của nước ta có thể đạt trên 1,2 triệu tấn trong năm nay.

Để sầu riêng đông lạnh XK sang thị trường Trung Quốc, ông Nguyễn Quang Hiếu - Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) lưu ý, quy định chung, sầu riêng đông lạnh phải được cấp đông ở nhiệt độ -35 độ C, trong thời gian tối thiểu 1 giờ và sau đó phải được bảo quản lạnh trong suốt quá trình lưu kho, vận chuyển XK ở nhiệt độ -18 độ C. Đây là những điều kiện kỹ thuật mà doanh nghiệp Việt Nam hoàn toàn có thể làm được và khả thi, đồng thời, khuyến khích các đơn vị đầu tư vào công nghệ mới để chất lượng sản phẩm tốt hơn.

Về thế mạnh của sầu riêng đông lạnh, ông Hiếu cho biết, sầu riêng tươi chỉ có 30% là cơm, 70% là hạt, vỏ phải loại bỏ, gây ô nhiễm môi trường. Người tiêu dùng ở Trung Quốc sẽ sớm chuyển sang sản phẩm đông lạnh, vì nó phù hợp hơn. Sầu riêng đông lạnh có thời gian bảo quản dài, có thể sử dụng luôn hoặc dùng làm nguyên liệu cho sản phẩm khác.

Hiện các doanh nghiệp Đắk Lắk đang tích cực chuẩn bị hồ sơ XK sầu riêng đông lạnh sang thị trường Trung Quốc sau khi lô hàng đầu tiên thành công. Hiện tại, hơn 20 doanh nghiệp Việt Nam đã được GACC cấp phép XK sầu riêng đông lạnh vào Trung Quốc. Đây là thị trường có nhu cầu tiêu thụ rất lớn, không chỉ để ăn tươi mà còn để chế biến thành bánh kẹo, kem, thậm chí làm nguyên liệu nấu lẩu. Dự báo trong thời gian tới, sản lượng sầu riêng đông lạnh XK sang Trung Quốc sẽ tiếp tục tăng nhanh.

Ông Nguyễn Đình Tùng, Tổng giám đốc Vina T&T, đơn vị có kinh nghiệm XK sang Canada, Hàn Quốc khẳng định, doanh nghiệp hoàn toàn đủ năng lực đáp ứng các yêu cầu khắt khe nhờ hệ thống công nghệ hiện đại. Hiệp hội Sầu riêng Đắk Lắk kỳ vọng kim ngạch XK mặt hàng này có thể đạt 600-700 triệu USD trong năm nay, hướng tới mục tiêu một tỷ USD trong tương lai gần. Với ưu thế ít rào cản kỹ thuật hơn sầu riêng tươi và khả năng bảo quản dài ngày, sầu riêng đông lạnh được xem là hướng đi chiến lược giúp mở rộng thị trường và ổn định đầu ra cho nông sản Việt.

Nhận định sầu riêng đông lạnh là động lực mới cho XK trái cây thời gian tới, theo ông Nguyễn Quang Hiếu, để duy trì phát triển thị trường nhập khẩu trái cây đông lạnh thì các cơ sở đóng gói, vùng trồng, doanh nghiệp cần nắm rõ và tuân thủ các quy định của nước nhập khẩu. Các nước nhập khẩu cũng có quy định riêng biệt đối với các sản phẩm khác nhau.

"Việc không tuân thủ quy định do chưa nắm bắt được hết những quy định có thể khiến các nước nhập khẩu gửi thông báo không tuân thủ. Sau đó, dẫn đến việc áp dụng các biện pháp cao hơn sẽ trực tiếp ảnh hưởng đến chi phí sản xuất của doanh nghiệp. Trong trường hợp bị vi phạm do không đáp ứng được quy định, các doanh nghiệp, vùng trồng, cơ sở đóng gói sẽ bị áp dụng các biện pháp bổ sung. Điều này sẽ ảnh hưởng đến sức cạnh tranh của sản phẩm Việt Nam", ông Nguyễn Quang Hiếu lưu ý.